انعقاد قرارداد ترکمانچای در حوزه تبلیغات موبایلی
محمد صادق - در هفته‌ای که گذشت صدور ابلاغیه رسمی سازمان صدا و سیما خطاب به شبکه‌های تلویزیونی و سایر فعالان حوزه تبلیغات ارزش افزوده، سروصدای زیادی به پا کرد؛ ابلاغیه‌ای که از توافق سازمان صدا و سیما با یک شرکت تبلیغاتی به نام «توسکا» که زیرمجموعه شرکت همراه اول است و واگذاری انحصاری تبلیغات خدمات ارزش افزوده به این شرکت واسطه‌ای خبر می‌دهد.
شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات ارزش افزوده و فناوری‌های نوین بر این باورند که چنین تصمیمی فضای ضدرقابتی را در تبلیغات صدا و سیما شکل می‌دهد و به نظر می‌رسد تصمیم‌گیرندگان در این زمینه، کمر به قتل کسب‌وکارهای ایرانی در بستر موبایلی بسته‌اند.
اخبار و مستندات نیز حاکی از انحصار و مصادره تبلیغات صدا و سیما از سوی شرکت «توسکا»، از زمان اعلام رسمی این خبر است و بنا به اعلام صدا و سیما، تمام قراردادهایی که از اواسط مهرماه میان شبکه‌های تلویزیونی و شرکت‌های تبلیغاتی بسته شده، منتفی است.
این موضوع اعتراض شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات ارزش افزوده و فناوری‌های نوین و به‌طور کلی فعالان حوزه تبلیغات را در پی داشته است. به گفته آن‌ها این تصمیم موجب ایجاد فضای ضدرقابتی در حوزه تبلیغات VAS می‌شود و صدا و سیما باید پاسخی منطقی برای آن داشته باشد؛ ضمن این‌که هنوز مشخص نیست ملاک انتخاب «توسکا» چیست و این شرکت از این پس قرار است چگونه با دیگر شرکت‌های تبلیغاتی کار کند.
برای اطلاع از چند و چون ماجرا سراغ متولیان این صنعت رفتیم تا پاسخ را بیابیم.
گفتنی است بذرافکن، مدیرعامل شرکت توسکا، از پاسخگویی خودداری و در صورت اثبات وطنی بودن روزنامه و خبرنگارش و ارائه کارت خبرنگاری و نامه رسمی، آن را به آینده موکول کرد!
بلای انحصار بر سر فعالان حوزه تبلیغات موبایلی
بیشترین انتقادها به مصادره تبلیغاتی شرکت توسکا، به نحوه انتخاب یا بهتر بگوییم انتخاب بی‌سروصدای این شرکت برمی‌گردد.
در معرفی این شرکت باید بگوییم که وقتی به وب‌سایت آن مراجعه می‌کنید در قسمت درباره توسکا می‌خوانید: «شرکت توسعه کسب‌وکار ایرانی با برند توسکا، فعال در زمینه برپایی کارزار‌های تبلیغاتی بر بستر فناوری‌های دیجیتال است. توسکا پاسخی به تمام نیازهای شما در زمینه تبلیغات گسترده بر بستر تمامی رسانه‌های دیجیتال اعم از شبکه‌های رسمی رادیو و تلویزیون، اینترنت، تلفن همراه و شبکه‌های اجتماعی است.»
همچنین در بخشی به نام تبلیغات شبکه‌های رسمی رادیویی و تلویزیونی در وب‌سایت شرکت آمده است که یکی از خـدمات بسته تبـلیغاتی تـوسکا انجام تبلیـغات بــازرگانـی بر بــستر امواج رســانه مـلی است و توسکا از طریق عقد قرارداد همکاری با سازمان بازرگانی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران اقدام به پذیرش و جذب آگهی‌های رسانه ملی می‌کند.
همان‌طور که مشخص است توسکا در ظاهر یک شرکت تبلیغاتی مانند تمام شرکت‌های فعال در این حوزه است، اما این‌که چگونه و با چه توافقی یک‌شبه ره صدساله رفته است جای سوال دارد.
برای یافتن پاسخ این پرسش تماس‌های مکرری با شرکت توسکا برقرار کردیم، اما متأسفانه به دلایل امنیتی که برای ما هم نامشخص است، بذرافکن پاسخگویی در این زمینه را به ارائه درخواست کتبی مصاحبه که به مهر روزنامه مزین باشد و همچنین ارائه کارت خبرنگاری مشروط کرد.
به اعتقاد کارشناسان، این اتفاق نه‌تنها نشان می‌دهد صدا و سیما از رسانه ملی بودنش چقدر فاصله گرفته، بلکه بیانگر آن است که چگونه با قرار دادن انحصار تبلیغاتی این رسانه در اختیار توسکا، در حق کسب‌وکارها بر بستر موبایل و استارت‌آپ‌های ایرانی جفا می‌کند.
خدمات ارزش افزوده (VAS)شامل سرویس‌های متنی، کدهای دستوری، صوتی، آهنگ انتظار، چندرسانهای است و در کنار دیگر خدمات پرداخت موبایلی مانند اپلیکیشن‌ها امروزه در زندگی مردم جایگاه خود را پیدا کرده است.
استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان فعالیت خود را در ایران از سال‌ها پیش آغاز کرده و امروزه توانسته‌اند در صنعت خدمات ارزش افزوده و خدمات نوین الکترونیک تحول‌آفرین باشند؛ تا آن‌جا که جدا از ارائه خدمات ارزش افزوده از سوی این شرکت‌ها، کاربران می‌توانند نیازهای کاربردی دیگر خود را از این اپلیکیشن‌ها تأمین کنند.
اما حالا واگذاری انحصاری تبلیغات خدمات ارزش افزوده به شرکت واسطه‌ای توسکا که خود ارائه‌دهنده این خدمات است فضای ضدرقابتی را در تبلیغات صدا و سیما به وجود آورده است.
به گفته ثابت، یکی از فعالان حوزه تبلیغات، بسیاری از شرکت‌های ارائه‌کننده خدمات ارزش افزوده و فناوری‌های نوین یا شرکت‌های PSP از حامیان برنامه‌های مهم صدا و سیما در سال‌های اخیر بوده‌اند، اما نزدیک به یک ماه پیش این شرکت‌ها نامه‌ای از سازمان صدا و سیما دریافت می‌کنند که در آن آمده بود: «من‌بعد کلیه برنامه‌ها و طرح‌های مشارکتی در حوزه خدمات ارزش افزوده VAS و کلیه سرویس‌های پیرامون آن، می‌بایست به شرکت توسکا ارجاع و پس از دریافت مجوز همکاری و نامه تأییدیه آن شرکت نسبت به مشارکت فی‌مابین اقدام شود. بدیهی است کلیه قراردادها و مصوبات قبلی از تاریخ 26/۷/96 کان لم یکن تلقی می‌شود.»
این در حالی بود که معاون منابع مالی سازمان صدا و سیما، به شبکه‌های تلویزیونی ابلاغ کرده بود: «از آن‌جا که مزایده طرح پروژه خدمات ارزش افزوده VAS به‌صورت سرویس‌های متنی، کدهای دستوری، صوتی، آهنگ انتظار، چندرسانهای انجام و برنده آن مشخص شده است و تمامی تعهدات خود را عملیاتی نموده است، انجام هرگونه مشارکتی از تاریخ 15/۷/96 با صاحبان کالا و خدمات ممنوع است.»
این فعال حوزه تبلیغات می‌گوید: «این اتفاقات در حالی رخ می‌داد که اصلا درباره چنین مناقصه‌ای اطلاع‌رسانی نشده بود و هنوز مشخص نیست چگونه و چرا تنها تعداد محدودی از برگزاری چنین مناقصه‌ای و انتخاب ناگهانی شرکت توسکا مطلع شده‌اند.»
کارشناسان معتقدند در شرایطی که باید شاهد حمایت رسانه ملی و نهادهای دولتی از استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان و نوپا در معرفی و ترویج خدمات آن‌ها به‌ویژه در حوزه اپلیکیشن‌ها (برنامه‌های کاربردی) و خدمات نوین الکترونیک باشیم، این اقدام موجب انحصار فروش تبلیغات در صدا و سیما به‌عنوان رسانه ملی می‌شود.
البته برخی از کارشناسان حوزه برنامه‌های موبایلی هم بر این باورند که قوانین ضدانحصار در بازار تبلیغات موبایل ایران وجود ندارد و صدا و سیما می‌تواند انحصار تبلیغات را در اختیار هر شرکتی قرار دهد، اما این کار بی‌شک تبعات منفی بسیاری دارد که بی‌عدالتی و فعالیت در فضای غیررقابتی از بارزترین آن‌هاست.
صدا و سیما علیه بخش خصوصی
قرارداد انحصاری صدا و سیما با شرکت تبلیغاتی توسکا و ایجاد فضای ضدرقابتی، ورود شورای رقابت به این مسئله را می‌طلبد.
از آن‌جا که تنها ابزار تبلیغات ATL (تبلیغات بصری و رسانه‌ای) شرکت‌های ارائه‌کننده خدمات ارزش افزوده و فناوری‌های نوین، صدا و سیماست، قطعا این قراردادهای انحصاری همه شرکت‌های ارائه‌کننده این خدمات را با چالش روبه‌رو می‌کند.
چندی پیش و در واکنش به این موضوع محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، نیز از ارجاع نشدن این موضوع به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات خبر داد و اظهار کرد: «گفته می‌شود واگذاری خدمات ارزش افزوده VAS به شرکتی که زیرمجموعه اپراتور همراه اول است ضدرقابتی است و در این مسئله به‌طور طبیعی باید شورای رقابت یا صدا و سیما ورود کند.»
اما با گذشت بیش از یک ماه از این اتفاق، برخی مدیران و فعالان حوزه خدمات ارزش افزوده و فناوری‌های نوین ضمن ناامیدی از اصلاح وضع موجود می‌گویند این موضوع باید از طریق مراجع ذی‌صلاح ازجمله شورای رقابت پیگیری و اصلاح شود.
دور از انتظار نیست که صدا و سیما با ادامه این روند در بلندمدت با مشکلات بسیاری مواجه شود؛ این سازمان با رویکرد انحصاری خود از توسعه و فعالیت بخش خصوصی نیز جلوگیری می‌کند.
با این حال شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات ارزش افزوده و فناوری‌های نوین از مسیر دیگری به‌غیر از صدا و سیما تبلیغات خود را از سر خواهند گرفت. اما سوال اصلی این‌جاست که مزایده واگذاری انحصاری تبلیغات صدا و سیما به توسکا چقدر تمام شده که صدا و سیما حاضر شده است به بخش خصوصی پشت کند؟
در این میان پیشنهاد وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات مبنی بر ورود شورای رقابت به این موضوع می‌تواند به رفع نگرانی‌ها کمک شایانی کند؛ چراکه آغاز قرارداد صدا و سیما و توسکا و به توافق نرسیدن با شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات ارزش افزوده VAS و همچنین تسخیر برنامه‌های مختلف تلویزیونی با تبلیغات انحصاری توسکا حکایت از تمایل نداشتن این شرکت به واگذاری فضای تبلیغاتی به سایر شرکت‌های فعال در حوزه پرداخت دارد.
با توجه به همه این اتفاقات و اهمیت جایگاه خدمات پرداخت موبایلی در زندگی مردم و نقش تبلیغات در توسعه این خدمات و لزوم بسترسازی نهادهای دولتی به منظور ایجاد بازار رقابتی برای توسعه و معرفی خدمات نوین، باید منتظر اقدام جدی شورای رقابت و نهادهای نظارتی مربوطه باشیم.
نکته دیگر، سرازیر شدن تبلیغات اپ‌های موبایلی به شبکه‌های ماهواره‌ای است که احتمالا با توجه به این قانون از این پس باید شاهد تبلیغات اپ‌های دیگر و البته سایر خدمات ارزش افزوده در این شبکه‌ها باشیم.
کارشناسان می‌گویند: «بی‌تردید ایجاد انحصار در این زمینه تنها پیامد اتخاذ چنین تصمیم ناگهانی و شاید پشت‌پرده‌ای نیست و قطعا شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات ارزش افزوده و فناوری‌های نوین، راه‌های میانبری برای عبور از توسکا خواهند یافت. اما آن‌چه مسلم است ایجاد هرج‌ومرج و به راه افتادن بحث قاچاق تبلیغاتی یا تبلیغات زیرمیزی می‌تواند از پیامدهای شوم این اقدام باشد.»
از نظر کارشناسان همیشه هستند افرادی که برای دریافت سود و بهره از شرایط در کمین موقعیت‌هایی خاص‌اند و بی‌شک ایجاد انحصار در عرصه تبلیغات VAS در دل این آب گل‌آلود برای صید برخی از افراد ماهی‌های بزرگی را مهیا کرده است.
به گفته آن‌ها در شرایطی که مسئولان مدام از ساماندهی در بخش‌های مختلف دولتی و خصوصی سخن می‌گویند، باید به جای صرف هزینه‌های هنگفت برای رفع نابسامانی‌ها، از ابتدا جلوی بروز مشکلاتی چون قاچاق تبلیغاتی را بگیرند.(منبع:آسمان آبی)