تجارت الکترونیکی از آغاز تا امروز
ITiran تجارت الکترونیک و به تبع ، مدلهاى تجارت الکترونیک اولین بار در اوایل دهه 70 ( میلادى) ارایه شدند. در این دوره استفاده از مدلهاى تجارت الکترونیک بسیار گران بود و عموم کاربران آن را ، شرکتهاى بزرگ مالى و بانکها و گاهى شرکتهاى بزرگ صنعتى تشکیل مى دادند.
EFT (Electronic Fund Transfer) از اولین نمونه هاى مدلهاى تجارت الکترونیک مورد استفاده بود که به منظور ارتباط مالى بین موسسات مالى مورد استفاده قرار مى گرفت. کاربرد تجارت الکترونیک در این دوره دشوار بود.
به علاوه نیاز به سرمایه گذاریهاى سنگین براى تهیه بستر موردنیاز آن لازم بود. لذا محدوده کاربرد آن به موسسات مالى و شرکتهاى بزرگ محدود مى شد.
در مرحله بعد استاندارد EDI (Electronic Data Interchange) ایجاد شد که تعمیمى ازمدل نقل و انتقالات مالى و بانکى با استفاده از ابزارهاى نوپاى اطلاعاتى ، بود. با این تفاوت که EDI ، امکان استفاده و بهره بردارى در سایر انواع مبادلات تجارى را نیز دارا بود.
EDI باعث شد تا دامنه کاربرد مدلهاى تجارت الکترونیک ، از محدوده موسسات بزرگ مالى به ابعاد وسیعترى گسترش بیابد.
در این دوره EC با IOS ها (Inter Organization System) پیوند خورد و مدلهایى کاربردى و گسترده ایجاد نمود. مدلهاى تجارت الکترونیک در این دوره براى فعالیتهایى نظیر رزرو بلیط هواپیما و معاملات سهام مورد استفاده قرار گرفتند.
با این وجود پیاده سازى مدلهاى تجارت الکترونیک بر اساس EDI نیز سنگین و هزینه بر بود. نیاز به سرمایه گذارى بسیار، براى آموزش پرسنل و تهیه بسترهاى لازم وجود داشت. لذا تنها شرکتهاى بزرگ بودند که مى توانستند به ایجاد مدلهایى بر اساس آن بپردازند.
در نیمه اول دهه 90 ، اینترنت گسترش بسیارى پیدا کرد و به تدریج از حیطه دانشگاهى و نظامى خارج شد و کاربران بسیار زیادى در بین همه افراد جامعه ها پیدا کرد. گسترش World Wide Web و استانداردها و پروتکل هاى مربوطه از یک طرف باعث جذب هر چه بیشتر کاربران به اینترنت شد و استفاده از ابزارهاى IT در این زمینه را عمومى نمود و از طرف دیگر این امکان را براى شرکتها و موسسات ایجاد کرد که به گونه اى آسان و کم هزینه ، به انجام فرآیند اطلاع رسانى بپردازند.
مدلهاى تجارت الکترونیکى متنوعى در این دوره ایجاد شده و مورد استفاده قرار گرفتند. تجارت الکترونیک به تدریج رونق گرفت و مدلهاى تجارت الکترونیک به عنوان دسته اى از مدلهاى دنیاى تجارت ، مطرح شدند.
ایجاد بسترهاى مناسب و ارزان براى تجارت الکترونیک و رشد کاربران این بسترها از دلایل رشد سریع تجارت الکترونیک در این دوره بود. رشد فشارهاى رقابتى بین شرکتها نیز از دیگر دلایل توجه شرکتها به مدلهاى تجارت الکترونیک بود.
مدلهاى مطرح شده در این زمان ، مدلهاى تجارت الکترونیکى ساده و اولیه بودند. به عبارت دیگر استفاده از تجارت الکترونیک در ساده ترین سطح آن انجام مى شد. مشکلات فنى و نقایص موجود به علاوه ناآشنایى کاربران و شرکتها که مانع سرمایه گذارى آنها مى شد، باعث گردید تا در این دوره تنها مدلهاى اولیه تجارت الکترونیک مورد استفاده قرار گیرند. این مدلها معمولا فقط به اطلاع رسانى به مشتریان خود در مورد شرکت و محصولات آن محدود مى شدند.
به تدریج و با گذر زمان ، شناخت کاربران و شرکتها از مزایاى مدلهاى تجارت الکترونیک افزایش یافت. از طرف دیگر مسایل فنى و تکنولوژى مورد استفاده نیز به مرور ارتقاء پیدا کردند. در نتیجه این مسایل، به تدریج مدلهاى تجارت الکترونیکى تکامل یافته و مدلهاى جدید و پیچیده ترى، ایجاد شده و مورد استفاده قرار گرفتند.
در نیمه دوم دهه 90 ( میلادى) کاربران و شرکتها به صورت روزافزونى با نوآورى ها و ارتقاء تکنولوژى اطلاعاتى به عنوان بستر مدلهاى تجارت الکترونیک روبرو شدند. در این دوره یکى از مهمترین تحولات در اینترنت، به عنوان یکى از بسترهاى تجارت الکترونیک،رخ داد. این تحول افزوده شدن قابلیت پردازش به مسایل اطلاعاتى بود. وجود قابلیت پردازش امکانات زیادى را براى تجارت الکترونیک ایجاد نمود و باعث گسترش مدلهاى تجارت الکترونیک و افزایش کارآیى این مدلها گردید. در این دوره مدلهاى تجارت الکترونیک و حجم مبادلات انجام شده توسط این مدلها به صورت نمایى رشد پیدا کرد.
عموم شرکتهاى بزرگ و موفق که موفقیت خود را مدیون مدلهاى تجارت الکترونیکى بوده اند، در نیمه دوم دهه 90 پا به عرصه وجود نهاده اند.
تا اواخر دهه نود میلادى عموم مدلهاى تجارت الکترونیکى با تاکید بر مصرف کننده نهایى شکل گرفته بودند و در دسته B2C ( Business to Consumer) قرار مى گرفتند. ولى به تدریج و با محیا شدن فرصتها و امکان استفاده جدى، شرکتهاى بزرگ نیز استفاده از مدلهاى تجارت الکترونیک را مناسب و سودآور یافتند. لذا به سرمایه گذارى در مدلهایى پرداختند که به استفاده از این بستر در ارتباط بین شرکتها یارى مى رسانند و در دسته B2B (Business to Business) قرار مى گیرند. از این دوره به بعد مدلهاى B2B به لحاظ حجم مبادلات بر مدلهاى B2C پیشى گرفتند.
کارشناس ارشد
مهندسى سیستم هاى نرم افزارى
saeedbehnam@hotpop.com
www.behnam.biz
- ۸۴/۰۲/۱۲