تجزیه غول‌های بزرگ دنیای IT شدنی است؟
چندی است که انتشار موضع الیزابت وارن، سناتور آمریکایی پیرامون لزوم فروپاشی شرکت‌های بزرگ دنیای انفورماتیک بیش از پیش خبرساز شده است. اما ایا چنین چیزی به راحتی شدنی است؟
به گزارش ایرنا، چند روز پیش «الیزابت وارن» سناتور دموکرات ایالت ماساچوست و یکی از نامزدهای احتمالی انتخابات 2020 آمریکا در سخنرانی که خیلی زود ابعاد جنجالی فراوانی در رسانه‌های غربی پیدا کرد از لزوم تجزیه غول‌های دنیای تکنولوژی مثل گوگل، اپل و آمازون سخن گفت. سخنرانی که در طول آن وارن با حمله به مونوپولی کنونی شرکت‌های بزرگ دنیای تکنولوژی، آنها را به زورگویی، سوءاستفاده از قدرت و حریم خصوصی کاربران و تک‌روی متهم کرد. او حتی از ایده تصویب قانونی صحبت کرد که محدوده فعالیت شرکت‌های بزرگ و دامنه ورود آنها به میدان رقابت با شرکت‌های کوچکتر را محدود کند. سخنرانی او از دید بسیاری تلاشی برای جلب توجه مخاطبان در فاصله یک سال مانده به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا تعبیر شد. با این حال سخنان او خارج از قاب سیاست خیلی هم بی‌راه نبود. نگرانی بابت بزرگ و بزرگتر شدن غول‌های دنیای تکنولوژی و قدرت فزاینده‌ای که در دست دارند انکارشدنی نیست. با این حال آیا تجزیه این شرکتها راه‌حل ماجراست؟ آیا اصلا تجزیه این شرکتها با همه مشکلات و مسائلی که در نتیجه آن رخ می‌دهد به راحتی شدنی است؟
** تجربه قدیمی
نگرانی بابت وقوع مونوپولی در دنیای صنعتی و تلاش با مقابله با آن پیشینه طولانی دارد؛ به عنوان مثال در نیمه نخست قرن بیستم میلادی، شرکت «استاندارد اویل»، غول نفتی بسیار بزرگی بود که تقریبا 88 درصد نفت آمریکا را تولید می‌کرد. در سال 1911 دیوان عالی ایالات متحده آمریکا به این نتیجه رسید که این شرکت قانون ضد قیمومیت که برای حفظ رقابت‌پذیری بازار وضع شده بود را نقض کرده است و به این ترتیب به تجزیه این شرکت رای داد. نتیجه این رای فروپاشی یکی از بزرگترین شرکت‌های نفتی دنیا به بیش از 34 شرکت مستقل با هیات مدیره‌های متفاوت بود. اما آیا می‌توان منتظر تکرار چنین اتفاقی در سطح شرکت‌های بزرگ دنیای تکنولوژی که تقریبا همگی آمریکایی هستند بود؟
** فشار روز افزون
فیسبوک، گوگل، آمازون و دیگران همین حالا هم با فشار روز افزونی برای شفاف‌سازی چگونگی استفاده از اطلاعات خصوصی کاربران و حریم امنیتی آنها مواجه هستند. نگرانی روزافزون در سوءاستفاده احتمالی از این اطلاعات هر روز بیشتر می‌شود. در واقع در شرایطی که گوگل تقریبا مالک 90 درصد از جستجوهای اینترنتی و فیسبوک بزرگترین پایگاه داده‌های خصوصی دنیاست این نگرانی خیلی هم بی‌راه نیست. چالش اصلی هم اینگونه مطرح می‌شود که اطلاعات مهم‌ترین کالا در دنیای دیجیتالی امروزی شمرده می‌شود؛ همانند نقشی که زمانی نفت بر عهده داشت. در نتیجه مونوپولی که این روزها غول‌های بزرگ دنیای تکنولوژی درگیر آن هستند و به هیچ رقیب کوچکی هم اجازه نفس کشیدن نمی‌دهند شرایطی مشابه شرایط شرکت‌های نفتی در قرن بیستم را تکرار می کند. این یعنی روی کاغذ اضمحلال این شرکتها می‌تواند مساله مونوپولی در دنیای دیجیتال و تهدیدهای امنیتی تمرکز قدرت اطلاعات در این شرکتها را حل کند.
** مبحث فروپاشی
صحبت کردن در مورد فروپاشی شرکت‌های بزرگ دنیای انفورماتیک از عمل کردن به آن به مراتب راحت‌تر است. تمام این شرکتها مجموعه گسترده‌ای از سرویس‌های متنوع را به صورت کاملا رایگان یا با تخفیف‌های گسترده عرضه می‌کنند. بله این درست است که کاربران در حقیقت این سرویس‌ها را به رایگان نمی‌گیرند بلکه هزینه آن را با اطلاعات خصوصی خود مثل رد پای فعالیت‌های مجازی و اطلاعات شخصی که برای تبلیغات و دیگر مصارف تجاری دنیای مجازی استفاده می‌شوند پرداخت می‌کنند. اما همچنان طبیعتا این مدل تجاری فراگیری است که فعلا فقط شرکت‌های بزرگ از عهده مخارج توزیع وسیع آن بر می‌آیند.
به علاوه این شرکتها به لطف درآمد نجومی خود نقش بسیار پر رنگی هم در سرمایه‌گذاری روی چرخه تولید فناوری دارند؛ کاری که طبیعتا از عهده شرکت‌های کوچک و این روزها حتی دولت‌ها هم خارج است.
** مشکلات فراوان
همه اینها یعنی هر تلاشی برای متلاشی کردن شرکت‌های بزرگ در درجه اول نیازمند اصلاح گسترده فرهنگ مصرف آنلاین و تعاریف کلاسیکی است که همه کاربران به آنها عادت داشته و باور دارند. به علاوه مشکلات اقتصادی گسترده‌ای که پس از چنین فروپاشی‌های عظیمی برای شرکت‌های کوچک ایجاد شده، تولید می‌شود را هم نباید فراموش کرد. جدا از خطر وقوع رکودی اقتصادی در دنیای تکنولوژی پیچیدگی رقابت شرکت‌های بزرگ در بازار کنونی دنیای تکنولوژی هم جلوی هر حرکت شتاب‌زده ای را می‌گیرد. اصلا هم مهم نیست که این حرکت از نظر اخلاقی یا فلسفی چقدر درست به نظر برسد. ضمنا بدون تردید غول دنیای تکنولوژی هم دست روی دست نخواهند گذاشت و بیکار نمی‌مانند. لابی گسترده و پر قدرت این شرکتها آن‌قدر قوی هست که نگذارد به این راحتی تصمیماتی در این سطح حیات آنها را به خطر اندازد.
گزارش: محمدحسین جهان پناه
- ۹۷/۱۲/۲۰