ITanalyze

م.ر.بهنام رئوف - ارسال نامه‌ای از سوی یکی از مخاطبان بازار دیجیتال پیرامون ارائه IP آدرس‌ها توسط ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی در ایران ما را بر آن داشت تا در این مورد گزارشی منتشر کنیم.

طی روند تحقیقاتی که برای این گزارش طی شد متوجه شدیم که اغلب ارائه‌کنندگان سرویس DSL مبالغ گزافی را برای ارائه IP از متقاضیان خود دریافت می‌کنند که‌این کار خلاف عرف و نظام بین‌‌المللی است. اما از آنجایی که در ایران هیچ نهادی بر این امور نظارت نداشته و اصولا قانونی نیز برای حمایت از کاربران اینترنتی وجود ندارد، فروش IP آدرس‌ها به اشتباه از سوی ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی به عنوان یک تجارت در کنار ارائه سایر خدمات آنها به کار گرفته شده است در صورتی که اصلا الگوی تجاری آن در دنیای صنعتی تعریف شده نیست.

این مخاطب در شروع نامه خود آورده است که از حدود دو سال گذشته از شرکت آریا رسانه تدبیر (شاتل) سرویس اینترنت ADSL دریافت کرده و از حدود یک سال پیش نیز به دلیل انجام پروژه‌هایی که نیاز به دسترسی راه دور بود از این شرکت درخواست یک کلاس کوچک 8 تایی IP داشته که شاتل با دریافت مبلغ 40‌هزار تومان برای یک سال، این کلاس را در اختیار او قرار گذاشته است. این مخاطب که نامش در روزنامه محفوظ است ادامه داده که از یک ماه از‌طرف پیش شرکت به او اطلاع داده که IPها تغییر کرده و یک سری 8 تایی جدید به آنها تعلق گرفته و هفته گذشته نیز فاکتور جالبی دریافت کرد‌ه است که مبلغ 30‌هزار تومان به‌صورت ماهانه برای IP آدرس‌ها باید پرداخت شود که‌این مبلغ سالانه 360‌هزار تومان خواهد شد.
IP آدرس چیست؟
(IP(Internet Protocol شماره‌‌‌ای است که به هر کامپیوتر متصل به اینترنت داده می‌شود تا بتوان به‌کمک آن شماره به آن کامپیوترهای دیگر در شبکه دسترسی داشت.

این عدد برای کامپیوترهایی که حالت سرور دارند (مانند سایت‌ها) و نیز کامپیوتر‌های کلاینتی که معمولا به روشی غیر از شماره‌گیری Dial-up به اینترنت وصل هستند، عددی ثابت و برای دیگران عددی متغیر است. مثلا هر بار که شما با شرکت ISP خود تماس گرفته و به اینترنت وصل می‌شوید، عددی جدید به شما نسبت داده می‌شود.

این عدد، یک عدد ۳۲ بیتی (۴ بایتی) است و برای راحتی به‌صورت xxx.xxx.xxx.xxx نوشته می‌شود که منظور از xxx عددی بین ۰ تا ۲۵۵ است . مثلا ممکن است آدرس شما به صورت 195.219.176.69 باشد.

به صورت کلی ارائه IP‌ها در جهان از سوی ICANN کنترل و توسط ثبت‌کنندگان منطقه‌ای به شرکت‌های خصوصی و دولتی و سایر متقاضیان تخصیص داده می‌شود. ثبت‌کننده منطقه اروپا و خاورمیانه موسسه Ripe Ncc واقع در هلند که شرکت‌های ایرانی نیز IP‌های خود را از آن دریافت می‌کنند. به شرکت‌هایی که از ثبت‌کنندگان منطقه‌ای IP دریافت می‌کنند، LIR گفته می‌شود. LIR مخفف

Local Internet Registry است. به ‌طور کلی اغلب شرکت‌های سرویس‌دهنده ‌اینترنت به جز ISP‌های کوچک، جزو LIRها هستند. این LIRها به 5 کلاس خیلی بزرگ، بزرگ، متوسط، کوچک و خیلی کوچک تقسیم می‌شوند.

در حال حاضر شرکت فناوری اطلاعات و شرکت پارس آنلاین، تنها LIR‌های بزرگ در ایران هستند و آریا رسانه تدبیر (شاتل) نیز جزو LIRهای متوسط محسوب می‌شود و LIR خیلی بزرگ در ایران وجود ندارد.

با توجه به اطلاعات مندرج در سایت رسمی Ripe NCC، این نهاد عملا بر اساس سایز LIR هزینه سالیانه دریافت می‌کند و این هزینه به هیچ عنوان به تعداد IP‌هایی که به LIR اختصاص داده شده مربوط نمی‌شود.

علیرضا کاشیان، کارشناس دامنه‌های اینترنتی در این باره می‌گوید: اگر بخواهیم به‌طور صریح و شفاف صحبت کنیم RipeNCC معتقد است که IP جزو دسته اموال عمومی در کره زمین محسوب می‌شود و هیچ شرکتی در هیچ جای دنیا حق خرید و فروش IP‌ها به صورت یک تجارت جانبی را نداشته و این مساله بارها به‌طور شفاف در نشست‌های منطقه‌ای و نشست سالیانه‌ این نهاد بیان شده است. Ripe معتقد است ما IP را به کسی نمی‌دهیم که او اقدام به فروش آن کند بلکه IP را تخصیص می‌دهیم که دسترسی کاربران به‌اینترنت تسهیل شود.

کاشیان می‌گوید: IP درست همانند اکسیژن موجود در هوا است. آیا کسی می‌تواند هوا را در شیشه کرده و بعد آن را به دیگران بفروشد؟

البته به گفته ‌این کارشناس دامنه‌های اینترتی RipeNCC نیز در ازای IP‌هایی که به LIR ارائه می‌دهد، مبلغی پول دریافت می‌کند اما این مبلغ در مقایسه با هزینه‌ای که توسط برخی از LIR از مشترکان اخذ می‌شود، بسیار پایین است.

به گفته کاشیان نهاد RipeNCC نیز از فروش IPها آن هم با هزینه بسیار به خصوص در کشورهای جهان سوم مطلع است اما معتقد است که فقر اطلاعاتی کاربران اینترنتی در این زمینه باعث شده تا برخی از شرکت‌ها از فروش IP سود سرشار کسب کنند.

او می‌گوید: متاسفانه ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی در ایران فروش IP را در مدل تجاری شرکت خود قرار داده‌اند که‌ این امری نادرست و غیرقانونی است. به اعتقاد او شرکت‌های ارائه‌دهنده IP فقط می‌توانند همان هزینه‌ای را که در ازای دریافت کلاس‌های مختلف IP به RipeNCC پرداخت می‌کنند، معادل ریالی‌اش قدری بیشتر از آن بابت پوشش هزینه‌های اداری مرتبط از مشترک دریافت کنند..
اتمام آی پی‌های جهان دلیلی برای گرانی
اما در این بین برخی از فعالان حوزه ‌اینترنت روند رو به رشد استفاده از فناوری‌های گوناگون که بر پایه IP آدرس شکل گرفته شده را منجر به اتمام ظرفیت‌های موجود در جهان عنوان کرده و می‌گویند Ripe نیز به دلیل تمام شدن IP‌های تحت اختیار خود از ارائه IP آدرس جدید به متقاضیان خودداری کرده که همین امر باعث افزایش قیمت آی پی آدرس‌هایی است که تحت اختیار ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی است.

بر اساس گزارش‌های منتشر شده، رشد روز افزون تلفن‌های هوشمند، تلویزیون‌های اینترنتی و سایر دستگاه‌هایی که به‌ اینترنت متصل می‌شوند باعث کاهش تعداد آدرس‌های آی پی شده به طوری که نتایج یک تحقیق نشان می‌دهد تعداد آدرس‌های آی پی نسخه چهار تا سال 2012 به پایان می‌رسد.

متخصصان همچنین معتقدند که پروتکل فعلی اینترنت محدودیت‌هایی را در زمینه ارائه محتوای مالتی مدیا و ارتباطات از جمله در زمینه‌ای پی موبایل، شبکه‌های P2P و تماس‌های ویدیویی ایجاد می‌کند اما نسخه شش آدرس‌های اینترنتی که هم‌اکنون به شکل محدود و اغلب در بخش آزمایشگاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد به راحتی می‌تواند چنین مشکلاتی را مرتفع کند.

بر اساس تخمین IDC تا سال 2012 در حدود 17‌میلیارد دستگاه به‌اینترنت متصل می‌شوند و این در حالی است که تعداد آدرس‌های اینترنتی نسخه چهار هم‌اکنون بالغ‌بر چهارمیلیارد و 300‌میلیون است. آی پی نسخه شش 128 بیتی و آی‌پی نسخه چهار 32 بیتی است و به همین دلیل آی پی نسل جدید امکان اتصال تعداد بیشتری از دستگاه‌ها را به‌اینترنت فراهم می‌آورد.

علیرضا نیکسار، عضو انجمن شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی در این‌باره می‌گوید: در شرایط فعلی و با مصرف آی پی‌ها تقریبا در ارائه ‌آی‌پی‌های جدید در کل جهان محدودیت‌هایی وجود دارد.

به گفته‌ «این فعال حوزه» ‌اینترنت، تعداد آی پی‌هایی که قابل واگذاری است رو به اتمام بوده و به همین دلیل است که IPV6 در حال شکل‌گیری است.

نیکسار درباره ارائه‌ آی‌پی در کشور می‌گوید: در ایران یکسری محدودیت‌ها از سوی شرکت دیتا صورت گرفته و متناسب با پهنای باندی که ISPها از شرکت دیتا دریافت می‌کنند، رنجی از IP‌ها به آنها اختصاص می‌یابد. وی می‌افزاید: این که ‌آیا اساسا در توزیع IP در کشور بین شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی عدالت رعایت شده است یا نه؟ سوالی است که دیتا باید پاسخگو باشد.

به اعتقاد نیکسار باید مشخص شود که چه نظامی از سوی شرکت دیتا برای توزیع IP بین شرکت‌ها وجود داشته است و آیا اگر شرکتی با توجه به عرضه و تقاضای موجود در بازار، درخواست IP جدیدی داشته باشد شرکت دیتا به چه نحوی IPهای مورد نیاز او را و با چه مبلغی تامین می‌کند؟

به اعتقاد برخی از فعالان حوزه‌اینترنت در کشور، ارائه‌ آی‌پی هم مانند وب هاستینگ نوعی تجارت محسوب می‌شود.

علی عاملی در این‌باره می‌گوید: شرکت‌هایی که به‌صورت مستقیم از Ripe آی پی تهیه می‌کنند، کلاس‌های زیادی را خریداری می‌کنند و به همین دلیل است که برای آنها ارزان محاسبه می‌شود. اما آنها می‌توانند همان آی پی‌ها را در تعداد کمتر به مشترک و با هر قیمتی که سیاست شرکت‌ها تعیین می‌کند ارائه نمایند.

اما محمود رضا خادمی، عضو کمیسیون اینترنت سازمان نظام صنفی رایانه‌ای نظری متعادل‌تری در این باره دارد. او با اشاره به‌ این نکته که IP فروشی نیست می‌گوید: متاسفانه‌این موضوع در برخی از شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی وجود دارد و این شرکت‌ها همان شرکت‌هایی هستند که بعضا با تغییر قیمت در برخی از خدمات خود باعث ایجاد بازار انحصاری شده‌اند.

او می‌گوید: شرکت‌هایی که ‌اینترنت پرسرعت ارائه می‌دهند وظیفه دارند یک آی پی به طور رایگان همراه با سرویس مورد نظر مخاطب به او ارائه دهند اما ارائه بیش از یک IP به عنوان اصل یا قانون در هیچ ‌یک از سرویس‌دهندگان مرسوم نیست.

خادمی تاکید می‌کند که برخی از سرویس‌دهندگان بزرگ، قیمت‌های خود را در بخش ارائه‌اینترنت پرسرعت بسیار پایین اعلام می‌کنند اما در عوض در جایی که مشترک خدمات بیشتری همچون IP اضافی از سرویس‌دهنده درخواست کند پول بیشتری از او می‌گیرند.

به اعتقاد عضو کمیسیون اینترنت سازمان نظام صنفی رایانه‌ای، شرکت‌های ارائه‌ دهنده فقط می‌توانند معادل هزینه‌ای که برای دریافت IP به Ripe پرداخت کرده‌اند را فقط با سودی اندک به مشتریان خود ارائه دهند نه با تعرفه‌ای چند 10 برابر اصلی.
رایپ محدودیتی برای ارائه IP ندارد
اما از آنجایی که برخی از کارشناسان محدودیت‌های Ripe را در ارائه IP به مشترکان دلیل اصلی گرانی این خدمات عنوان می‌کنند، کاشیان می‌گوید: RipeNcc هیچگونه محدودیتی در ارائه IP اضافی به کشورهای مختلف ندارد.

این کارشناس حوزه دامنه‌های اینترنتی می‌افزاید: با توجه به مذاکراتی که با Ripe صورت گرفته، این نهاد آمادگی خود را برای ارائه هر تعداد IP به هر کشوری را دارد اما تنها شرط ارائه IP جدید، مصرف آی پی‌های قبلی است. یعنی با توجه به ساختاری که در این نهاد وجود دارد بررسی می‌شود که IP‌هایی که قبلا به‌ایران تعلق گرفته در حال استفاده است و یا بلاستفاده رها شده، چرا که با توجه به محدودیت‌های موجود در این زمینه تمامی IP‌های موجود باید فعال باشند.
دیتا و تنظیم مقررات پاسخگو نیست؟
با توجه به اطلاعات به دست آمده، شرکت فناوری اطلاعات و سازمان تنظیم مقررات، تنها نهادهای دولتی مرتبط با این موضوع در کشور هستند که باید در این باره پاسخگو باشند.

به اعتقاد کارشناسان نبود قانون شفاف در این بخش از سوی سازمان تنظیم مقررات و نیز عدم نظارت شرکت فناوری اطلاعات بر شرکت‌های فعال در این زمینه باعث بروز نابسامانی این چنین شده است.

طی سه روز گذشته تماس‌های ما با مدیران شرکت فناوری اطلاعات ایران برای پرس و جو در این زمینه بی‌نتیجه ماند و هر یک از مسولان مربوطه یا در محل کار خود نبودند و یا پاسخ به سوالات ما را در گرو اخذ اجازه از رییس خود عنوان کرده‌اند که پروسه‌ای طولانی را طلب می‌کرده است.

در سازمان تنظیم مقررات نیز به‌رغم معرفی لطف ا... سبوحی، معاون این سازمان از سوی روابط عمومی اما تماس‌های ما برای اخذ اطلاعات لازم در این زمینه بی‌نتیجه ماند.

جا دارد مسولان ذی‌ربط در صورت تمایل و احساس انجام وظیفه به سوالات ذیل پاسخ دهند:

هم‌اکنون ایران چه تعداد آی پی از مراجع مربوطه دریافت کرده و چه تعداد از آن فعال است؟

توزیع آی پی در ایران توسط چه نهادی و بر اساس چه استانداردی صورت گرفته است؟

اگر آی پی یک نوع سرویس است چرا هیچ تعرفه‌ای برای آن تعیین نشده و اگر سرویس نیست شرکت‌های خدمات دهنده‌اینترنت بر اساس چه مقرراتی به فروش یا اجاره‌ آی‌پی اقدام می‌کنند؟

چه سازمان و نهادی در داخل کشور بر خرید و فروش IP در داخل نظارت می‌کند و اگر تخلفی در این زمینه صورت بگیرد کاربران باید به کجا مراجعه کنند؟
دنیای اقتصاد