آفرین به کم‌‌توسعه‌یافتگان
عباس زندبافت - بزرگراه فناوری - اتحادیه بین‌المللی مخابرات در تاریخ 13 سپتامبر با انتشار گزارشی درباره توسعه مخابرات/ "فاوا" در کشورهای کم‌توسعه‌یافته توجه دست‌اندرکاران بخش مخابرات را برانگیخت. در این گزارش که به تحولات کلیدی "فاوا" و بخش مخابرات در تهیدست‌ترین کشورهای جهان پرداخته شده، بازه زمانی 2001 تا 2005 بررسی شده است. یافته‌های اتحادیه بین‌المللی مخابرات (آی‌تی‌یو) نشانگر آن است که پیشرفت چشمگیری در این کشورها صورت گرفته است. در واقع از 50 کشور کم‌توسعه‌یافته جهان 25 کشور توانسته‌اند به اهداف تعیین شده توسط برنامه عمل بروکسل (BPOA) برای ضریب نفوذ تلفن (ثابت + همراه) دست یابند.
"آی‌تی‌یو" این گزارش را در نیویورک و طی نشست ویژه‌ای به‌نام "جذب کشورهای توسعه‌یافته به اقتصاد جهان از طریق مخابرات/ فاوا" منتشر کرد. هدف از این نشست بررسی میزان تحقق BPOA بوده است که برای دهه 2010-2001 تعیین شده است.
بر پایه گزارش "آی‌تی‌یو" ضریب نفوذ تلفن (ثابت + همراه) در اکثریت کشورهای کم‌توسعه‌یافته، نسبت به سال 2000 بیش از دو برابر شده است و برخی از آن‌ها نیز از 20 برابر شدن این شاخص دم می‌زنند. در واقع این رشد شتابان به لطف به‌کارگیری فناوری‌های ارتباطات سیار میسر شده است. کشورهای جزیره‌ای کوچک مانند "کیپ‌ورد"، "مالدیو" و "ساموا" و کشورهای کوچک تا متوسط مانند "گامبیا"، "لسوتو" و "موریتانی" در گذار به دسترسی عام پیشتاز بوده‌اند و برخی از آن‌ها با دست یافتن به ضریب نفوذ 44 درصد گوی سبقت را از بسیاری از کشورهای رو به توسعه نیز ربوده‌اند.
"کاسماس زاوازاوا" رییس واحد کشورهای کم‌توسعه‌یافته، کشورهای جزیره‌ای کوچک رو به توسعه و مخابرات اضطراری در "آی‌تی‌یو" می‌گوید: بخش تلفن‌همراه طی چند سال گذشته نسبت به تلفن ثابت رشد بسیار چشمگیرتری در این کشورها داشته است و شمار مشترکان تلفن‌همراه در سال 2005 کمابیش دو برابر شده است. در واقع در فاصله سال 2000 تا 2005 رشد بخش تلفن ثابت 12 درصد و بخش تلفن‌همراه 82 درصد بوده است.
در این بازه زمانی بالاترین نرخ رشد سالیانه مشترکان تلفن‌همراه از آن جیبوتی (186 درصد)، جمهوری دموکراتیک کنگو (184 درصد)، نیجر (171 درصد)، لیبریا (155 درصد)، مالی (142 درصد)، سودان (139 درصد)، یمن (129 درصد) و لائوس (119 درصد) بوده است. خدمات تلفن‌همراه پیش‌پرداختی (اعتباری) عامل اصلی رشد انفجاری بخش تلفن‌همراه در کشورهای کم‌توسعه‌یافته است و حدود 90 درصد بازار از آن این خدمات است. در افغانستان، چاد، جیبوتی، اریتره، هاییتی، سومالی و نیجر خطوط تلفن‌همراه همگی از نوع پیش‌پرداختی (اعتباری) هستند.
در کل دسترسی به اینترنت نیز افزایش یافته است و به راه‌اندازی خدمات فراخ‌باند در نواحی روستایی توجه بیشتری شده است. ضریب نفوذ اینترنت در این کشورها در سال 2005 به ضریب نفوذ تلفن ثابت رسید و انواع کاربردها مانند آموزش و پرورش الکترونیکی، بهداشت الکترونیکی، کسب‌وکار الکترونیکی، کشاورزی الکترونیکی و دولت الکترونیکی تحقق یافت. ضریب نفوذ اینترنت در شماری از کشورها به حول و حوش پنج درصد رسید که مالدیو (8/5 درصد)، کیپ‌ورد و توگو (هر دو 9/4 درصد) و سنگال (6/4 درصد) از جمله این کشورها هستند. هنوز اکثر کشورهای کم‌توسعه به‌سراغ راه‌اندازی اینترنت پرسرعت نرفته‌اند اما بسیاری از آن‌ها با توجه به تقاضا و استقبال مردم در پی گذار از اینترنت تلفنی به اینترنت فراخ‌باند هستند. برای مثال در سال 2005 بیش از 89 درصد کاربران اینترنت در سنگال مشترکان DSL بوده‌اند و این رقم در مالدیو، کیپ‌ورد و لائوس به ترتیب 70 درصد، 17 درصد و دو درصد بوده است.
البته کشورهای کم‌توسعه‌یافته علی‌رغم پیشرفت‌هایی که کرده‌اند همچنان دچار چالش‌های بزرگی نیز هستند. در واقع با تحولات شتابانی که در بازار مخابرات این کشور رخ داده است، رویکردهای تازه‌ای نیز در عرصه تدوین خط‌مشی‌ها و تنظیم مقررات ضرورت پیدا کرده است. بسیاری از خط‌مشی‌ها و مقررات منسوخ شده‌اند و کارایی ندارند. در نتیجه موانع و محدودیت‌های فزاینده‌ای در راه تحولات پدید آمده است. نهادهای تنظیم مقررات و تدوین خط‌مشی‌ها باید مقرراتی را که در گذشته سودمند بودند و اکنون سد راه پیشرفت هستند، کنار بگذارند.
تدوین خط‌مشی مناسب و چارچوب تنظیم مقررات برای تحقق همگرایی مبتنی بر "آی‌پی" نیز یکی دیگر از چالش‌هاست. در واقع در بسیاری از کشورهای کم‌توسعه‌یافته باید خط‌مشی‌ها را تغییر داد و از ابزارهای انعطاف‌پذیرتری در تنظیم مقررات بهره گرفت وگرنه جذب سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری از فرصت‌های جدید میسر نخواهد بود.
کمبود زیرساخت‌های "فاوا"، پرهزینه بودن پهنای باند بین‌المللی، کمبود محتواسازی محلی، نبود همکاری میان دست‌اندرکاران و عدم ثبات سیاسی همچنان از چالش‌های مهم فراروی این کشورهاست.
البته کشورهای کم‌توسعه‌یافته همچنان شوق فراوانی برای پیوستن به جامعه اطلاعات دارند و فناوری‌های جدید و ارزانی چون فناوری‌های بی‌سیم نیز به تحقق دسترسی عام کمک می‌کند.
در نشست ویژه "آی‌تی‌یو" نیز فعالیت‌های پنج سال آینده طرح‌ریزی شد و تصمیم گرفته شد تا دست‌کم به بیست کشور توسعه‌یافته دیگر نیز در حوزه‌های زیر کمک شود:
• ایجاد زیرساخت "فاوا" و به‌کارگیری فناوری‌های جدید
• توسعه مخابرات روستایی به‌منظور افزایش دسترس عام
• اجرای پروژه‌های خدمات الکترونیکی
• تدوین نظام‌های مناسب تدوین خط‌مشی و مقررات
• به‌کارگیری "فاوا" در ارتباطات اضطراری به‌منظور افزایش آمادگی به هنگام بروز بلایا
- ۸۵/۰۸/۰۱