ITanalyze

آلودگى اطلاعاتى به قول جاکوب نیلسن یکى از تئورى پردازان بهره ورى در اینترنت، مسئله مهمى است که باید مورد توجه و بازبینى کارشناسان صنعت آى تى قرار بگیرد. به عقیده وى، این رایانه ها هستند که به تدریج مهار کنترل زندگى انسان را به دست مى گیرند و زمان آن فرارسیده است که انسان بار دیگر «بر رایانه حاکم شود و آن را به جایگاه اصلى خود بازگرداند.» دکتر نیلسن کتاب هاى زیادى در زمینه بهترین راه هاى استفاده از شبکه و وب سایت ها منتشر کرده است. اما او اخیراً نگاه انتقاد آمیز خود را متوجه آنچه اوضاع به وخامت گراینده در عالم ارتباطات الکترونیکى مى داند کرده است.

وى این پدیده را «آلودگى اطلاعاتى» مى خواند. با خلق اینترنت و اى میل در دهه ،۹۰ شبکه جهانى رایانه ها به شیوه اى موثر و سریع براى ایجاد ارتباط بدل شد. اما حتى در آن زمان نیز بحث هاى نگران کننده اى درباره احتمال بروز ترافیک سنگین در شبکه اطلاعاتى آغاز شده بود. نیلسن به بى بى سى گفته است: «آلودگى اطلاعاتى در واقع همان تردد حجم سنگین اطلاعات در اوج آن است.

این وضع گاه شما را از انجام کارهایتان باز مى دارد.» وى اعتقاد دارد: «ایدئولوژى فناورى اطلاعاتى طى ۵۰ سال گذشته فقط و فقط این بوده است که هرچه اطلاعات بیشتر باشد، هرچه تولید اطلاعات انبوه تر باشد بهتر است.» اما به گفته نیلسن اینترنت اکنون به دستگاهى بدل شده است که اطلاعات را بدون قائل شدن اولویت با سرعت منتشر مى کند. به گفته وى اى میل نیز از ابعاد منفى این پیامد است زیرا معجون عجیبى از ارتباطات جمعى و فردى است. البته چنین نیست که همه این ابزارهایى که در اختیار مردم است بد باشد، بلکه این تاثیر جریان مهارنشده اطلاعات و ارتباطات است که نیلسن را نگران مى کند.

او این وضع را به آلودگى محیط زیست تشبیه مى کند. نیلسن اینترنت را به کارخانه اى تشبیه مى کند و معتقد است: اگر در جهان تنها یک کارخانه آلوده کننده وجود داشته باشد براى ما اهمیت نخواهد داشت، اما اگر تعداد آنها یک میلیون باشد چرا. به همین ترتیب یک اى میل خوب است، اما وقتى روزى ۲۰۰ اى میل دریافت مى کنید آن وقت مشکل ایجاد مى کند و مردم احساس خفگى مى کنند.»

وى گفت: «مثلاً صندوق اى میل من غیرقابل رسیدگى است چون صدها پیام دریافت مى کنم.» وى اخطار مى دهد اگر مردم تدابیرى براى مقابله با این وضع اتخاذ نکنند، توانایى خود را در استفاده سازنده و مفید از رایانه از دست مى دهند و این رایانه خواهد بود که بر زندگى و کار مردم حکم مى راند. رئیس موسسه تحقیقات مطالعاتى نیلسن مى گوید: «باید فیلترهاى ضدتبلیغاتى هم داشته باشیم، و فکر مى کنم باید قوانینى براى مبارزه با ارسال اى میل هاى تبلیغاتى وضع شود. باید مردم را در مقابل میزان آلودگى که ایجاد مى کنند مسئول شناخت.

همانطور که اگر کسى طبیعت را نابود مى کند مسئول است و باید جریمه بپردازد، همین موضوع باید درباره اى میل هاى تبلیغاتى صادق باشد.» در یک جمع بندى مى توان دریافت که نظر استاد بهره ورى در اینترنت (نیلسن) در مورد آلودگى اطلاعاتى نظرى منعطف است.

به گفته وى حل مشکل آلودگى اطلاعاتى پیچیده نیست، اما مستلزم آن است که مهار رایانه به دست گرفته شود. ایجاد اولویت، انضباط فردى در آنچه مى خوانید و ارسال مى کنید، فیلترها و نرم افزارهاى ضدتبلیغاتى به تحقق این هدف کمک خواهند کرد.

آلودگى اطلاعاتى از اقتصاد اطلاعات، ابزارهاى دیجیتالى و تجارت الکترونیک پدیدار مى شود. مجموع فرآیندهاى ارتباطات الکترونیکى و هدف هاى این ارتباطات و اطلاع رسانى که در سرزمین دیجیتال صورت مى گیرد، در بروز این آلودگى اطلاعاتى موثر است و نمى توان آن را از نظر دور داشت. این آلودگى به محیط زیست آسیب فراوانى نخواهد زد. البته مسئله بازیاب ابزارهایى مثل سى دى ها، لوازم سخت افزارى و اینچنینى، چالشى مهم براى دهه هاى آینده خواهند شد که آلودگى سخت افزارى اطلاعاتى به شمار مى آید.

آلودگى اطلاعاتى، تاثیرات مخرب روانى و رفتارى را در بین جوامع مختلفى که اعتقاد زیادى به رفتارهاى سنتى قومى دارند، ایجاد نخواهد کرد. برقرارى ارتباطات الکترونیکى باعث کاهش ارتباطات فیزیکى و در صورت هاى غیرمجازى مى شود و این را اکثر روانشناسان معتقد هستند. بنابراین بر مسئولان آموزشى، پرورشى و تدوین کنندگان برنامه هاى راهبردى توسعه فناورى اطلاعات و ارتباطات در کشور است که به مسئله آلودگى اطلاعاتى و بحران هاى هویتى که این آلودگى مى توانند براى نسل هاى آینده ایجاد کنند، توجه شایانى داشته باشند.

عدم برخورد منعطف و ساختارى با مقوله ICT مفهومى نیست که بتوان آن را از نظر دور داشت. پس امیدواریم راه حل هایى براى جلوگیرى از دیجیتالى گرایى مطلق در کشور و در حوزه ها و برنامه هاى گوناگون، طرح ریزى شود. به بازى گرفتن جامعه روانشناسان، جامعه شناسان و گروهى از پزشکان متخصص براى سازماندهى بهداشتى، استفاده از ابزارهاى دیجیتالى و مقابله با بروز یک آلودگى اطلاعاتى فرض مهمى است که انتظار مى رود وزارت بهداشت با همکارى وزارت فناورى اطلاعات به آن توجه کنند.