اجلاس جهانی اینترنت، رویدادی مهم یا تشریفاتی؟
نوید انصاری - روز چهارشنبه بیست و پنجم آذرماه بود که دومین اجلاس جهانی اینترنت در شهر "ووجن" چین و آنطور که رسانه‌ها گزارش داده‌اند با حضور حدود ۲ هزار نفر، متشکل از ۸ رهبر، حدود ۵۰ وزیر، مسوولان بیش از ۲۰ سازمان بین المللی و حدود یک هزار نفر از مدیران شرکت‌های اینترنتی آغاز به کار و سه روز بعد به کار خود پایان داد.
مطابق معمول و مرسوم سفرهای خارجه وزیر ارتباطات، اطلاعاتی از اهداف این سفر، برنامه‌های ایران در این اجلاس، تیم فنی و کارشناسی اعزامی و موضوعات کم اهمیتی از این دست در اختیار رسانه‌ها قرار نگرفت و مثل برخی موارد قبلی این خبر نیز وقتی رسانه‌ای می‌شود که یا وزیر ارتباطات روی آسمان است و یا در کشور مقصد.
همچنین در بخش دیگر همین روال و زنجیره مرسوم، برخی رسانه‌ها نیز صرفا به عنوان "ناقل اخبار"، اطلاعات ارسالی از سوی روابط عمومی‌ها را بی کم و کاست و بدون هیچ پرسشی بازتاب دادند.
اما این اجلاس جهانی چیست، با چه هدفی برگزار می‌شود و خروجی‌های آن جنبه الزام‌آور دارد یا آنکه یک دورهمی تشریفاتی است؟
مروری بر اجلاس جهانی اینترنت
کنفرانس جهانی اینترنت که با نام اجلاس ووجن (Wuzhen) هم شناخته می‌شود یک رویداد سالانه است که اولین بار در سال 2014 توسط سازمان دولتی در چین با محوریت مساله اینترنت و سیاست برگزار شد.
بر اساس برخی نظرات این رویداد جهانی توسط رسانه‌ها و برخی کاربران چینی به‌دلیل اینکه به محلی برای توجیه سیاست‌های سوال‌برانگیز دولت چین در خصوص اینترنت شده مورد انتقاد زیادی قرار گرفته است. اما در مقابل این انتقادات، رسانههای رسمی چین، برگزاری این کنفرانس بین‌المللی را محلی برای نمایش رشد و توسعه چین در حوزه اینترنت و تبدیل شدن این کشور به جاده ابریشم دیجیتال عنوان می‌کنند. یکی دیگر از نکات جالب این کنفرانس نیز این است که به هیچ‌یک از رسانههای خارجی اجازه حضور و انتشار همزمان اخبار داده نمیشود. برگزاری این کنفرانس در چین همزمان با تلاشهای بین‌المللی در خصوص موضوع راهبری اینترنت است. Internet Governance یا راهبری اینترنت تحت اجلاسی با عنوان IGF بعد از اجلاس جهانی WSIS شکل گرفت که به‌دلیل فشارهای نامحسوس آمریکا و تعارضات بسیار در عقاید بین کشورهای مختلف به نتیجه‌ای نرسید.
در جریان اجلاس WSIS گروهی از کشورها از جمله چین و برزیل خواستار توزیع موضوع راهبری اینترنت و منابع اینترنتی بودند. آنها به این منظور به آیکن (بازوی مدیریتی دامنهها و آدرسهای آی‌پی در جهان) فشار آوردند تا وجهه بینالمللیتری به خود بگیرد. در واقع بزرگ‌ترین دلیل به نتیجه نرسیدن IGF این بود که اینترنت اساسا در آمریکا و کشورهای غربی شکل گرفته بود به همین دلیل ساختار آن از نظر فنی در اختیار این کشورها قرار داشت. بنابراین آنها نیز حاضر به واگذاری این ساختارها (که حالا یک مزیت رقابتی محسوب می‌شود) به کشورهای دیگر نبودند. از سوی دیگر آنها کشورهای منتقدی مانند چین و برزیل را به محدودیتهای اینترنتی متهم می‌کردند و معتقد بودند این کشورها ابتدا باید اینترنت را در داخل کشور خود توسعه دهند و بعد به فکر راهبری جهانی اینترنت باشند. حالا اما چین با کنفرانس جهانی اینترنت در کشور خود گویا در پی به کرسی نشاندن حرفهای خود در خصوص مدیریت اینترنت در جهان است. (دنیای اقتصاد)
اما پنج محور اصلی دومین کنفرانس جهانی اینترنت نیز به این شرح بود:
1- سرعت‌دهی به نفوذ اینترنت، ایجاد زمینه برای نوآوری، کاهش شکاف دیجیتالی
2- افزایش استفاده از فناوری‌های اینترنتی با هدف ایجاد فرصت‌های شغلی
3- حفظ میراث بشری به کمک ابزارهای دیجیتال
4- اهمیت احترام به حاکمیت مجازی ملت‌ها
5- احترام به حقوق اولیه کاربران اینترنت
اما این کنفرانس که وزیر ارتباطات به نمایندگی از ایران در آن حضور داشت چند خروجی و جمع‌بندی نیز داشت:
شرکت کنندگان در خاتمه این گردهمایی سه روزه، با صدور بیانیه‌ای بر استفاده بهتر، سالم و ایمن از اینترنت و جلوگیری از سواستفاده‌های افراد و گروه‌های خاطی از آن تاکید کردند.
همچنین شرکت کنندگان تقویت ارتباطات اینترنتی میان کشورها را یادآور شدند و اعلام کردند که به منظور بهره مندی و مدیریت مشترک اینترنت و ایجاد آینده‌ای بهتر برای بشریت، باید تلاش‌ها را در این زمینه افزایش داد.
شرکت کنندگان در این اجلاس همچنین خواستار سرعت بخشیدن به توسعه شبکه جهانی اینترنت و زیرساخت‌های شبکه مجازی شدند و بر حفاظت و گسترش دستاوردهای فرهنگی و تقویت مبادلات فرهنگی و نیز به اشتراک گذاشتن نتایج تحقیقات در حوزه مجازی تاکید کردند.
برنامه‌ها و دستاوردهای ایران در دومین اجلاس اینترنت
اما همانطور که ذکر شد، اطلاعاتی از اهداف این سفر، برنامه‌های ایران در این اجلاس، تیم فنی-کارشناسی اعزامی و اطلاعاتی از این دست منتشر نشده است. این در حالیست که در خصوص رویدادی همچون اجلاس جهانی سران درباره جامعه اطلاعات (WSIS)، سوابق قابل استنادی از دستاوردها، برنامه‌های حضور و ترکیب شرکت‌کنندگان ایرانی در این اجلاس وجود دارد و البته کتب و گزارش‌های متعددی نیز پیرامون آن تهیه و تنظیم شده است.
لذا در خصوص برنامه‌ها و اهداف ایران برای حضور در این نشست و ترکیب حاضران هیچ اطلاعاتی وجود ندارد، اما در خصوص دستاوردهای دومین سفر وزیر ارتباطات به این اجلاس از لابه‌لای اطلاعات منتشره در سایت ریاست جمهوری و روابط عمومی وزارت ارتباطات و برخی رسانه‌ها مواردی که بتوان دستاورد برای کشورمان دانست به این شرح است:
وزیر ارتباطات در جریان بازدید و ملاقات با مسئوولان ارتباطی و فناوری شهر ووجن، از آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای گسترش همکاری‌ها در حوزه فناوری و اطلاعات خبر داد و بستر این همکاری را از هر حیث مناسب توصیف کرد.
واعظی در مدت برگزاری دو نشست یاد شده (اجلاس شانگهای و اجلاس جهانی اینترنت) دیدارهای جداگانه‌ای نیز با مقامات ارشد و وزرای شرکت کننده داشت و طرفین پیرامون توسعه مناسبات فیمابین در زمینه‌های مختلف به گفت وگو پرداختند.
واعظی به واکنش وزیران و مقام‌های ارشد شرکت کننده در اجلاس جهانی اینترنت از حذف پرونده «پی ام دی» در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی اشاره کرد و گفت: انتشار این خبر موجی از خرسندی را در میان شرکت کنندگان ایجاد کرد و آنان با اعلام پیام‌های تبریک خود به دولت جمهوری اسلامی ایران، اعلام کردند که آماده گسترش و توسعه همکاری‌های خود با تهران در همه زمینه‌ها هستند.
به گفته واعظی آنان با بیان اینکه شرایط جدیدی برای ایران در عرصه بین المللی رقم خورده است، تاکید داشتند که شرایط عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای فراهم است. حتی بسیاری از مقام‌های شرکت کننده در اجلاس اینترنت در شهر «وو جن» اعلام می‌کردند که با ایجاد شرایط جدید برای ایران آنان قصد دارند با حضور دوباره به بازار ایران، گذشته خود را جبران کنند.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات کشورمان همچنین پس از اتمام نشست جهانی اینترنت در شهر «وو جن» همراه با سایر شرکت‌کنندگان در این اجلاس راهی شهر شانگهای شد تا ضمن بازدید از امکانات و تاسیسات ارتباطی و فناوری این شهر از نزدیک در جریان فعالیت‌های این مراکز قرار گیرد.
البته وزیر محترم ارتباطات، اظهاراتی نیز در خصوص کلیات آنچه در این اجلاس گذشته بود نیز ارایه کرد که اطلاعات مذکور در بیانیه پایانی اجلاس جهانی اینترنت در رسانه‌ها نیز موجود بود.
جمع‌بندی و چند پرسش
بدون قضاوتی درخصوص نتیجه، دستاورد و خروجی اجلاس جهانی اینترنت و امکان برنامه‌ریزی و نقش‌آفرینی جدی در ایجاد فرصت از محمل مذکور برای کشورمان، چند پرسش باقی می‌ماند.
پرسش نخست این که آیا واقعا اجلاس جهانی اینترنت اهمیت بین‌المللی دارد یا صرفا یک گردهمایی تشریفاتی و تبلیغاتی برای کشور چین به شمار می‌رود؟ آنگونه که در اخبار آمده 8 کشور در سطح رهبر و 50 کشور در سطح وزیر در اجلاسی که با حضور نمایندگان 120 کشور دنیا برگزار شد حضور داشته‌اند.
پرسش دوم این که اگر این نشست اهمیت بالایی دارد، چرا ایران برنامه مدون و تیم مشخصی برای شرکت در اجلاس جهانی اینترنت و نقش‌آفرینی حداقلی در آن نداشته و ندارد؟ (مشابه آنچه در خصوص اجلاس WSIS شاهد آن بودیم)
پرسش سوم این که اگر اجلاس جهانی اینترنت اهمیت بالایی نداشت و صرفا کارکرد مانور و تبلیغاتی داشته، چرا به حضور یک مدیر میانی یا نماینده‌ای از بخش خصوصی اکتفا نشد؟
مخلص کلام این که واقعیت آن است که اجلاس جهانی اینترنت با وجود اهداف در پرده و محدودیت‌هایی که دولت چین در آن اعمال می‌کند، با توجه به موقعیت و تحریم‌های ایران در معادلات دنیای مجازی و خروج WSIS از برخی اهدافش با فشار آمریکا، می‌تواند زمینه‌ساز فرصتی ولو حداقلی برای تحرک بیشتر ایران و اعمال فشار بر رفتار ناعادلانه غول‌های اینترنتی با کاربران ایرانی باشد. چه در غیر اینصورت و عدم امکان ایفای نقش ایران، عطای این اجلاس را باید به لقای آن بخشید. (منبع:عصرارتباط)