آیا ارتباطات محکوم به فناست؟
مجید مجدنیا* - این یک موهبت الهى است که بشر مى تواند بخواند، بنویسد و در سایه این توانایى به راحتى با دیگران ارتباط برقرار کند. متأسفانه تعداد کثیرى از مردم جهان مهارت هاى لازم براى برقرارى ارتباط با اطرافیان خود را ندارند. گروه هایى از مردم که اصطلاحاً سن و سالى دارند و دوران فراگیرى و سوادآموزى را پشت سرگذاشته اند با گروه هایى از آنان که هنوز جوانند و بهترین دوران براى یادگیرى را سپرى مى کنند اما امکانات یادگیرى و تحصیل را در اختیار ندارند، زیاد تفاوتى با هم ندارند. گروه هایى نیز هستند که هم شرایط سنى مناسبى دارند و هم امکانات لازم را در اختیار دارند لکن روحیه و توان و علاقه مندى لازم را ندارند.
در عصر اطلاعات و جریان وسیع آن در جهان، هنوز گروه هایى از مردم جهان خواه جوان و خواه کهنسال و پیر وجود دارند که متأسفانه از اهمیت «تحصیل و سوادآموزى» و «ارتباط» آگاهى ندارند. این امر نه تنها در کشورهاى عقب مانده یا در حال توسعه اتفاق مى افتد بلکه در کشورهاى پیشرفته اى همچون آمریکا و یا کشورهاى اروپایى نیز صادق بوده و گروه هایى از قشر جوان آماده به تحصیل، علاقه اى به فراگیرى از خود نشان نمى دهند. مى دانیم که زبانى که ما به آن تکلم مى کنیم یکى از مهمترین و مفیدترین ابزار انتقال اطلاعات بوده و در واقع یکى از حامل هایى است که موجب جابه جایى پیام مى شود. یکى از سرمایه هاى فرهنگى در اختیار انسان ها زبان است که مفاد آن در بطن خانواده است و آموزش و پرورش در رشد و توسعه آن نقش بسزایى دارد. سرمایه زبانى فرد در مدرسه آشکار مى شود و موجب پیشرفت تحصیلى یا ناکامى وى مى شود. بوردیو و پاسرون یاد نگرفتن زبان را یکى از موانع فرهنگى مى دانند. «برنشتاین» معتقد است که کودکان طبقات مختلف از قالب هاى زبانى خاص همان طبقه استفاده مى کنند. وى معتقد است که کودکانى که از طبقه پائین هستند گستره واژگانى محدودى دارند و کودکان طبقات بالا الگوى زبانى وسیع دارند. یعنى علاوه براینکه از لغات و واژه هاى متنوع استفاده مى کنند، ساختار جملات آنان منسجم تر است. پس زبان، همانند حامل هایى است که بار اطلاعات دارد و در شاهراه ها در تردد است. بدون وجود زبان و گویش موثر، انتقال هرگونه پیام، احساسات، گرایش ها و هیجانات درونى، امکان پذیر نخواهد بود، براى داشتن ارتباط موثر دانش آموزان باید در خود ظرفیت پذیرى ایجاد کرده و مجموعه اى از اطلاعات بهنگام را همیشه در ذهن خود ذخیره نمایند. هر چند که این اطلاعات به مقدار اندک باشد. در خصوص باسوادى افراد و اینکه چارچوبى براى اندازه گیرى حداقل میزان سواد آنان تعیین شده باشد، آقاى دنى راویچ نویسنده کتاب «نشانه هایى از فقر کلمات» و «تاکید بر چگونگى خواندن و نوشتن»، استانداردهایى را به عنوان معیار سنجش، تعیین کرده است. مشخص است که این استانداردها توانایى تشخیص دقیق قدرت و مهارت هاى بیانى افراد را ندارند اگرچه در فرآیند آموزش هاى جدید نیز به مهارت هاى بیانى و گویش آموزش پذیران بیشتر تاکید شده و این مهم به عنوان یکى از شاخص ها تعیین شده است. زبان، سرآغاز تمامى یادگیرى ها است خواه فرد علاقه مند به مطالعه در ادبیات و هنر باشد خواه در حیطه علوم و فنون، تحقیق و تفحص نماید. آشنایى با زیر و بم زبان براى تمامى آنان اجتناب ناپذیر است.
تقریباً غیرممکن است که شخصى که هنوز به نظم و ترتیب سواد و الفبا دانایى آشنایى ندارد، بتواند گزارشى را به صورت مکتوب تهیه و ارائه نماید یا پیرامون حل یک مسئله پیچیده ریاضى مثلاً معادله انتگرال یا دیفرانسیل اظهارنظر یا تلاش نماید.
هرچند که ممکن است وى بتواند از اطلاعات موجود در کتاب هاى یک کتابخانه استفاده کرده یا از اطلاعات موجود در اینترنت به شکل افراطى برخوردار باشد.
یکى از راه هاى اساسى برقرارى ارتباطات، گفت وگو است. پس از عنوان کردن موضوعات و پیشبرد مباحث، برقرار کردن ارتباط موثر میسر مى شود. در برخى از کشورها گویش هاى مختلفى وجود دارد و در برخى دیگر این تنوع به قدرى است که گاهى درک و مفهوم کلمات و بیان مطالب بامشکل روبه رو مى شود مانند کشور چین که گاهى به علت کثرت گویش ها کار برقرارى ارتباط مختل شده و حتى ممکن است به گسست ارتباطات منجر شود.
ما باید مهارت هاى ارتباطى خود را طبقه بندى نموده، قواعد زبان را فرا بگیریم و آیین نگارش را در نگارش مطالب به کار بندیم و براى برخوردارى از یک ارتباط پویا، تا سرحد امکان مطالعه کنیم و زمان زیادى را به تقویت این مهارت ها اختصاص دهیم. و براى برقرارى یک ارتباط موثر از تمامى مهارت هاى خود به صورت تلفیقى استفاده کنیم. بسیارى از جوانان تصور مى کنند با خواندن یک داستان و یا تحلیل محتوى یک کار ادبى کسالت آور و خسته کننده به این مهارت ها دسترسى پیدا مى کنند. اما واقعیت این است که اگرچه حرکت و تلاش آنان قابل احترام بوده و بسیار ارزشمند است، لکن در گرایش درونى آنها به سمت و سوى کسب مهارت هاى ارتباطى عوامل و عناصر مهمى نقش دارند که شاید به آن کمتر توجه شده است و آن نقش مربیان و آموزگاران و به خصوص والدین در کمک به شکوفایى استعدادها و تحریک حس هاى درونى آنان در جهت کسب مهارت هاى انسانى است. بررسى روحیه و گرایش هاى دانش آموزان جوان نشان دهنده کاهش شوق و ذوق آنان در عرصه هاى مهارت آموزى بوده و کاهش این سطح با کاهش آموزش پذیرى آنان رابطه مستقیم داشته است. ضمن اینکه فرآیند آموزش جوانان از نظر تعداد نیز به مرور زمان کاهش نشان مى دهد. ارتباط از طریق زبان، داراى قید و بندهایى است. چرا که مفاهیم باید به درستى درک شوند و در این دنیاى پیچیده، تنوع زبان ها و گویش ها و تغییرات سریع آنها، کار درک دقیق مفاهیم را با مشکل روبه رو مى سازد. تکلیف زبان و ادبیات چیست؟ و در آینده به چه دردهایى دچار خواهد شد. اگر قرارباشد زبان پالایش شده و از آن پاسدارى شود، باید جوانان از هم اکنون به آن توجه کنند. امروز باید هسته هاى کوچک علاقه مندى به زبان و ادبیات در ذهن دانش آموزان کاشته شود تا در آینده درختان تنومندى رشد کنند و به بار بنشینند اما افسوس که زبان در سراسر دنیا تحت شدیدترین و سریع ترین تغییرات بوده و از شکل اولى خود به شکل عامیانه تبدیل مى شود. وضع ارتباطات در آینده چگونه خواهد بود؟ آیا ارتباطات به بیراهه مى رود؟
*مدرس ارتباطات
منبع : انسان گلوبال
- ۸۴/۱۱/۳۰