جای خالی ایران در استاندارد سازی ITU
مهندس عباس پورخصالیان - بزرگراه فناوری - آنچه بازاریابان همه شرکت‌های تولیدکننده و فروشنده NGN، به‌طور کلی و لابی‌های شرکت‌های "چیکژایی" (چینی، کره‌ای و ژاپنی) به‌ویژه تحت عنوان NGN، تبلیغ می‌کنند، هنوز چیزی نیست جز VoIP. این عقیده دکتر قاسم کلینی است که خود تاکنون عضو فعال گروه مطالعاتی 13 بوده و چندی است که در گروه مطالعاتی 11 مشغول به فعالیت شده است. البته برای آن دسته از خوانندگانی که گروه‌های مطالعاتی 11 و 13را نمی‌شناسند، این توضیح ضروری است که در گروه مطالعاتی 13 آی‌تی‌یو-تی، معماری شبکه نسل آتی و در گروه مطالعاتی 11 آی‌تی‌یو-تی، پروتکل‌های NGN، استاندارد می‌شوند. وی به همه خریداران تجهیزات مخابراتی توصیه می‌کند که به بازاریابان بگویید: «برای من روی این کالاها، مارک NGN نزنید چراکه هنوز کار استانداردسازی NGN تمام نشده است.» آنچه تازه در جولای سال جاری (2006) تمام شده، معماری NGN است و این، فاز نخست استانداردسازیست!
دکتر کلینی با اشاره به اهمیت کار اتحادیه بین‌المللی مخابرات (بخش استانداردسازی مخابرات) در برهه حاضر توصیه می‌کند: «کارشناسان ایرانی باید به‌طور منظم و فعال در تمام گروه‌های مطالعاتی اتحادیه بین‌المللی مخابرات (آی‌تی‌یو) شرکت کنند، ولی یا اصلا شرکت نمی‌کنند و یا به ندرت شرکت می‌کنند.»
وی هنگامی که نارضایتی خود را از عدم شرکت ایرانیان در مباحث استانداردسازی آی‌تی‌یو بیان می‌کند، اضافه می‌کند: «من همیشه به ایرانی‌هایی که از شرکت مخابرات ایران به ژنو می‌آیند کمک می‌کنم.» دکتر کلینی معتقد است از همه ایران باید کارشناسان مخابرات و ارتباطات، به ژنو راه یابند و در جریان استانداردسازی قرار گیرند، اما وی تعجب می‌کند که تاکنون هر کسی را که در ژنو دیده از تهران است و به زعم وی از شرکت مخابرات تهران آمده است و از 29 استان دیگر کشور، احدی را در گروه‌های مطالعاتی اتحادیه ندیده است. او با تاکید بر نقش مهم اتحادیه بین‌المللی مخابرات معتقد است: «نقش آی‌تی‌یو، "گلوبال" است.»
وی توضیح می‌دهد: «اگرچه در نام اتحادیه، "بین‌المللی" آمده است اما نقش آی‌تی‌یو دیگر بین‌المللی نیست بلکه جهانی است.» وی با اشاره به فرق‌های این دو نقش اظهار می‌کند: «سازمان‌هایی مثل ETSI، در NGN نقش مهمی دارند اما نقش‌شان در استانداردسازی NGN قاره‌ای است و به منافع کشورهای قاره خود اولویت می‌دهند. سازمان‌هایی مانند APT نیز منطقه‌ای عمل می‌کنند ولی هواوی، "ضد تی‌ئی" و "ان‌تی‌تی" محلی و منطقه‌ای کار می‌کنند. همه این سازمان‌های استانداردسازی ملی و محلی و منطقه‌ای باید به‌عنوان سازمان‌های "بذرپاش" و"دانه‌کار" در گروه‌های مطالعاتی آی‌تی‌یو شرکت کنند تا استانداردی که با همیاری و هم‌فکری ایشان به وجود می‌آید "جهانی" تلقی شود و از اجماع جهانی برخوردار باشد.»
وی اضافه می‌کند: «این نکته برای شرکت مخابرات ایران فوق‌العاده مهم است که از تولید‌کننده‌ای، تجهیزات مخابراتی لازم را بخرد که کالاها و خدماتش مطابق استانداردهای آی‌تی‌یو باشد و نه مطابق هر استانداردی که ادعا می‌شود، چون امروزه "شش تا صنعت" دور هم جمع می‌شوند و می‌گویند ما یک تیم استانداردسازی تشکیل داده‌ایم. آن‌وقت می‌آیند در آی‌تی‌یو فقط برای آنکه به این ادعای خودشان "لجیتی‌ماسی" بدهند.» دکتر کلینی هشدار می‌دهد که امروزه استانداردها از مرز کشورها به‌راحتی عبور می‌کنند ولی نباید چنین باشد که استانداردهای مدعیان به استقلال و تمامیت ارضی کشورها لطمه بزنند. وی نتیجه می‌گیرد که درست به همین خاطر دنبال کردن منظم و مرتب کارهای آی‌تی‌یو برای ایران مهم است تا به شرکت‌های کوچک و تیم‌های استانداردسازی کوچک وابسته نشود یا این وابستگی‌ها کمتر و کمتر شوند.
وی تاکید می‌کند که در بلندمدت بهتر خواهد بود که هر کشوری از استانداردهای آی‌تی‌یو، آگاهانه و متعهدانه پیروی کند. دکتر قاسم کلینی اذعان دارد که گاهی در گذشته کار استانداردسازی در آی‌تی‌یو، ممکن است آکادمیک بوده باشد اما فرآیند استانداردسازی در آی‌تی‌یو در سال‌های اخیر، کمتر آکادمیک و بیشتر صنعتی و تجاری شده است. وی در مورد ایده NGN می‌گوید: «NGN چیز جدیدی نیست! در واقع همیشه و همه‌جا، کارشناسان مخابراتی در پی آن بوده‌اند که اول سیستم‌های کوچک و کوچک‌تر را جانشین سیستم‌های بزرگ کنند و دوم اینکه پهنای باند بیشتری را عرضه کنند.» دکتر کلینی تصریح می‌کند: «الان هر کسی کالایی را تحت نام و بر حسب NGN به شما می‌فروشد، مطمئن باشید که دروغ می‌گوید چون هنوز فرآیند استانداردسازی NGN به پایان نرسیده است.
در اصل، فروشندگان به شما Voip را جای NGN می‌فروشند.» دکتر کلینی با اشاره به طرح شماره‌گذاری ENUM که از مصوبات اتحادیه بین‌المللی مخابرات است می‌گوید: «این استاندارد هم‌اکنون صد درصد اما در هر کجا به درجات مختلف اجرا شده و در بعضی از جاها هم هنوز پیاده نشده است (مثل ایران).» وی با اشاره به عقب‌افتادگی ما از برخی از بحث‌های آی‌تی‌یو می‌گوید: «نه DSL و نه ENUM، مباحث جدیدی نیستند و در برخی کشورها کهنه و قدیمی هم شده‌اند.» وی برای مثال از کره جنوبی و ژاپن نام می‌برد و تصریح می‌کند: «الان در ژاپن و کره دارند توسعه DSL را متوقف می‌کنند چون به طرف FTTH (بردن فیبر نوری به خانه‌ها و اماکن کاربران) حرکت کرده‌اند.»
دکتر کلینی در رابطه با استاندارد Y.2001 که به تعریف NGN از منظر آی‌تی‌یو می‌پردازد می‌گوید: «در تعریف آی‌تی‌یو، از NGN، حرف N اول مطلقا New نیست و Next است و منظور از Next نیز این است که از "بسته" (یا Packet) به‌جای مدار (یا Circuit) استفاده کنیم. بسته‌ها هم با استفاده از روترها جابه‌جا می‌شوند و روترها نیز، توزیع شده هستند. پروتکل لازم نیز مبتنی بر IP است و با مکاتبه با IETF از IETF خواهیم خواست که یک مقدار Extention لازم را در درون پروتکل‌های IP استاندارد کند تا تاخیر و اتلاف بسته‌ها، به حداقل برسد و کیفیت خدمات لازم برای ارتباطات مخابراتی تضمین شود.»
وی تاکید می‌کند: «با وجودی که این Extentionها را در درون پروتکل‌های IP اعمال می‌شود باز هم فلسفه کار همان Best Effort است و از این لحاظ تجاوزی به ساختار پروتکل‌ها وارد و در آنها اعمال نمی‌شود. این تغییرات نیز تنها در لایه IP اعمال می‌شود و به لایه بالایی که وظیفه ترابری و کنترل حمل‌و‌نقل بسته‌ها را دارد وارد نمی‌شود. اغلب هم حمل‌و‌نقل بسته‌ها توسط ATM (شیوه انتقال ناهم‌زمان) صورت می‌گیرد و بسته‌ها روی ATM سوار و جابه‌جا می‌شوند.» وی به‌طور مثال اداره پست را با ATM مقایسه می‌کند و می‌گوید: «در NGN تغییری در لایه ترابری اعمال نمی‌شود فقط من در هنگام دادن نامه به اداره پست از آنها می‌خواهم که تاخیر در رساندن نامه به مقصد را این‌قدر کم کنند که برای من مطلوب است.
پس مسئله اصلی، نوع نگهداری و بهره‌برداری و مدیریت شبکه است که در NGN دگرگون می‌شود.» دکتر کلینی در مورد Extentionهای مورد نظر خود که باید در درون پروتکل‌های IP مثل پروتکل‌های SIP اعمال شوند می‌گوید: «جای اعمال تغییرات در درون پروتکل‌ها معین است و این تغییرات، استاندارد می‌شوند، به‌طوری که هیچ کس نمی‌تواند به دلخواه خود آنها را تعریف مجدد و دگرگون کند، یعنی بایت‌های مورد نظر، For National Use نیستند بلکه یک بار برای همیشه تثبیت می‌شوند.»
دکتر کلینی، وارد کردن Extentionها را در درون پروتکل‌های IP بی‌هزینه یا کم‌هزینه ارزیابی نمی‌کند بلکه می‌گوید: «همان‌طور که شما در سفارش دادن یک خودروی سمند به کارخانه سازنده پول بیشتری بابت سفارش خود می‌دهید تا خودروی تولید شده برای شما نیازمندی‌های امنیتی و رفاهی لازم و مورد نظرتان را برآورد، در NGN هم تضمین کیفیت خدمات لازم و مورد نیاز کاربران، خرج دارد.
پس تلاش شرکت مخابرات ذاتا Best Effort است چون شما پول بیشتری می‌دهید و اگر کیفیت خدمات عرضه شده کافی نبود می‌گوید من این خط را نمی‌خواهم.» او می‌گوید: «در NGN هم، شبکه‌های مخابراتی مانند هم‌اکنون ملی باقی می‌مانند و در نتیجه تسویه‌حساب بین‌الملل کماکان اهمیت دارد و چیزی از اهمیت و ضرورتش کم نمی‌شود.» وی اضافه می‌کند: «طرح شماره‌گذاری و امنیت، چیزهایی هستند که در NGN هم ملی باقی خواهند ماند، اما در همین طرح ملی شماره‌گذاری، در آی‌تی‌یو سعی شده است که یک چیزهایی بین‌المللی باشند مثل اورژانس، شماره برخوانی‌های اضطراری به هنگام بروز حوادث ناگوار و برخی دیگر.» دکتر کلینی از لحاظ مفهومی نه بحث Migration و نه بحث Transition را قبول دارد، بلکه به‌جای آنها از Evolution صحبت می‌کند.
وی با اشاره به تفاوت‌های مفهومی این رویکردها می‌گوید: «در بحث مهاجرت یا کوچیدن، شما تمام وابستگی‌های قبلی خود را یکباره قطع می‌کنید، در صورتی که ما نمی‌خواهیم رابطه‌مان را به یکباره با ISDN/PSTN قطع کنیم، در Transition یا عبور و گذر نیز ما طوری اقدام به عبور می‌کنیم که به مرور رابطه‌مان را با گذشته قطع می‌کنیم ولی در NGN و برای رسیدن به شبکه نسل آتی، ما تکامل تدریجی شبکه‌های ISDN/PSTN را مطرح می‌کنیم، چراکه ما می‌خواهیم اقتصادی عمل کنیم و نمی‌خواهیم سیستم‌های در حال کار را به‌عنوان آشغال دور بریزیم.» دکتر کلینی برای اینکه منظور خود از تکامل تدریجی شبکه‌های ISDN/PSTN را به سمت NGN مجسم کند می‌گوید: «فرض کنید یک ارتباط تلفنی هم‌اکنون از نیاوران در شمال تهران تا مرکز تلفن مستقر در نقش جهان اصفهان می‌خواهد برقرار شود.
با فرض بر اینکه این ارتباط الان صد درصد "مداری" است، در گام اول تکامل تدریجی به‌سوی NGN می‌آییم از میدان توپخانه تا STD اصفهان را بسته‌ای یعنی مبتنی بر IP می‌کنیم، یعنی اطلاعات صوتی را در داخل بسته‌های IP می‌گذاریم. پس ابتدا هیچ چیز عوض نمی‌شود چون اگر بنا باشد همه ارتباط مبتنی بر IP شود خیلی از خدمات فعلی مثل Forwarding Call و Call Waiting ممکن است از دست بروند و برخی خدمات دیگر قابل اجرا و عرضه شوند که الان مطرح نیستند و ما نمی‌خواهیم این چنین شود که خدمات رایج و مورد علاقه عموم کاربران و مشتریان ما یکباره دگرگون شوند.
پس در هیچ کجای دنیا Migration اتفاق نمی‌افتد مگر در جاهایی که زیرساخت مخابراتی- ارتباطی ناچیزی دارند و یا اصلا زیرساختی ندارند و مایلند زیرساخت‌های مخابراتی را تازه به‌وجود آورند مثل یک جزیره دورافتاده که برای جهانگردی و توریسم، ساخته و پرداخته می‌شود.»
وی می‌گوید: «"اسکایپ" در اینترنت نمونه‌ای است از NGN که با استفاده از SIP سیگنال‌های صوتی را بدون اینکه این که الان پولی از کاربر بگیرد، به بسته‌های IP تبدیل می‌کند و در سراسر جهان انتقال می‌دهد ولی این کاربرد صوتی هنوز از رایانه به دستگاه تلفن است و نه برعکس یا نه میان دو دستگاه تلفن.»
دکتر کلینی در مورد رویکرد تکامل تدریجی به‌جای گذار و کوچیدن به سمت شبکه نسل آتی قایل به دو نوع رهیافت است که آنها را شبیه‌سازی (Simulation) و همتاسازی (Emulation) می‌نامد و توضیح می‌دهد که در شهرک "الف" شما هیچ زیرساخت مخابراتی ندارید پس می‌آیید با NGN، شبکه مخابرات را در آن شهرک شبیه‌سازی می‌کنید ولی در اغلب موارد شما زیرساخت مخابراتی دارید و می‌‌خواهید از آنها استفاده کنید. پس می‌آیید با رویکرد همتاسازی، بخش‌هایی از شبکه را از حالت مداری درمی‌آورید و بسته‌ای می‌کنید. وی در چشم‌انداز بلندمدت، بسته‌ای شدن صد درصد شبکه‌های مخابراتی را می‌پذیرد، اما مقطع زمانی معینی را برای این رویداد اعلام نمی‌کند. او که تاکنون رییس یکی از گروه‌های زیرمجموعه گروه مطالعاتی 13 بوده است، اکنون روی IPTV کار می‌کند و در گروه مطالعاتی 11 روی پروتکل‌های NGN شروع به فعالیت کرده است.
- ۸۵/۰۸/۲۲