«تورم» یعنی زورگیری خشن!
داود صفی خانی - مسعود پزشکیان در نهمین سفر استانی خود در بندرعباس اعلام کرد: «این اسنب‌بک که اینها می‌گویند می‌دانید چرا ما را می‌ترسانند؟ چون زندگیمان را به نفت و گاز وصل کرده‌ایم، من روزی را فکر می‌کنم که نه نفت داریم و نه گاز آن روز باید بمیریم؟
معلمانی که اینجا هستند نباید به بچه‌ها مفاهیمی یاد بدهند که بتوانند مملکت خودشان را بسازند، مملکت ساخن یعنی خوردن از سرمایه؟ تمام که شد چه باید بکنیم؟»
این اظهارت رئیس جمهور در نوع خود جالب توجه است از آن جنبه که از زبان یک رئیس دولتی بیان می‌شود که بودجه‌بندی نهاد دولت را نیز برعهده دارد. در واقع هم درآمدهای دولت تحت سلطه آنهاست و هم هزینه‌ها!
در این سال‌های متمادی وضعیت اقتصادی کشور با تورم خزنده برای همگان بارز و مشخص است و عامل این تورم هم دولت است. میلتون فریدمن می‌گوید تورم تنها مالیاتی است که می‌توان آن را بدون قانون‌گذاری اعمال کرد.
این جمله از نگاهی ساده‌ترین تعریف از تورم است که نشان می‌دهد بوجود آمدن آن بسیار ساده است اما راهکار آن دشوار! که البته هر دوی آن را دولت‌ها باعث می‌شوند هم ایجادش در دست دولت است و هم راهکار آن هم در دستان خود آنهاست.
تورم را از آن جهت برجسته می‌کنیم که عامل بسیاری از مشکلات امروز و اتفاقا ریشه مشکلاتی است که در گفته‌های رئیس جمهور بارز می‌شود. در همین رابطه رونالد ریگان چهلمین رئیس جمهور امریکا تعریف جالبی از تورم دارد : «تورم به اندازه یک زورگیر خشن، به اندازه یک سارق مسلح، ترسناک و به اندازه یک قاتل اجیر شده مرگبار است.»
موضوع تورم در جامعه تا به این حد آسیب‌زاست و می‌تواند تمامی تاروپودهای توسعه‌ای جامعه را در هم بشکند.
حال اگر برگردیم به گفته‌های مسعود پزشکیان؛ ابتدا به جای آینده نامعلوم، به اکنون و وضعیت کنونی باید متمرکز شد و از ایشان پرسید با وجود درآمدهای نفت و گاز و… چرا زندگیمان نمی‌چرخد؟ چرا دولت‌ها مدام در کشور ما دچار کسری بودجه هستند و همچنان دولت به دولت برای همدیگر این میراث را باقی می‌گذارند؟
این زورگیر خشن و سارق مسلح خطرناک که هر روز دارایی‌های مردم را کاهش می‌دهد چرا متوقف نمی‌شود؟
وضعیت اقتصاد و فضای کسب و کار و رفاه مردم در این سال‌های متمادی با تورم عجین شده است و این حاصل سیاست‌گذاری دولت‌ها و از جمله دولت خود مسعود پزشکیان هم به شمار می‌رود، حال ما از ایشان می‌پرسیم در زمانی که این اظهارت را بیان کرده‌اند آیا از نرخ‌های بازار مطلع شده‌اند؟ که قطعا مطلع شده‌اند، این وضعیت پرریسک که تورم را در پی خواهد داشت همان چیزی است که عامل ترس مردم از اسنک بک و تحریم‌هاست چرا که با اعمال تحریم‌های گوناگون وضعیت کنونی برای مردم و فعالان اقتصادی ملموس بود.
لذا اکنون پرسش این است که آیا برای دولت وضعیت کنونی ملموس نبود؟ آیا تحریم‌ها ترسناک نیستند؟
اگر برای دولت تحریم‌ها ترسناک نیستند و به نوعی به زیست مسالمت‌آمیز آنها تبدیل شده است، آیا نباید پرسید که برنامه‌های اجرایی آنها برای مهار ریسک‌های تحمیلی بر زندگی مردم و فعالان چیست؟
پرواضح است دولت در ایران ساختاری بزرگ و بسیار پرهزینه دارد، همانطوریکه مسعود پزشکیان هم به نوعی اشاره داشته است با توجه به اینکه عمده درآمدهای این دولت از راه فروش نفت و فرآورده‌های آن است در صورت اعمال تحریم‌ها و دشواری فروش آنها، درآمدهای دولت کاهش یافته و دنباله آن تشدید کسری بودجه و در نهایت تورمی است که به صورت خزنده تشدید خواهد شد. این چرخه‌ای است که در سال‌های متمادی در کشور ایجاد شده است و هر روز رفاه مردم را کاهش داده است.
لذا پرسش این است که دولت در این برهه چه راهکاری را می‌تواند در پیش بگیرد؟ اساسا ورای همه مباحث و سخنرانی‌ها راهکار دولت برای ترک اعتیاد به اعمال تورم چیست؟
میلتون فریدمن در مورد تورم می‌گوید: «تورم درست مثل اعتیاد به الکل است. هنگامی‌که شما شروع به نوشیدن می‌کنید یا وقتی که شروع به چاپ پول زیادی می‌کنید، در هر دو مورد، اثرات خوب در ابتدا می‌آید و اثرات بد فقط بعداً به وجود می‌آید. به همین دلیل است که در هر دو مورد وسوسه شدید انجام این کار برای نوشیدن زیاد و چاپ پول زیاد وجود دارد. وقتی صحبت از درمان می‌شود، بر عکس است یعنی وقتی نوشیدن را متوقف می‌کنید یا وقتی که چاپ پول را متوقف می‌کنید، اثرات بد در ابتدا به دست می‌آید و اثرات خوب بعداً ظاهر می‌شود. به همین دلیل است که ادامه دادن به درمان بسیار سخت است.»
به اعتقاد نگارنده، مسعود پزشکیان و دولتش در این شرایط بسیار حساس فرصت‌ها و وظایف سنگینی دارند، فرصت‌هایی که گاهی مواقع از دل تهدیدها بیرون می‌آید و کم نبودند کشورها و دولت‌هایی که با بهره جستن مناسب از آن افق‌های روشنی را برای آینده مردمانشان رقم زده اند.
در واقع به روز بدون نفت و گاز اکنون باید اندیشید. خوشبختانه در مدیوم عملی، دستاوردهای مثبت و تجربه‌شده زیادی در دنیای امروزی وجود که می‌تواند سرلوحه برنامه‌ریزی‌های دولت و شخص رئیس جمهور باشد. این دستاوردها هم به قدری ملموس و عملی شده است که نیاز به جلسات و نشست‌ها، شوراها و کارگروها نیست، تنها اقدامات عملیاتی لازم است تا دولت یکبار برای همیشه خود را از شر اعتیاد به چاپ پول و تورم به آرامی‌خلاص کند، درد توقف چاپ پول را مثل درد ترک الکل تحمل کرده و خود را از بار هزینه‌های بسیار سنگین خلاص کند.
برای بهبود و اصلاح وضعیت فعلی ورای حرف درمانی اقداماتی عملیاتی لازم است.
مسعود پزشکیان اگر می‌خواهد به زیست روزهای بدون نفت و گاز برسد اقدامات فوری و عملیاتی زیادی در حوزه‌های مختلف لازم دارد که باید عملیاتی کند در ابتدای امر به صورت فوری باید بودجه‌بندی خود را اصلاح و بودجه تمامی سازمان‌های ناکارآمد را حذف کند، سازمان‌ها و ارگانهایی که هزینه‌های آنها مدام روی دولت و متعاقبا مردم سنگینی میکند و هر سال هم بودجه‌های آنها بیشتر می‌شود.
از طرفی حال که اقتصاد و وضعیت بازار به صورت فوری و لحظه‌ای از نرخ ارز تاثیر قیمتی می‌گیرد، اقدامات فوری و عملیاتی برای باز کردن تجارت نهایی کند.
بروکراسی‌ها و موانع را بردارد، ممنوعیت‌های واردات را حذف کنند تا در این بستر سیالیت کالاها در شبکه توزیع داخلی افزایش یابد. مخصوصا در شهرهای مرزی برداشتن موانع و باز کردن مسیر واردات کالاها نه تنها اقتصاد آن شهرها را بهبود می‌بخشد بلکه چرخه ورود کالاها را به کل کشور تسریع میکند. این اقدامات ساده در این شرایط پرتورمی حداقل قیمت‌های تمام شده را برای مصرف‌کننده داخلی کاهش خواهد داد.
کنترل تورم در این شرایط پرریسک و تحریمی اهمیت ویژه دارد چرا که به گفته فریدمن تورم بالا و رو به افزایش می‌تواند سیاست‌گذاران را به سمت اتخاذ «راه حل‌‌های» شتابزده، همچون کنترل دستمزدها و قیمت‌ها وسوسه کند. این سیاستی بوده که در کشور ما به صورت مداوم توسط دولت‌ها تکرار شده و وضعیت را بدتر کرده است.
از نظر نگارنده برای اکنون و روزهای بدون نفت و گاز، مسعود پزشکیان اقدامات فوری و عملیاتی در مرحله اول برای کنترل تورم دارد و راه حل اصلی همان چیزی هست که گفته شد.
به تعبیری راهکار اصلی همان است که فریدمن گفته است : «کنترل و ثبات حجم پول در اقتصاد.»
از این منظر، دولت می‌تواند با کنترل حجم پول تزریق شده به اقتصاد، ثبات اقتصادی را تقویت کرده و اجازه دهند خود بازار به بقیه مسائل رسیدگی کند. این همان رابطه‌ای است که در بالاتر گفتیم، کاهش فوری هزینه‌های دولت همراه با اقدامات فوری برای باز کردن تجارت!
و متن حاضر را باز هم باید با جمله‌ای دیگر از میلتون فریدمن اقتصاددان آمریکایی پایان برد که می‌گوید: «افزایش قیمت‌ها علت تورم نیست، بلکه نشانه آن است. تورم نتیجه افزایش بیش از اندازه حجم پول است. کنترل قیمت‌ها تورم را علاج نمى‌کند؛ اما حتى اگر اثرى داشت، مثل درمانى بود که از خود بیماری بدتر است.
کنترل قیمت‌ها به این مى‌ماند که وقتى دمای کوره بالا رفت، دماسنج را بشکنیم، دهانه‌های کوره را ببندیم و بگذاریم مشتعل بماند. نتیجه پایین آمدن دمای کوره نخواهد بود؛ بلکه نتیجه یک انفجار است.» (منبع:عصرارتباط)
- ۰۴/۰۸/۰۳