بازگشت داعش به دنیای مجازی
میثم لطفی - گروه ترورسیتی داعش در سال‌های اخیر با شکست‌های بزرگ در خاک سوریه و عراق مواجه شد و سرانجام سال گذشته دولت عراق شکست آنها را به‌صورت رسمی اعلام کرد. طی این اتفاقات هیچ خبر رسمی از سوی بغدادی منتشر نشد و بعد از گذشت پنج سال این گروه تصمیم گرفت به کمک شبکه‌های اجتماعی و دنیای مجازی، با پررنگ کردن برخی هشتگ‌ها بار دیگر نام خود را بر سر زبان‌ها بیاورد و نشان دهد که هنوز هم می‌تواند از دنیای مجازی به نفع خود استفاده کند.
ژوئیه 2014 داعش تصویر ویدئویی را در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشت که در آن برای نخستین بار «ابوبکر بغدادی» رهبر آنها دیده شد و او هنگام سخنرانی در یکی از مسجدهای شهر موصل شروع «خلافت اسلامی» در بخش‌هایی از سوریه و عراق که در آن زمان تحت کنترل این گروه تروریستی بود را اعلام کرد. از آن زمان تاکنون گزارش‌های مختلف مبنی بر آسیب دیدگی یا مرگ بغدادی توسط رسانه‌های خبری به‌گوش رسید و سرانجام چند روز قبل، داعش از طریق شبکه رسانه‌ای خود موسوم به «فرقان» و همزمان در شبکه‌های اجتماعی بزرگ تصویر ویدئویی مردی را منتشر کرد که تصور می‌شود بغدادی است.
گروه ترورسیتی داعش در سال‌های اخیر با شکست‌های بزرگ در خاک سوریه و عراق مواجه شد و سرانجام سال گذشته دولت عراق شکست آنها را به‌صورت رسمی اعلام کرد. طی این اتفاقات هیچ خبر رسمی از سوی بغدادی منتشر نشد و بعد از گذشت پنج سال این گروه تصمیم گرفت به کمک شبکه‌های اجتماعی و دنیای مجازی، با پررنگ کردن برخی هشتگ‌ها بار دیگر نام خود را بر سر زبان‌ها بیاورد و نشان دهد که هنوز هم می‌تواند از دنیای مجازی به نفع خود استفاده کند.
تروریست و فضای مجازی
از سال 2011 میلادی که جنبشی با نام «بهار عربی» برای پررنگ شدن انقلاب‌ها، خیزش‌‌ها و اعتراضات در خاورمیانه و شمال آفریقا روی کار آمد، نقش شبکه‌های اجتماعی برای فعالیت گسترده گروهک‌های تروریستی بیش از هر زمان دیگر مورد توجه قرار گرفت. ادامه این اعتراضات به گونه‌ای دنبال شد که جنبش بهار عربی در دنیای مجازی هم بسیار پررنگ شد و در جریان آن گروه تروریستی داعش با استفاده هدفمند و تأثیرگذار از ابزارهای اجتماعی توانست فرصت‌های جدیدی را برای خود به وجود آورد.
داعش که طی این سال‌ها حاکمیت شهرهایی مانند رقه در سوریه و موصل در عراق را به دست گرفته بود، دامنه پروپاگاندای خود را وارد دنیای مجازی کرد و پس از گذشت مدتی در گزارش‌های مختلف اعلام شد این گروه کارشناسان و متخصصان زبده‌ای را در اختیار گرفته است تا به کمک آنها بتواند فعالیت‌های خود در دنیای مجازی را به بهترین شکل پیش ببرد. سرانجام ژوئیه 2014 یک تصویر ویدئویی در شبکه‌های اجتماعی به نمایش گذاشته شد که در آن فردی به‌نام «ابوبکر بغدادی» رهبر این گروه برای نخستین بار در انظار عمومی ظاهر شد و اعلام خلافت کرد. این بزرگترین استفاده داعش از دنیای مجازی تا آن زمان بود و توانست توجه همگان را به خود جلب کند.
ولی پروپاگاندا تنها یک اصطلاح پایه برای نشان دادن رویکردهای داعش در توئیتر، یوتیوب و بسیاری دیگر از شبکه‌های اجتماعی بود و با گذشت مدتی مشخص شد این گروه تروریستی اهداف گسترده‌تری را برای حضور در فضای اینترنتی و مجازی پیش‌بینی کرده است. این اتفاق، استراتژی اصلی داعش برای پیشبرد جنگ در خاورمیانه و دیگر نقاط جهان بود. از جمله سیاست‌هایی که داعش در تمام این سال‌ها پیش برد تهدید، ایجاد نگرانی، متقاعد کردن پیروان و گسترش هرچه بیشتر ایدئولوژی‌های خود در سراسر جهان بود و فضای مجازی بهترین بستر را برای رسیدن به این اهداف فراهم می‌کرد.
گفتنی است دنیای وب متشکل از سایت‌ها و فروم‌های آنلاین به داعش کمک کرد یک شبکه خبری با نام «فرقان» راه‌اندازی کند تا از طریق آن اخبار خود را به گوش جهانیان برساند، ویدئوهای رعب‌آور و خشونت‌آمیز خود را منتشر کند و عکس‌های مورد نظر را به اشتراک بگذارد. در این میان داعش از سایت‌هایی که در کشورهای مختلف بخصوص لهستان ثبت شده بود برای انتشار اخبار مورد نظر استفاده کرد و همچنین تعداد زیادی وبلاگ و صفحه رسمی در شبکه‌های اجتماعی مختلف زیر نظر این گروهک تروریستی راه‌اندازی شد.
ماهیت جهانی کمپین مجازی داعش به گونه‌ای تعریف شد که تمام پیام‌های آن مجهز به سیستم ترجمه به زبان انگلیسی منتشر می‌شد، عکس‌های آنها زیرنویس شده بود و تصاویر ویدئویی نیز به همراه زیرنویس انگلیسی در اختیار کاربران قرار می‌گرفت. در این میان تعداد زیادی نشریه الکترونیکی از جمله «دبیق» به زبان انگلیسی و عربی از سوی آنها منتشر شد.
شبکه‌های اجتماعی بزرگ در سال‌های اخیر تلاش‌های فراوان کردند تا حساب‌های کاربری این گروه تروریستی را غیرفعال کنند. با وجود این، گاردین در تازه‌ترین گزارش خود اعلام کرد داعش همچنان بیش از 12 هزار حساب کاربری را در توئیتر مدیریت می‌کند و برای هر شهر و منطقه جدا یک اکانت مجزا به زبان‌های مختلف را در اختیار گرفته است و همچنین تعداد زیادی کاربر شخصی برای داعش حساب کاربری خود را به‌روزرسانی می‌کنند. این گروه تروریستی در هر دقیقه به طور میانگین 456 توئیت را به اشتراک می‌گذارد و از هشتگ و دیگر ابزارهای اجتماعی برای انتشار گسترده پیام‌های خود بهره می‌برد.
بازگشت به دنیای مجازی
از زمانی که دولت عراق در سال 2018 میلادی شکست داعش در این منطقه را به‌صورت رسمی اعلام کرد، فعالیت‌های این گروه تروریستی در شبکه‌های اجتماعی کاهش یافت و البته در تمام این مدت هرگز خبری از سوی رهبر گروه منتشر نشد. با وجود این، تصویری که هفته گذشته توسط داعش منتشر شد، مردی را نشان می‌داد که به گفته آنها «ابوبکر بغدادی» بود و طی آن ادعا شده بود که این فیلم ماه گذشته ضبط شده است. بغدادی دراین فیلم به حملات باغوز اشاره کرد و همچنین مسئولیت حملات روز عید پاک در سریلانکا برای انتقام از شهر باغوز را هم به عهده گرفت. با این حال تصویر بغدادی در اواخر این ویدئوی 18 دقیقه‌ای مشاهده نمی‌شد و فقط صدای او در اشاره به حملات سریلانکا شنیده می‌شد که نشان می‌داد این بخش از تصویر ویدئویی با فاصله زمانی ضبط شده است.
ولی این فیلم به جز صحبت‌هایی که بغدادی در آن مطرح کرد، از جوانب دیگر هم مورد توجه قرار گرفت. داعش در حالی این فیلم را به‌صورت گسترده روی شبکه‌های اجتماعی منتشر کرد که دامنه فعالیت‌های آن در دنیای مجازی کاهش یافته بود و برای ماه‌های طولانی هیچ گونه گزارشی مبنی بر سوءاستفاده گروه تروریستی از فضاهای اجتماعی منتشر نشده بود. با انتشار این تصویر ویدئویی «ریتا کاتز» مدیر گروه اطلاعاتی «سایت اینتلیجنس» با انتشار یک توئیت نوشت: «داعش بار دیگر به شبکه‌های اجتماعی روی آورده است. در تمام این سال‌ها ترس استفاده سازماندهی شده گروه‌های تروریستی از فضای مجازی وجود داشت و هم‌اکنون بار دیگر این اتفاق صورت گرفته است. داعش از شبکه‌های اجتماعی با ایدئولوژی «ما در برابر دنیا» استفاده می‌کند و معتقد است که به کمک صفحات مجازی توانسته است دامنه فعالیت‌های خود را به سراسر جهان گسترش دهد».
انتشار این تصویر ویدئویی باعث شد هشتگ #AlBaghdadi مورد توجه کاربران جهانی قرار گیرد و طی آن بسیاری از کاربران سعی کردند با دلایل مختلف نشان دهند شخصی که در این تصویر ویدئویی با صدای آرام و در مقابل افرادی که چهره‌های آنها مشخص نشده صحبت می‌کند «ابوبکر بغدادی» نیست. در مقابل برخی دیگر از کاربران با این هشتگ به اسلحه‌ای که در کنار او قرار گرفته است، نحوه نشستن او، تغییر رنگ ریش‌ها و... برای بررسی احتمال واقعی بودن بغدادی اشاره کردند.
بغدادی مهم‌ترین فرد در لیست سیاه افراد تحت تعقیب در جهان محسوب می‌شود و یک ائتلاف بین‌المللی به رهبری ایالات متحده جایزه 25 میلیون دلاری را به‌عنوان پاداش برای شخصی در نظر گرفته است که گزارش یا اطلاعاتی درباره محل اختفای بغدادی منتشر کند. (منبع:ایران)
- ۹۸/۰۲/۱۵