"حریم خصوصی" در فضای مجازی مرده است؟
گروهی معتقدند حریم خصوصی از بین رفته است چرا که مردم با اختیار خودشان اطلاعات حریم شخصی‌شان را در شبکه‌های مجازی مانند فیس بوک و اینستاگرام منتشر می‌کنند؛ این ایده از حرف مارک زاکربرگ برآمده که مدعی شده "حریم خصوصی مرده است!"
مسائل مربوط به حریم خصوصی، همواره جزو مسائل پرچالش و پردغدغه در میان علاقمندان و متخصصان حوزه‌ی رسانه بوده است. دو گروه از افراد همواره دو طیف اصلی این بحث بوده و دارای نظرات و دغدغه‌های متفاوتی نسبت به مسئله‌ی حریم خصوصی بوده‌اند، طرفداران حریم خصوصی و محققان بحث می‌کنند که عموم مردم بیش از همیشه نگران حریم خصوصی آنلاین خود هستند.
آن‌ها خواستار حمایت‌های بیشتر در این خصوص هستند و حتی آماری را بیان می‌کنند که نشان می‌دهد حدود دو سوم از کاربران فیس‌بوک نگران از دست دادن حریم خصوصی خودشان هستند چرا که در شبکه‌های اجتماعی، اطلاعات شخصی مربوط به هر فرد منتشر شده و تا حدودی منجر به از دست رفتن حریم خصوصی می‌شود.
در مقابل این دسته از افراد، گروهی هستند که مدعی‌اند دوران حریم خصوصی به پایان رسیده است! چرا که مردم با اختیار و علاقه خودشان اطلاعات حریم شخصی‌شان را در شبکه‌های مجازی مانند فیس بوک و اینستاگرام منتشر می‌کنند، در واقع این ایده از حرف مارک زاکربرگ برآمده است که "حریم خصوصی مرده است!"
نکته‌ای که حائز اهمیت است، افزایش شبکه‌های اجتماعی و در نتیجه آن منتشر کردن حجم زیادی از اطلاعات است که افراد می‌خواهند آن را با خانواده، دوستان و همکاران خود به اشتراک بگذارند و نکته دیگر این است که در اینجا صرفا دوستان و آشنایان مصرف کننده این اطلاعات نیستند و بعد از به اشتراک‌گذاری در فضای مجازی، دولت، افراد ناآشنا و طیف زیادی از افراد تبدیل به مصرف‌کنندگان این اطلاعات می‌شوند.
از طرف دیگر افراد مجبورند برای وارد شدن به این شبکه‌های اجتماعی و بهره‌مندی از مزایای آن، اطلاعات شخصی خودشان را در اختیار این سایت‌ها قرار دهند تا بتوانند از مزایای سایت‌های مذکور استفاده کنند؛ مسئله‌ای که اینجا به وجود می‌آید این است که این اطلاعات ممکن است بدون اجازه از صاحبان اطلاعات به طور دائمی ذخیره شوند و به عنوان بانک اطلاعاتی در اختیار ذخیره‌کنندگان آن قرار گیرند!
همچنین حجم زیادی از اطلاعات شخصی وقتی در اختیار سایت‌های رسانه‌ای قرار بگیرد، ممکن است به عنوان محلی برای سوءاستفاده از آن‌ها استفاده شود و به عنوان تهدیدی در خصوص آسیب رساندن به کاربران مورد استفاد قرار گیرد؛ با منتشر کردن این حجم زیاد از اطلاعات، هویت‌های شخصی به مرور در جامعه آسیب‌پذیرتر می‌شوند و این آسیب‌پذیری تهدیدی برای آن‌ها به شمار می‌رود.
اگر بخواهیم به تاریخچه مسئله‌ای به نام حریم خصوصی نگاه کنیم، حریم خصوصی جزو مسائل میان رشته‌ای، بین رشته‌های روان‌شناسی، فلسفه و ارتباطات(رسانه) بوده است، مفهوم حریم خصوصی از قدیم، چیزی حدود یک قرن پیش در زبان لاتین به معنی کناره‌گیری از زندگی اجتماعی و عمومی و داشتن فضای شخصی برای مسائل شخصی بوده است؛ مفهومی که با آمدن زندگی اجتماعی تحت شعاع قرار گرفته است چرا که ذات شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی چیزی خلاف مفهوم عام حریم خصوصی را مطرح می‌کنند و کاربرانی که با شبکه‌های اجتماعی سروکار دارند، عموما برای حفظ حریم خصوصی خودشان دچار مسئله هستند.
در مقابل، مخالفان حریم خصوصی در فضای مجازی مطرح می‌کنند که خود ماهیت حضور در فضای مجازی به معنی عدم تمایل به داشتن یک نوع حریم خصوصی است! چرا که افراد آزادانه، علایق، سلایق و تصاویر و خاطرات خودشان را به اشتراک می‌گذارند و اصلا سبب حضورشان در فضای مجازی همین به اشتراک‌گذاری است.
موضوع بعدی در حوزه‌ی حریم خصوصی که باعث می‌شود افراد درک متفاوتی از ماهیت این مفهوم داشته باشند، موضوع تفاوت‌های فردی مانند جنسیت است؛ مطالعات نشان می‌دهد، زنان بیشتر از مردان اطلاعات مربوط به تفریحات و علایق شخصی خودشان را منتشر می‌کنند در صورتی که از فاش کردن اطلاعات شخصی مانند آدرس و شماره تلفن بیم ندارند و در مورد مردان این فرایند برعکس اتفاق می‌افتد.
همچنین تحقیقات اجتماعی نشان داده است اگر عموم افراد جامعه بتوانند بر انتشار محتوای شخصی خودشان کنترل داشته باشند و احساس نکنند این موضوع خارج از حیطه کنترل آن‌هاست، احساس اطمینان و آرامش بیشتری دارند و نسبت به درخواست برای افشای اطلاعات‌شان کمتر تهاجمی عمل می‌کنند.
عموم افراد جامعه، اطلاعات خودشان را فاش می‌کنند چرا که در تعاملات اجتماعی نسبت به نسل پیش از خود ضعیف‌تر هستند و تمایل دارند تفریحات، علایق و مسائل خود را با غریبه‌ها به اشتراک بگذارند و از آن‌ها بازخورد دریافت کنند تا مانع از انزوای اجتماعی آن‌ها شود!
با استناد به همین شواهد، زاکربرگ؛ بنیان‌گذار فیس‌بوک اصرار دارد که حریم خصوصی از میان رفته است و نه تنها از میان رفته است بلکه مردم جامعه نیز تمایلی به حفظ آن ندارند! از طرف دیگر طبق تحقیقات و مطالعاتی که انجام شده است، عموم مردم از خطراتی که در فضای مجازی متوجه آن‌هاست، مطلع نیستند!
مطالعات نشان می‌دهد مخصوصا جوانان که تمایل به برقراری ارتباط بیشتری دارند, نمی‌دانند که با قبول هر درخواست دوستی و مطرح کردن خواسته‌ها، علایق و ویژگی‌های شخصی، اطلاعات‌شان ردیابی و نگهداری می‌شود.
تقابل بین دو نظریه حمایت از حریم خصوصی و نظریه "حریم خصوصی مرده است" در سال‌های اخیر با افزایش شبکه‌های اجتماعی شدت گرفته است؛ برای حفاظت از حریم خصوصی، راهکارهای متفاوتی وجود دارد که این راهکارها به مسائل مختلفی همچون اقدامات قضایی، فضای بازار و اقتصادی شبکه‌های اجتماعی وابسته است؛ در واقع برای جلوگیری از تحقق نظریه "مرگ حریم خصوصی" لازم است تا راهبردهایی اندیشیده شود تا در عین جلوگیری از مرگ حریم خصوصی، از بازار شبکه‌های اجتماعی نیز حمایت‌های لازم به عمل آید و منافع اقتصادی آنان حفظ شود.
اگر حمایت‌های قانونی لازم‌الاجرا شود و قوانین مربوط به حریم خصوصی همزمان با تغییرات سریع نظام اجتماعی تغییر کند، فرایند حفظ حریم خصوصی توسط شبکه‌های اجتماعی می‌تواند تبدیل به یک مزیت رقابتی برای رسانه‌های مختلف باشد تا مخاطبان بیشتری را به خود جذب کنند.
در نهایت به نظر می‌رسد با وجود تمام این راه‌حل‌ها و شیوه‌ها، موثرترین راه، آموزش کاربران شبکه‌های اجتماعی درباره نحوه به اشتراک‌گذاری اطلاعات و میزان آن است؛ در واقع کسب مهارت‌هایی توسط کاربران که بدون محروم ساختن آن‌ها از حضور در این فضای اجتماعی تکنولوژیک به آن‌ها یاری کند تا از حریم خصوصی و اطلاعات شخصی خودشان مراقبت کنند.
منبع: ترجمه از Albarran, A. B. (2103). THE SOCIAL MEDIA INDUSTRIES. New York: Routledge.
(تسنیم)