تاثیر نوسانات نرخ ارز بر آینده بازار IT ایران
سهیل ترکان* - اعتماد مصرف کنندهConsumer Confidence Index یکی از شاخص های اقتصادی بسیار مهم در کشورهای پیشرفته محسوب می شود که برای اندازه گیری درجه خوشبینی مصرف کننده نسبت به وضعیت عمومی اقتصاد جامعه به کار گرفته می شود؛ اینکه مصرف کننده تا چه اندازه نسبت به پایدار بودن درآمد خود در آینده مطمئن باشد، بدون شک در رفتارهای اقتصادی فرد مشهود است.
این شاخص نسبی به صورت ماهانه براساس اطلاعات جمع آوری شده از تعدادی خانوار مصرف کننده، که 40% شاخص، نسبت به وضعیت فعلی اقتصاد و 60% شاخص، انتظارشان از وضعیت آینده اقتصاد را تشکیل می دهند، محاسبه می گردد. این آمارگیری بر اساس پنج سوال اصلی انجام می گیرد که عبارتند از:
1- شرایط فعلی اقتصاد کشور
2- شرایط تجارت در شش ماه آینده
3- شرایط کار و درآمد در حال حاضر
4- شرایط کار، درآمد یا بیکاری در شش ماه آینده
5- پیش بینی کل درآمد خانواده در شش ماه آینده
به صورت کلی در شرایط رشد اقتصادی، مصرف کننده با اعتماد بیشتری نسبت به آینده رفتار می کند و خرید بیشتری انجام خواهد داد و در شرایط رکود اقتصادی مصرف کننده به سمت صرفه جویی و ذخیره کردن سرمایه و درآمد خود متمایل می گردد.
شرکت ها و موسسات تجاری برای برنامه ریزی حجم بازار آینده و نحوه تخصیص منابع، همیشه نیازمند اطلاع از میزان اعتماد مصرف کننده و تنظیم برنامه های فروش، تولید و بازاریابی خود بر اساس این شاخص می باشند. در کشورهای عضو اتحادیه اروپا، آمریکا، کانادا، کره جنوبی، ژاپن، هندوستان و بسیاری کشورهای دیگر این شاخص به صورت ماهیانه با نظر سنجی از حدوداً 5000 خانوار محاسبه و اعلام می گردد و به عنوان یکی از مهم ترین شاخص های اقتصادی، تأثیر زیادی برتعیین بهره بانکی Interest Rate و شاخص بورس کشور Stock Index و برنامه ریزی موسسات تجاری دارد.
در ایران این شاخص هیچگاه محاسبه نگردیده اما با توجه به نوسانات ارزی در 18 ماه گذشته و عدم اعتماد مصرف کننده به آینده اقتصادی خود، به نظر می رسد این شاخص در ایران نسبت به گذشته کاهش چشم گیری داشته باشد. با فرض اینکه هر ایرانی به پنج سوال مذکور پاسخ مثبت یا منفی بدهد، بدون شک حاصل کلی نیز نشان دهنده رشد یا کاهش شاخص نسبت به گذشته خواهد بود.
در شرایطی که اعتماد مصرف کننده به خرید کاهش یابد تمایل به سمت صرفه جویی، خرید کالاهای اساسی و سرمایه ای و در نهایت سفته بازی زیادتر خواهد شد و این دقیقاً روندی است که در یک سال گذشته در ایران شاهد آن بودیم .
بازار کامپیوتر و الکترونیک نیز از این روند مستثنی نبوده و دچار بحران و کاهش تمایل مصرف کننده به خرید این محصولات شده است. حتی می توان گفت که این کاهش بیش از آن چیزی در کل بازار پیش بینی می شده است، بوده و دلیل آنر ا می توان سرمایه ای نبودن کالاهایی همچون کامپیوتر ومحصولات الکترونیک دانست و همچنین روند همیشگی کاهش قیمت جهانی این کالاها در این کاهش تمایل به خرید بی تاثیر نبوده است.
برنامه ریزی موسسات تجاری صنف IT نیز تحت تأثیر بی ثباتی بازار ارز و کاهش شاخص اعتماد مصرف کننده به آینده بوده است. در این شرایط دشوار اقتصادی بازیگران این صنف برای تأمین حداقل سودآوری مورد انتظار بایستی حجم بازار و نوع تقاضا را پیش بینی کرده و بر این اساس برنامه ریزی آتی خرید، تولید، قیمت گذاری و بازاریابی را انجام دهند.
مصرف کننده با عدم امید به آینده شغلی و درآمد آتی خود، بدون شک تمایل کمتری به خرید کالاهایی دارد که نه تنها سرمایه ای نبوده بلکه با کاهش قیمت جهانی نیز روبرو هستند. خریداران در شرایط کنونی به سمت خرید کالاهای سرمایه ای یا سفته بازی در بازار طلا و ارز گرایش پیدا می کنند و متأسفانه تنش های بیشتر بازار در دوره های کوتاه مدت این عدم اعتماد را به شدت تشدید نموده و در خانوارهای با درآمد بالاتر جامعه نیز، این عدم اطمینان به بازار دیده می شود که نتیجه آن کوچکتر شدن حجم بازار و تمایل مصرف کننده به خرید کالای ارزان تر و همچنین میل به تعمیر کالا و نگهداری آن به جای خرید محصولات جدید خواهد بود.
نکته قابل توجه در صنف کامپیوتر و الکترونیک ایران، تشکیل شدن این صنف از هزاران واحد انتفاعی کوچک و رقابت شدید این واحدها در سال های گذشته بوده که باعث پایین آمدن سود به نسبت گردش مالی و شکننده بودن این موسسات در شرایط بی ثباتی می باشد.
با توجه به نکات مذکور می توان پیش بینی کرد که در نیمه دوم سال شاهد تمایل مصرف کننده به خرید کمتر، انتخاب کالای ارزان تر و یا تعمیر کالای قدیمی و صرف نظر از خرید مجدد خواهیم بود. نتیجه این رفتار مصرف کنندگان چیزی نخواهد بود جز خروج تعداد زیادی از بازیگران این صنف که توان تحمل و یا برنامه ریزی دقیق برای گذر از این شرایط دشوار اقتصادی را ندارند.
در صورت محاسبه منظم و دقیق این شاخص و برخی دیگر از شاخص های آماری موثر در ایران ، موسسات تجاری می توانند با برنامه ریزی آگاهانه و بر پایه اصول اقتصادی، خود را برای شرایط پیش رو آماده سازند و کمتر شاهد بی ثباتی در برنامه ریزی، ترس از آینده در بازار و خروج هم صنفی ها خواهیم بود.
* دانشجوی دکترای مدیریت، دانشگاه اوترخت هلند و مدیر اجرایی گروه شرکت‌های فراسو
- ۹۱/۰۶/۲۷