دولت قبل توسعه زیرساخت اینترنت را متوقف کرد
این روزها سرعت، کیفیت و قیمت اینترنت در کانون توجه کاربران قرار گرفته است و اپراتورها و شرکت‌های اینترنتی نیز هرگونه ارتقای کیفیت اینترنت را منوط به افزایش تعرفه به منظور تأمین تجهیزات نوین مورد نیاز خود می‌دانند؛ موضوعی که محل مناقشه بسیاری شده است.
این روزها سرعت، کیفیت و قیمت اینترنت در کانون توجه کاربران قرار گرفته است و اپراتورها و شرکت‌های اینترنتی نیز هرگونه ارتقای کیفیت اینترنت را منوط به افزایش تعرفه به منظور تأمین تجهیزات نوین مورد نیاز خود می‌دانند؛ موضوعی که محل مناقشه بسیاری شده است. در این میان، با وعده جدید وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مبنی بر ارتقای ۲۰پله‌ای سرعت اینترنت موبایل و رشد۳۰پله‌ای اینترنت ثابت ایران تا پایان دولت سیزدهم و قرار گرفتن ایران بین ۵۰ کشور اول در حوزه اینترنت ثابت، برای بسیاری از کاربران، این سؤال پیش آمده است که قرار است افزایش تعرفه احتمالی تا چه اندازه باشد و اصولاً چرا باید این تعرفه بالاتر برود.
در این راستا با علی محمد منتظری، معاون راهبردی و توسعه بازار سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به گفت‌و‌گو نشستیم که می‌خوانید.
شرکت ارتباطات زیرساخت پهنای باند را با چه قیمتی در اختیار شرکت‌های اینترنتی و اپراتورها قرار می‌دهد و این شاخص چند درصد از کل قیمت تمام‌شده اینترنت مصرف‌کننده(کاربر) را به خود اختصاص می‌دهد؟
پاسخ به این سؤال به موارد مختلفی بستگی دارد و نمی‌توان یک جواب واحد به آن داد ولی باید گفت که پهنای باند به‌صورت مگابیت برثانیه در اختیار اپراتورها و شرکت‌های اینترنتی قرار می‌گیرد و یک مسیر اشتراکی است. تعرفه هر مگابیت برثانیه پهنای باند اینترنت شرکت ارتباطات زیرساخت بر اساس مصوبات کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات، پلکانی است و بهای آن برای پایین‌ترین پله که بیشتر به اپراتورهای سیار اختصاص می‌یابد، هرمگابیت برثانیه حدود 60هزار تومان است.
اینکه بخواهید مقایسه کنید و دریابید یک شرکت اینترنتی یا اپراتور بعد از خرید پهنای باند از ما، آن را با چه قیمتی در اختیار مصرف کننده نهایی قرار می‌دهد، بستگی به موارد متعددی ازجمله مهندسی شبکه اپراتورها دارد. ازسوی دیگر تعداد مشترک درهر سلول با هر سلول دیگر متفاوت است و هر شهر با شهر دیگر نیز تفاوت دارد.پس نمی‌توان گفت که این پهنای باند برای هر مشترک چقدر درنظر گرفته می‌شود. به هرحال پهنای باند اشتراکی(share) است که اپراتورها و شرکت‌های اینترنتی از شرکت ارتباطات زیرساخت تهیه می‌کنند و بر اساس مواردی، در اختیار کاربران خود قرار می‌دهند، اما به طور کلی می‌توان گفت معمولاً بین 10 تا 30 درصد هزینه تمام شده هرگیگابایت حجم اینترنت مصرفی کاربران ثابت و حدود 5 تا 15 درصد کاربران سیار را هزینه پهنای باند اینترنت تشکیل می‌دهد، هرچند این عدد برای همه یکسان نیست.
کاهش قیمت پهنای باند اختصاص‌یافته به اپراتورها نمی‌تواند باعث کمتر شدن تعرفه اینترنت شود؟
هزینه پهنای باند در قیمت تمام شده اینترنت چندان بالا نیست و اثر زیادی در حاشیه سود اپراتورها ندارد با این حال در چند سال گذشته چندین بار قیمت پهنای باند وهمچنین هزینه‌های انتقال را کاهش داده‌ایم. این همکاری، تنها درحدی بوده که این شرکت‌ها نجات پیدا کنند، ولی اپراتورها نتوانسته‌اند از این تخفیف، برای توسعه خود استفاده کنند. ما درحال حاضر 2پروژه معوق بزرگ در کشوردر زمینه پوشش 5G و FTTH (فیبر نوری)داریم که باید انجام شود، ولی برای اجرای هردو آنها، اپراتور نیاز به تجهیزات دارد.
دیگر هزینه‌های اپراتورها مانند دستمزد، استهلاک و... هرکدام چنددرصد از هزینه نهایی اینترنت را شامل می‌شوند؟
این هزینه‌ها متغیر است و شاید حتی هزینه پهنای باند در یک اپراتور 5درصد و در اپراتور دیگر 25درصد باشد. برخی استهلاک را 15درصد درنظر می‌گیرند و برخی بیشتر. به طور کلی این اعداد، دفتری است و نمی‌توان نظرکلی در این زمینه داد، اما باید گفت استهلاک یکی از اجزای مهم و تأثیرگذار است و عملاً اپراتورها با عدم اقدام برای تجدید ارزیابی دارایی‌ها و در نظر نگرفتن استهلاک موفق شده‌اند تا کنون با وجود قیمت پایین اینترنت، همچنان سودده تلقی شوند. در حالی که ROA واقعی (بازده دارایی) اکثرشرکت‌های اینترنتی در صورت تجدید ارزیابی، نسبت به گزارش‌های دفتری فعلی بشدت کاهش خواهد یافت.
در واقع چون ما با تورم و افزایش قابل توجه نرخ ارز مواجه بوده‌ایم اگر شرکت‌های اینترنتی پس از سال‌ها فعالیت بخواهند دارایی و سرمایه‌گذاری‌های قبلی خود که مستهلک شده را جایگزین یا خریداری کنند باید حداقل چندین برابر استهلاک ده سال گذشته، هزینه کنند. از این‌رو این شرکت‌ها باید جهت ادامه فعالیت خود ارزش و میزان دارایی‌هایشان را با رشد تورم همسان کرده و سپس اقدام به سرمایه‌گذاری مجدد کنند، ولی به علت نقدینگی پایین ناشی از عدم رشد تعرفه‌ها، از این اقدام اجتناب می‌کنند.
توسعه شبکه بیشتر اپراتورها مربوط به سالیان قبل است ،بنابراین اگر افزایش تعرفه نداشته باشند و نتوانند تجهیزات خود را به روز کنند در چند سال آینده با توقف خدمت‌رسانی آنها مواجه می‌شویم که درنتیجه، مردم متضرر می‌شوند.
اینترنت ثابت و همراه اکنون با چه بهایی در اختیار کاربر قرار می‌گیرد؟ درنهایت در تعرفه احتمالی جدید به چه مواردی توجه می‌شود؟
درحال حاضر دامنه تعرفه‌های ما وسیع است، به‌عنوان مثال برای سیم‌کارت‌های دائمی هر گیگابایت اینترنت حدود 40هزار تومان درنظر گرفته شده ،ولی این رقم برای سیم‌کارت‌های اعتباری حدود 60هزارتومان است. همچنین باید گفت که یک هشتم این مبالغ،یعنی حدود 3هزار تومان، کف تعرفه ماست، اما هنگام افزایش تعرفه، طبق تکلیفی که شورای عالی فضای مجازی مشخص کرده تلاش می‌کنیم تا مجموع هزینه سبد دیتای پهن باند از 2درصد درآمد سرانه خانوار بیشتر نشود، نیاز اپراتورها به نوسازی را هم در نظر می‌گیریم و متناسب با آنها افزایش تعرفه انجام می‌شود. همچنین در صورتی که تعرفه افزایش یابد، هم برای عموم مردم و هم اقشار مستضعف تمهیدات ویژه‌ای در نظر خواهیم گرفت.
منظورتان از کف تعرفه، همان بسته‌های اینترنتی است که حذف شده اند؟
اپراتورها بر اساس رقابت شدیدی که با یکدیگر داشتند از 6-7سال گذشته که فناوری4G شروع شد، تعدادی از بسته‌هایشان را بر خلاف قواعد رگولاتوری، با قیمت زیر کف ارائه می‌کردند که حالا حذف شده‌اند. در سالیان گذشته به محض مشاهده تخلف، به اپراتورها اخطار داده شده ،ولی این اپراتورها عکس‌العملی به آن نشان ندادند.
طبق قواعد کنترل بازار و براساس مقررات کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات، اگر اپراتور اصرار بر دامپینگ داشت، رگولاتوری آن اپراتور را مجبور می‌کند زیرفروشی خود را تا 3سال ادامه دهد تا از مشتری(کاربر) حفاظت شود. در دامپینگ، اپراتور، مشتری را به دام مصرف می‌کشاند و بعد خدمات را با قیمت‌های بالاتر ارائه می‌دهد. رگولاتوری برای مقابله با دامپینگ، اپراتورها را ملزم به استمرار همان قیمت پایین کرد و در پایان 3سال، اپراتورها این بسته‌ها را حذف کردند.
اپراتورها در3سال گذشته اصرار به حذف این بسته‌ها و گرانتر کردن آن داشتند ولی رگولاتوری مانع آنها شد. طبق قاعده رگولاتوری، بعد از 3سال برای برگرداندن حاشیه سود و امکان توسعه شبکه اپراتور نمی‌توانیم مانع بالاتر رفتن قیمت بسته‌های اینترنت شویم، ولی تاکنون افزایش تعرفه بیش از میزان مصوب نیز نداشته‌ایم.
برای جایگاه ایران در قیمت اینترنت ثابت و همراه در جهان اعداد مختلفی مطرح می‌شود بالاخره ایران در چه جایگاهی از این نظر قرار دارد؟
بستگی دارد که این رتبه‌بندی با چه مقیاسی اندازه‌گیری شده باشد، اگر مقیاس مستقیم دلاری باشد که با توجه به نرخ دلار 30 هزار تومان و بالاتر، اینترنت در کشور ما مطلقاً ارزان‌ترین اینترنت جهان است، ولی اگر کشورها را بر اساس نرخ برابری قدرت خرید (ppp) مقایسه کنیم، قیمت اینترنت ایران کمی بالاتر می‌رود. در یک روش دیگر، این رتبه‌بندی براساس نسبت GNI p.c و میزان درآمد سرانه انجام می‌شود که معیار دقیق‌تری است که در این روش نیز همچنان در زمره کشورهای دارای اینترنت با تعرفه مقرون به صرفه محسوب می‌شویم. بنابراین اگر در اعلام رتبه بندی، روش محاسبه، سبد خدمات در نظر گرفته شده و معیار سنجش مشخص نباشد، اصولاً مقایسه نمی‌تواند ثمربخش و منتج به گران یا ارزان بودن اینترنت در ایران باشد.
آنچه اهمیت دارد این است که رگولاتوری به‌عنوان نماینده حاکمیت، درآمد سرانه مردم و قدرت خرید را در تعرفه نهایی اینترنت لحاظ می‌کند، ولی درمقابل، این را نیزباید توجه کنیم که اپراتور هم نیاز به نوسازی و توسعه دارد، پس نیاز به افزایش تدریجی و متناسب با افزایش کیفیت احساس می‌شود.همچنین هرگونه افزایش تعرفه باید منجر به سرمایه‌گذاری اپراتور برای توسعه شبکه و نسل‌های نوین ارتباطات نظیر 5G و FTTH شود که برای تضمین این موضوع، رگولاتوری تمام ظرفیت‌های خود را به کار خواهد گرفت.
راه‌حل چیست؟
ما باید سرویسی که وابستگی کمتری به ارز دارد و بر بستر آن حجم مصرفی کاربر تأثیر چندانی در قیمت تمام شده اینترنت کاربر ندارد یعنی فیبر نوری خانگی را توسعه دهیم که در دولت سیزدهم وزیر ارتباطات به این موضوع توجه ویژه‌ای دارد، اگر ما به ضریب نفوذ بالایی در حوزه فیبر نوری برسیم ازآنجا که کاربران از اینترنت سیار به سمت ثابت می‌آیند، هم کیفیت اینترنت ثابت و سیار همزمان بالا می‌رود و هم قیمت مؤثر اینترنت مصرفی کاربران کمتر خواهد شد.
با فیبر نوری، دیگر در اینترنت ثابت هیچ محدودیتی برای حجم نداریم و با توجه به مصرف بالای کاربران، هزینه به ازای هر گیگابایت اینترنت، بسیارپایین می‌آید. بسیاری از کشورها هم که می‌گویند اینترنت در آنها ارزان‌تر است نکته‌اش همین است، یعنی مصرف خیلی بالاست ،ولی به نسبت مصرف، اپراتور اینترنت نامحدود دراختیار کاربر قرار می‌دهد. درواقع مصرف کاربر چند برابر می‌شود ،ولی الزاماً هزینه‌اش چندین برابر نخواهد شد.
از مزایای توسعه فیبر نوری به ارزبر نبودن آن اشاره کردید یعنی تجهیزات وارداتی نیاز ندارد؟
70تا 80درصد هزینه تمام شده توسعه فیبر نوری، ریالی است درحالی که 70 تا 80درصد توسعه شبکه تلفن همراه ارزی و وابسته به واردات و تأمین تجهیزات است.ازسوی دیگر اجرای فیبر نوری بیشتر مبتنی بر عملیات عمرانی است و در کشور هم نیروی کار زیاد و ارزان وجود دارد، بنابراین توسعه فیبر نوری بسیار به صرفه‌تر است و اشتغالزایی قابل توجهی نیز به همراه خواهد داشت. همچنین برخی خدمات و صنایع مورد نیاز برای توسعه شبکه فیبر نوری در کشور قابل بومی‌سازی است که خود این امر در کاهش قیمت تمام شده و افزایش بهره‌وری، هم از نظر به کارگیری نیروی کار و هم ازنظر توجه به صنایع داخلی مؤثر است.
شرکت‌های اینترنتی خواستار روند اصلاح قیمت توسط خود صنف هستند نظر شما چیست؟
طبق قانون، کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات متولی این موضوع است ،ولی ما از تغییر این قانون استقبال می‌کنیم، بویژه در حوزه ثابت که تعداد اپراتورها به نحوی است که یک بازار رقابتی بتواند شکل بگیرد هیچ مشکلی نداریم، همان‌طور که در زمینه فیبر نوری، از دولت مجوز گرفته و تعرفه‌گذاری را حذف کردیم تا خود اپراتورها بر اساس رقابت، قیمت را تعیین کنند، اگر در جاهای دیگر هم این اجازه را به ما بدهند ما این کار را می‌کنیم ،ولی در حوزه موبایل چون دو اپراتور اصلی بیشتر وجود ندارند، قاعده رقابت این است که باید رگولاتور قیمت را تعیین کند. ما به آزادسازی تعرفه در حوزه آی‌سی‌تی معتقدیم و ممکن است این اتفاق بیفتد.(روزنامه ایران)