حذف ایرانیها از شبکههای اجتماعی آمریکا
احمد محمدغریبان - شبکههای اجتماعی بهمثابه یک جاده دوطرفه هستند و نقطه پایانی بر صدای یکسویه شبکههای تلویزیونی و رادیویی غرب محسوب میشوند. اما این گزاره حالا نیاز به اصلاح دارد و باید گفت، شبکههای اجتماعی جاده دوطرفه «بودند» و حالا دیگر نیستند.
حالا برخی ایرانیها نیز همچون بسیاری از مردم دنیا توانستهاند توجه کاربرانی را در سراسر دنیا به خود جلب کنند، اما از آنجا که در صفحات اجتماعی برخی از ایرانیها خبری از تصاویر خانه و بدن و حیوانات و طنز نیست و پیام و حرفهایی برای گفتن و شنیدن دارند، اوضاع کمی متفاوت شده است و حالا به نظر میرسد شبکههای اجتماعی آمریکایی، باید این مسیر دوطرفه را مسدود کنند تا همچون شبکههای رادیویی و تلویزیونیشان صرفا پیامهایی در دنیا و به سمت ایرانیها مخابره شود که صرفا با اهداف و سیاستهای آنها هماهنگ است.
اما برای آنکه ژست دموکراسی خود را حفظ کنند، مثل همیشه با ارایه تعاریف خاص خود از خشونت، تروریسم، نژادپرستی و امثالهم، قواعد بازی را به شکلی تغییر دادهاند که در آن ایرانیها و صداهای غیرهمسو قرار نگیرند.
حالا شبکههای اجتماعی فیسبوک، اینستاگرام که البته آن هم متعلق به فیسبوک است و همچنین توییتر و گوگل، از مدتی قبل به نوعی کم آورده و در یک جرزنی و مثل همیشه استانداردهای دوگانه و متناقض، کار شناسایی و حذف صفحات اجتماعی برخی ایرانیان را در دستور کار قرار دادهاند.
البته که کار چندان خاصی هم از ایرانیان ساخته نیست زیرا در زمین آنها و با قواعدی که آنها میسازند باید بازی کنند و فعلا صدای اعتراضشان به جایی نخواهد رسید، تا شاید در آینده روشی برای تقویت صدا، انتقال پیام و اعتراض خود بیابند.
پرونده حذف ایرانیان از شبکههای اجتماعی آمریکایی
با این مقدمه اما سری خواهیم زد به پرونده حذف ایرانیان از شبکههای اجتماعی آمریکایی. در ماههای اخیر جسته و گریخته شاهد مسدود شدن حساب ایرانیان از سوی شبکههای اجتماعی آمریکایی بودیم اما این اقدام به شکل موجی سنگین در یکی دو ماه تداوم یافت. اواخر مردادماه بود که گوگل خبر از مسدود کردن شماری از کانالهای یوتیوب و سایر حسابهای کاربری به دلیل «ارتباط مخفی» آنها با کارزار اطلاعات جعلی مرتبط با ایران داد. اقدام گوگل چند روز پس از آن صورت گرفت که شبکههای اجتماعی فیسبوک و توییتر دست به اقدام مشابهی علیه ایران زده بودند.
استناد گوگل شرکت امنیت سایبری فایرآی آمریکایی بود که در گزارش خود اعلام کرده بود: ۳۹ کانال یوتیوب، شش وبلاگ در بلاگر و ۱۳ حساب در گوگلپلاس که ارتباطشان را با رادیو و تلویزیون دولتی ایران «پنهان کرده بودند» مسدود شدند.
این شرکت امنیت سایبری آمریکایی بهطور هماهنگ با همتای اسراییلی خود در گزارشی اعلام کردند که شبکههای مرتبط با رسانههای دولتی ایران فعالیتهای تبلیغاتی در ضدیت با عربستان سعودی، اسراییل و حمایت از فلسطینیها و توافق هستهای انجام میدادند.
گوگل در پستی نوشته است: تحقیقات ما در مورد این موضوعات همچنان ادامه دارد و ما به همکاری با مجریان قانون و سایر نهادهای دولتی مرتبط در ایالات متحده و کشورهای دیگر در راستای ارایه یافتههای خود ادامه خواهیم داد. کنت والکر، معاون رییس گوگل، در بیانیهای گفته است: فعالان این نوع رخنه، مقررات ما را نقض کرده بودند و ما سریعا محتوای آنها را از سایتهای خود حذف کرده و حسابهایشان را بستیم.
پیش از گوگل نیز بخش ایمنی توییتر در حساب کاربریاش نوشت: طی همکاری با گروههای تخصصیمان امروز، ۲۸۴ حساب کاربری در توییتر را بهخاطر درگیری در تبانی هماهنگ شده، معلق کردهایم. براساس تحلیل ما به نظر میرسد بسیاری از این حسابهای کاربری از ایران سرچشمه میگیرد.
در همین راستا فیسبوک نیز طی بیانیهای اعلام کرد: چندین صفحه، گروه و حساب کاربری را بهخاطر رفتار غیرقابل اعتماد در فیسبوک و اینستاگرام حذف کردیم. برخی از این فعالیتها از ایران منشأ میگرفت و برخی از روسیه. این کمپینها متمایز از یکدیگر فعالیت میکردند و ما هیچ پیوند یا هماهنگی بین آنها شناسایی نکردیم. با این حال، آنها با ایجاد شبکههایی از حسابهای کاربری برای گمراه کردن دیگران درباره اینکه چه کسی بودند و چه کاری انجام میدادند، از تاکتیکهای مشابهی استفاده کردند.
اتانیل گلیچر، رییس بخش سیاستگذاری امنیت سایبری فیسبوک، طی بیانیهای اعلام کرد: ما ۶۵۲ صفحه، گروه و حساب کاربری دخیل در رفتارهای غیرطبیعی هماهنگ شده که در ایران به راه افتاده بود و مردم را در سراسر شبکه اینترنت در خاورمیانه، آمریکای لاتین، بریتانیا و آمریکا هدف قرار میداد، حذف کردیم.
موضوعی که بیارتباط با دولت آمریکا نیست و به همین دلیل میبینیم در همان ایام مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا در توییترش درباره بیانیه فیسبوک نوشت: ما قادر به تایید ارتباط این شبکه با رسانه دولتی ایران هستیم.
آنچنان که جان بولتون، مشاور امنیت ملی دولت دونالد ترامپ، رییسجمهور آمریکا در مصاحبهای ایران را در کنار روسیه، چین و کره شمالی، چهار کشوری معرفی کرد که در تلاش برای نفوذ در انتخابات آمریکا هستند. فیسبوک حتی مدعی است که جمهوری اسلامی ایران برخی از این صفحات «قلابی» را از سال ۲۰۱۱ ایجاد کرده است و رسانه دولتی ایران و اطلاعات نیروهای مسلح ایران در تشکیل آنها نقش داشتهاند.
ادامه حذف صفحات ایرانیها در فیسبوک و توییتر
در آخرین اقدام از این دست در روزهای اخیر آنچنان که فایننشالتایمز گزارش داده، فیسبوک 82 صفحه، گروه و حساب کابری را در فیسبوک و اینستاگرام ایرانی را به دلیل آنچه «رفتارهای هماهنگ نامعتبر» برای اثرگذاری بر مخاطبانی در انگلیس و آمریکا نامیده، حذف کرده است.
فیسبوک مدعی شده صاحبان حسابهای کاربری و صفحات حذفشده، خودشان را به عنوان شهروندان آمریکا و در مواردی معدود شهروندان انگلیس معرفی کرده و مطالبی درباره نژادپرستی، مهاجرت و مخالفت با دونالد ترامپ، رییسجمهور آمریکا منتشر میکردند.
رییس بخش سیاستگذاری امنیت سایبری فیسبوک میگوید: با آنکه در فعالیت این صفحات هیچ ارتباطی با حکومت ایران پیدا نکردهایم، نمیتوانیم با اطمینان بگوییم که چه کسی مقصر است.
سوابق فیلتر کاربران ایرانی
با بررسی سوابق فیلتر کاربران در این شبکههای اجتماعی میبینیم که پیش از این هم ایرانیها فیلتر میشدند: در دیماه سال گذشته بود که صفحه اینستاگرام سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران توسط اینستاگرام از دسترس خارج شد.
البته پیش از مسدودی کامل صفحه، اینستاگرام پستی درباره نابودی داعش را از این صفحه پاک کرده بود. این در حالی است که پیش از آن در صفحه اینستاگرام سرلشکر سلیمانی کلیپی هولناک از جنایات داعش و اهداف آنها منتشر شده بود. البته این اولین باری نبود که اینستاگرام، صفحه سردار سلیمانی را از دسترس خارج کرده است؛ پیش از آن هم چندین بار این صفحه و صفحه نشر آثار امام خمینی و سیدحسن نصرالله نیز بسته شده است.
در مهرماه امسال هم اینستاگرام صفحه پویش مردمی «دختران انقلاب» را مسدود کرد. «دختران انقلاب» نام پویش مردمی است که به ترویج حجاب اسلامی و نمایش حجاب دختران ایرانی میپردازد. این پویش مردمی بیستویکم تیرماه ۹۷ همزمان با روز عفاف و حجاب با برگزاری یک همایش در تهران اعلام موجودیت کرد.
در اقدامی مشابه در تیر ماه امسال شبکه اجتماعی «اینستاگرام» فیلم منتشر شده توسط وحید یامینپور با هشتگ #هزار جلاد هزار اشرف درباره گروهک منافقین را که به کشتار کودکان در بیمارستان اسلامآباد توسط گروهک منافقین پرداخته بود حذف کرد. یامینپور میگوید: این فیلم صرفا روایتی از هزاران جنایات منافقین بود و هیچ صحنه خشونتآمیز و مغایر با قوانین شبکههای اجتماعی نداشت.
در تیرماه امسال همچنین حسابهای کاربری مرتبط با حزبالله لبنان که اخبار جنگ سوریه را پوشش میدادند، بدون هیچ توضیحی مسدود شدهاند.
موج بستن فلهای حساب ایرانیان
این اقدامها اما آنطور که اشاره شد، در مردادماه شکل جدیدی به خود گرفت و شاهد موج بستن فلهای حساب ایرانیان بودیم. شبکههای اجتماعی فیسبوک و توییتر در ادامه کارزار اتهامزنی به ایران از انسداد صدها حساب کاربری ایرانی به بهانه رفتار هماهنگ غیرقابل اعتماد خبر دادند.
فیسبوک درمجموع ۶۵۲ صفحه و حساب کاربری ایرانی را که ادعا میشود به رسانههای دولتی ایران تعلق داشتهاند به اتهام هماهنگی برای انجام رفتارهای غیرمعتبر مسدود کرد.
تقریبا بلافاصله بعد از فیسبوک، توییتر هم با طرح اتهامات مشابه از مسدود کردن ۲۸۴ حساب ایرانی خبر داد، حال آنکه از مرتبط دانستن آنها با نهادهای دولتی ایران پرهیز کرد.
در جریان این موج مقابله فلهای شرکت گوگل اعلام کرد که مجموعا ۵۲ حساب کاربری در شبکههای یوتیوب وگوگلپلاس و شش وبلاگ را به بهانه ارتباط با شبکه رادیو و تلویزیون رسمی جمهوری اسلامی ایران مسدود کرده است.
شفافشدن بیشتر اهداف شبکههای اجتماعی
این برخوردها اما بیش از پیش ماهیت شبکههای اجتماعی آمریکایی را به نمایش میگذارد؛ چیزی که همیشه تلاش میکردند انکار کنند و همیشه این اتهام که در همکاری با دولت آمریکا هستند را رد میکردند.
حالا اما میبینیم که فیسبوک اعلام کرده که با مشارکت «موسسه ملی دموکرات» (اندیآی) و «موسسه بینالمللی جمهوریخواه» (آیآرآی) دو سازمان تبلیغاتی که توسط دولت آمریکا تاسیس و تامین مالی شدهاند، با «اخبار جعلی» مبارزه میکند. این پلتفرم شبکه اجتماعی پیش از این نیز با اندیشکده شورای آتلانتیک که ناتو حامی مالی آن است همکاری نزدیکی داشته است.
کارکنان دو سازمان اندیآی و آیآرآی را که در واشنگتن مستقر هستند، سیاستمداران ارشد دموکرات و جمهوریخواه تشکیل میدهند؛ ریاست اندیآی بر عهده وزیر امور خارجه پیشین مادلین آلبرایت است، درحالی که سناتور درگذشته جان مککین مدتهای طولانی ریاست آیآرآی را بر عهده داشت. هر دو گروه در سال 1983 به عنوان بازوهای «اقدام ملی برای دمکراسی» ایجاد شدند که یک گروه مرتبط با دوران جنگ سرد بود که با حمایت رییس وقت سیا، ویلیام کیسی تشکیل شده بود.
آلن مک لئود، عضوگروه رسانهای دانشگاه گلاسکو در مقالهای به این ارتباط اشاره کرده و مینویسد: دولت آمریکا به شکلی موثر به یک واسطه در تعیین آنچه جهان باید ببیند و بشنود تبدیل شده است و این توانایی را دارد تا اخبار سازمانها یا کشورهایی که با دیدگاههای آن سهیم نیستند به حاشیه براند یا اصولا حذف کند. این قدرت میتواند در مواقع حساس نظیر انتخابات مورد استفاده قرار گیرد. این یک تهدید دور از ذهن نیست.
واکنش قبلی ایران به حذف ایرانیها
اما به دنبال حذف فلهای صفحات ایرانی در مردادماه گذشته در معدود واکنشهایی که از سوی مقامات ایرانی شاهد بودیم، علیرضا میریوسفی، رییس بخش مطبوعاتی هیات نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد در مورد ادعای فیسبوک و توییتر در بستن صفحات ایرانی گفت: چنین ادعاهایی مضحک و بخشی از مجموعه اقدامهای آمریکا برای تغییر نظام در ایران هست.
این مقام ایرانی در ادامه گفت: این اقدامها سوءاستفاده از بستر رسانههای اجتماعی است.
و سکوت در برابر اقدامات اخیر
یک فعال اینترنتی در مصاحبه با اسپوتنیک در تحلیل این شرایط میگوید: در حال حاضر به نوعی یک جنگ در فضای آنلاین به راه افتاده است. این کار یک بهانه برای فشار بیشتر علیه ایران است؛ زیرا تاکنون هیچگونه اخباری در این مورد نبوده است و بهصورت ناگهانی شروع به حذف برخی اکانتها کردهاند و شروع به درج اخباری مبنی بر تلاش ایران برای تاثیرگذاری روی ذهنیت مردم آمریکا کردند. به همین دلیل به نظر بنده دولت آمریکا نهتنها به دنبال افزایش فشار در بعد جغرافیایی و سیاسی است، که در بعد فضای آنلاین نیز بهدنبال فشار بر دولت ایران است.
وی همچنین ادامه میدهد: من بعید میدانم این آخرین اقدام آمریکا در این زمینه باشد زیرا پیش از این نیز اتهاماتی از طرف دولت آمریکا نسبت به دولت ایران مبنی بر هک کردن یک سری مراکز از جمله مراکز آموزشی مطرح شده بود. مسایلی که تا قبل از این خبری از آنها درج و گفته نمیشد و این مساله عجیب است چون ایران در چند ماه گذشته حتی فعالیت تحریکآمیزی در این زمینه نداشته است و نسبت به فعالیتهای ترامپ نیز منفعل بوده؛ یعنی با وجود تلاش فراوان ترامپ برای هجمه خبری که منجر به واکنشی از طرف ایران شود، ایران هیچ واکنشی نشان نداده است.
حالا همانطور که پیشبینی میشد، شاهد تداوم روند حذف و فیلتر حسابهای ایرانی از سوی شبکههای اجتماعی آمریکایی هستیم اما این سوی ماجرا، مقامات ایرانی علاقهای به ورود به این بخش از جنگ در فضای آنلاین نشان نمیدهند و میبینیم که اقدام اخیر فیسبوک با سکوت آنها مواجه شده است.