راه‌های همگامی دولت‌ها با پیشرفت هوش مصنوعی
سعید میرشاهی - مجمع جهانی اقتصاد (World Economic Forum)، یکی از سازمان‌های بزرگ اقتصادی سوئیس است که بیش از نیم قرن پیش، برای نخستین بار، در ژانویه ۱۹۷۱، در شهر داووس با گردهم آمدن رهبران اقتصادی و سرمایه‌داران اروپایی راه‌اندازی شد.
این مجمع، اکنون با توسعه حوزه کاری، برای حل مشکلات جهانی در قالب پلتفرم بین‌المللی تلاش می‌کند.
همزمان با پیشرفت فزاینده هوش مصنوعی مولد در دنیا و چالش‌ها و نحوه هماهنگی دولت‌ها با این پدیده، سایت مجمع جهانی اقتصاد در گزارشی نوشت: با تحولات پرشتاب فناورانه قرن ۲۱، افزایش اتصال متقابل و فراگیری اتوماسیون هوشمند، تعبیر «انقلاب صنعتی چهارم» یا صنعت 4.0 برای اولین بار، توسط کلاوس شواب، بنیانگذار و مدیر اجرایی مجمع جهانی اقتصاد مطرح شد.
به گفته وی، بخش مهمی از تحولات امروزی، حاصل به‌کارگیری فناوری‌‌هایی مانند هوش مصنوعی مولد است. این تحولات، شیوه حکمرانی را هم تحت‌تاثیر قرار داده و دولت‌ها نیز در انقلاب صنعتی چهارم، باید با پیشرفت فزاینده و سریع هوش مصنوعی مولد، همگام باشند و در عین حال، از بروز آسیب‌ها جلوگیری کنند.
چکیده گزارش مجمع جهانی اقتصاد، نکات زیر را شامل می‌شود:
دولت‌ها تمایل دارند نوآوری و فرصت‌های اقتصادی هوش مصنوعی مولد را به شکل مسئولانه تامین کنند تا از ریسک‌های بالقوه جلوگیری کنند و آن را کاهش دهند.
پیشرفت سریع هوش مصنوعی مولد، نیازهای منابع رقابتی و چشم‌انداز پیچیده سیاست جهانی، می‌تواند مانع واکنش چابک دولت‌ها شود.
گزارش ائتلاف حکمرانی هوش مصنوعی، چارچوب عملی به سیاستگذاران و قانونگذاران ارائه می‌دهد تا با حکمرانی انعطاف‌پذیر و آینده‌نگر در حوزه هوش مصنوعی مولد به سرعت همگام شوند.
پتانسیل اقتصادی، تاثیر تحول‌آفرین و پذیرش سریع هوش مصنوعی مولد باعث شده که دولت‌ها همزمان با کاهش ریسک‌های این فناوری و جلوگیری از آسیب‌های احتمالی در تمام سطوح، در زمینه بررسی نحوه تامین نوآوری هوش مصنوعی در حوزه‌های خود سرمایه‌گذاری کنند.
کارگروه‌ها، کمیته‌ها و ابتکارات با ذینفعان مختلف، مانند نهاد مشورتی عالی‌رتبه سازمان ملل متحد درباره هوش مصنوعی، برای بررسی و توصیه اقدامات مناسب دولتی تشکیل شده‌اند. علاوه بر این، لوایح متعدد درباره هوش مصنوعی در سراسر جهان تحت بررسی است و برخی حوزه‌های قضایی مانند اتحادیه اروپا، چین و ایالات متحده (در سطح ایالتی)، قوانین مرتبط تصویب کرده‌اند.
حاکمیت درست هوش مصنوعی مولد، از اهمیت بالایی برخوردار است اما کار آسانی نیست و همکاری عمومی و خصوصی برای دستیابی به آن حیاتی است.
• چالش‌های پیچیده، حکمرانی موثر هوش مصنوعی مولد را تضعیف می‌کنند
سیاستگذاران و تنظیمگران با پیچیدگی‌های اجتماعی-فنی و ژئوپلیتیکی متعدد دست‌وپنجه نرم می‌کنند و این امر، می‌تواند اقدام موثر دولت‌ها را به دلایل زیر با ابهام مواجه سازد:
تاثیرات گسترده و متنوع: هوش مصنوعی مولد یک فناوری چندمنظوره است که می‌توان آن را در زمینه‌های مختلف به‌کار گرفت. این امر تلاش‌های سیاستگذاران را دشوار می‌سازد، زیر آنها سعی می‌کنند تمام کاربردهای آن را پوشش دهند. علاوه بر این، فرصت‌ها و آسیب‌های هوش مصنوعی مولد می‌تواند برای افراد و جوامع بر اساس شرایط اجتماعی (مانند شکاف دیجیتال و استثمار نیروی کار)، ظرفیت نهادی، نابرابری‌های ساختاری و حاشیه‌نشینی سیستماتیک، متفاوت باشد. به‌عنوان مثال، بررسی سازمان بین‌المللی کار نشان داد که اتوماسیون، دو برابر بیشتر از مردان بر اشتغال زنان تاثیر می‌گذارد.
سرعت فزاینده پیشرفت‌های فناورانه: قابلیت‌های هوش مصنوعی مولد به سرعت در حال پیشرفت است و با سایر فناوری‌های نوظهور همگرا می‌شود. این امر تلاش‌های سیاستگذاران را برای ایجاد حکمرانی بادوام در طول زمان پیچیده‌تر می‌سازد. به عنوان مثال، در ماه‌های اخیر، تولید تصاویر به سطوح جدید واقع‌گرایی دست یافته و مدل‌ها در قابلیت‌های چندوجهی پیشرفت کرده‌اند.
این پیشرفت‌ها، فرصت‌های خلاقانه‌ای ایجاد می‌کنند و در عین حال، آسیب‌هایی مانند انتشار اطلاعات نادرست و تولید تصاویر خصوصی غیرمجاز را تشدید می‌کنند. در آینده، هوش مصنوعی مولد در مسیر همگرایی با فناوری‌های نوظهور مانند زیست‌شناسی مصنوعی، نوروفناوری و محاسبات کوانتومی قرار دارد.
شکاف جهانی: محدودیت در اشتراک‌گذاری منابع بین‌المللی که برای نوآوری هوش مصنوعی مولد حیاتی هستند، مانند محاسبات و داده‌ها، ممکن است اصطکاک بین ملت‌ها را تشدید کند و مانع تدوین سیاست‌های داخلی موثر شود، زیرا سیاستگذاران بیم از دست دادن رقابت‌های بین‌المللی را دارند. علاوه بر این، چشم‌انداز حکمرانی بین‌المللی هوش مصنوعی، غیرقابل پیش‌بینی، پیچیده و پراکنده است و این مسئله باعث می‌شود حوزه‌های قضایی در چگونگی همسوسازی سیاست‌های داخلی با یک صنعت جهانی دچار تردید شوند.
• رویکرد 360 درجه
در طول سال گذشته، ائتلاف مدیریت هوش مصنوعی مجمع جهانی اقتصاد، صنعت و دولت را با جامعه مدنی و دانشگاه متحد کرده و تلاش چندجانبه جهانی، بستر لازم را برخورداری از چارچوب پیشگام با راهبردهای قابل اجرا به منظور حکمرانی انعطاف‌پذیر هوش مصنوعی مولد فراهم کرده است.
همان‌طور که سیاستگذاران در سراسر جهان به یادگیری بیشتر درباره وعده‌ها و نگرانی‌های هوش مصنوعی مولد ادامه می‌دهند، این گزارش یک نقشه راه برای توسعه سیاست‌های هوش مصنوعی چابک، جامع و سازگار فراهم می‌آورد که به ایجاد اکوسیستم هوش مصنوعی مسئولانه کمک می‌کند، فرصت اقتصادی را فراهم می‌سازد و در عین حال، حقوق انسانی و فردی را نیز مراعات می‌کند.
کتی لی، رئیس بخش هوش مصنوعی، داده و متاورس می‌گوید: «این گزارش، یک چارچوب 360 درجه جامع برای حاکمیت هوش مصنوعی مولد، بررسی شکاف‌های نظارتی موجود، چالش‌های حاکمیتی منحصر به ذینفعان مختلف و نیازهای در حال تحول این فناوری پویا را در اختیار سیاستگذاران و تنظیمگران قرار می‌دهد.»
آرناب چاکرابورتی، مسئول ارشد هوش مصنوعی شرکت اکسنچر (Accenture)، اهمیت این گزارش را این‌گونه به اشتراک گذاشت: «اکسنچر مفتخر است که در این ابتکار به عنوان شریک دانش مجمع و ائتلاف عمل می‌کند. این گزارش، بیانگر نقطه عطف گفتگوی جهانی درباره حکمرانی جامع هوش مصنوعی مولد است که از درخواست‌ها برای حکمرانی مسئولانه، همسویی اصول و همکاری چندجانبه فراتر رفته و به سمت سازوکارهای مشخص عملیاتی حرکت می‌کند.»
نیتا فراهانی، استاد دانشگاه دوک و عضو ائتلاف، ساختار عملی گزارش را برجسته کرده است: «ساختار سه‌ستونی (استفاده از گذشته، ساختن حال و برنامه‌ریزی آینده)، یک نقشه راه آشکار برای مقابله با پیچیدگی‌های هوش مصنوعی مولد فراهم می‌کند. هر بخش به خوبی سازماندهی شده و نکات عملی ارائه می‌دهد که برای سیاستگذاران و تنظیمگران بسیار ارزشمند است.»
میهو ناگانوما، یکی دیگر از اعضا که متخصص ارشد اجرایی در شرکت NEC است، تاکید کرد که چگونه این گزارش با «فعال کردن ارتباط آنها با سیاستگذاران و تنظیمگران» برای اعضای صنعت مفید خواهد بود.
• مثلث گذشته، حال و آینده
1. گذشته را مهار کنید: استراتژی‌های ملی موثر برای ترویج نوآوری هوش مصنوعی، مستلزم ارزیابی به موقع اهرم‌های نظارتی فعلی برای مقابله با چالش‌ها و فرصت‌های منحصربه‌فرد این فناوری است. قبل از تدوین مقررات جدید یا تاسیس نهادهای مرتبط با هوش مصنوعی، دولت‌ها باید:
مقررات موجود را برای تضادها یا شکاف‌های ناشی از هوش مصنوعی مولد ارزیابی کرده و آنها را با اهداف چارچوب‌های نظارتی مختلف هماهنگ کنند.
مسئولیت‌ها را از طریق سوابق قانونی و نظارتی، شفاف و در مواردی که خلاهایی وجود دارد، تلاش‌ها را تقویت کنند.
ظرفیت نهادهای نظارتی موجود برای مقابله با چالش‌های هوش مصنوعی مولد را ارزیابی کرده و مزایا و معایب تمرکز قدرت در یک نهاد تخصصی را بررسی کنند.
2. حال را بسازید: سیاستگذاران و تنظیمگران نمی‌توانند به تنهایی حکمرانی هوش مصنوعی مولد و پایدار را تضمین کنند. صنعت، جامعه مدنی و دانشگاه نیز باید نقش خود را ایفا کنند. دولت‌ها باید فراتر از مقررات، برای پرورش حکمرانی هوش مصنوعی مولد در کل جامعه و اشتراک‌گذاری دانش بین‌بخشی، اقدامات زیر را به‌کار گیرند:
پرداختن به چالش‌های منحصربه‌فرد برای هر گروه ذینفع
پرورش اشتراک دانش چندجانبه و تشویق تفکر میان‌رشته‌ای
پیشرو بودن با اتخاذ رویکرد‌های هوش مصنوعی مسئولانه
3. برای آینده برنامه‌ریزی کنید: قابلیت‌های هوش مصنوعی مولد، در کنار سایر فناوری‌ها، سریعا در حال پیشرفت است. ایجاد آمادگی و چابکی در حکمرانی هوش مصنوعی مولد همراه با گسترش همکاری‌های بین‌المللی ضروری است. دولت‌ها باید استراتژی‌های ملی را توسعه دهند تا بدین وسیله منابع محدود و عدم قطعیت‌های جهانی را لحاظ کنند. آنها باید دارای سازوکارهایی برای پیش‌بینی آینده باشند تا سیاست‌ها و مقررات را با پیشرفت‌های فناوری و ریسک‌های نوظهور تطبیق دهند. این امر به اقدامات کلیدی زیر نیاز دارد:
سرمایه‌گذاری‌های هدفمند برای ارتقای مهارت هوش مصنوعی و استخدام در دولت
پایش افق‌های نوآوری هوش مصنوعی مولد، خطرات قابل پیش‌بینی مرتبط با قابلیت‌های نوظهور و همگرایی با سایر فناوری‌ها و تعاملات انسانی
مانور آینده‌نگرانه برای آمادگی در برابر احتمالات متعدد آینده
ارزیابی تاثیرات و مقررات چابک برای آمادگی در برابر تاثیرات پایین‌دستی مقررات و پیشرفت‌های آینده هوش مصنوعی
همکاری بین‌المللی برای همسویی استانداردها، طبقه‌بندی ریسک و تسهیل اشتراک‌گذاری دانش و زیرساخت.
چارچوب 360 درجه برای حمایت از سیاستگذاران و تنظیمگران در توسعه حکمرانی کل‌نگر و بادوام هوش مصنوعی مولد طراحی شده است.
با این حال، تعیین چارچوب بین حوزه‌های قضایی، با توجه به استراتژی ملی هوش مصنوعی، بلوغ شبکه‌های هوش مصنوعی، زمینه‌های اقتصادی و ژئوپلیتیکی و نیز انتظارات افراد و هنجارهای اجتماعی، متفاوت است.
از سیاستگذاران، رهبران صنعت، دانشگاهیان و جامعه مدنی دعوت می‌شود به توصیه‌های این چارچوب مراجعه کنند تا هوش مصنوعی مولد را به سمتی هدایت نمایند که به طور مثبت، به دنیای ما کمک و آینده شکوفا، فراگیر و پایدار را برای همگان تضمین کند.