رایانش ابری ایران همچنان روی هواست
علی نعمتی - چند سالی است واژه‌ای به نام کلود (Cloud) را که در فارسی به آن فضای ابری می‌گویند می‌شنویم که از لحاظ مفهومی چندان جدید نیست. آنچه که امروزه فضای ابری را جدید کرده، نحوه نگرش به آن است. پیشینه مفهوم رایانش ابری به سال 1960 و ساخت پردازنده‌های مرکزی بر می‌گردد، اما رشد آن در دهه اخیر و با پیشرفت روز افزون اینترنت بوده به صورتی که از سال 2007 هر روز بر میزان علاقه کاربران به استفاده از این راهکار افزوده شده است.
×× فضای ابری چیست؟
به زبان ساده ایده رایانش ابری بنا به گفته پدیدآورندگانش برای راحتی بیشتر و کاهش هزینه‌ها شکل گرفته است. به این مفهوم که دیگر همه نیاز به خرید هاردهای گرانقیمت برای ذخیره اطلاعات خود نداشته و به راحتی در سراسر جهان می‌توانیم با اتصال به اینترنت و ذخیره اطلاعات روی یک سرور به همه اطلاعات خود دسترسی داشته باشیم. به این ترتیب دیگر نیاز به حمل فایل‌های ذخیره اطلاعات نیز نخواهیم داشت و منبع ذخیره اطلاعات رایگانی در اختیار ما قرار دارد.
فناوری ابری به کاربران امکان می‌دهد به منابع و اطلاعات خود در هر زمان و از هر جایی دسترسی داشته باشند. این درحالیست که قابلیت‌ها و امکانات فناوری ابری تنها به میزبانی فایل و یا اشتراک‌گذاری اطلاعات محدود نمی‌شود بلکه این فناوری، ارتباطات و تجارت را به یکدیگر پیوند داده و در نهایت هزینه‌های سازمانی در بخش‌های عملیاتی و تهیه زیرساخت‌ها را به شدت کاهش داده است. چراکه دسترسی به اطلاعات برای صاحبان تنها از طریق یک اینترنت نه چندان پرسرعت امکان پذیر است. به این ترتیب کاربران بدون تحمل خطرات مربوط به نقل و انتقال اطلاعات با گوشی تلفن همراه، تبلت و یا لپ‌تاپ خود به اطلاعات مورد نیاز دسترسی خواهند داشت.
×× تجربیات فضای ابری در ایران و جهان
با گسترش تکنولوژی‌های جدید، دلایل متعددی وجود دارد که دولت‌ها را برای استفاده و بهره‌برداری هرچه سریعتر از فناوری‌های نوظهوری چون فضای ابری مجاب کند. از اقتصادی و با صرفه بودن گرفته تا کاهش هزینه‌ها و سرعت بیشتر در خدمات رسانی و حفظ محیط زیست. بر همین اساس ایران نیز از سایر کشورها جدا نیست و بنا به اتصال و استفاده افراد و ارگان‌های مختلف از این فضا با چالش‌های مختلفی روبروست.
اما تغییر دیدگاه غالب افراد جامعه بر قابل اتکا بودن شبکه اینترنت جهانی و فضای ابری از نظر رایگان بودن بخشی از خدمات، دسترسی آسان، پایداری و سرعت و تداوم ارتباطات شبکه‌ای، زمینه لازم را برای پذیرش رایانش ابری در ایران و بسیاری از کشورهای دنیا به وجود آورده است. اغلب کشورهایی که به رایانش ابری در سطح کلان روی آورده‌اند، در سطحی از توسعه زیرساخت‌های فناوری ارتباطات و اطلاعات قرار دارند که در پی بهره‌گیری مدیریت شده از رایانش ابری برای تحقق اهداف توسعه‌ای خودشان هستند.
در همین حال ما باز هم خواسته یا ناخواسته با یک فناوری به عنوان فضای ابری مواجه شده‌ایم، فناوری‌ای که اگر از همین ابتدای کار فکری برای آن و تدوین قوانینی در جهت استفاده قانون‌مند نشود، می‌تواند در آینده به عنوان مشکلی عظیم برای کشور مبدل شود. موضوع هاستینگ ملی، ایمیل‌ها، جست‌وجوگرها و غیره از جمله برخی از فناوری‌ها و ابزارهایی به شمار می‌روند که تعلل و رخوت کشور در اتخاذ تدابیر لازم و به هنگام موجبات تحمیل هزینه‌های چند برابری اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و حتی امنیتی به کشور شده است.
از مهمترین چالش‌های پیش روی کشور می‌توان به نبود زیر ساخت‌های لازم، پراکندگی مراکز داده‌ای و عدم وجود انسجام کافی میان دستگاه‌های مختلف حکومتی اشاره کرد که این موضوع هم‌اکنون این زنگ خطر را به صدا در می‌آورد که وابستگی روزافزون به خدمات رایانش ابری کشورهای بیگانه، امکان دسترسی و سوءاستفاده برای آن کشور را فراهم کند.
و همانطور که ذکر شد در هر صورت، چنین مشکلی می‌تواند به تکرار تجربه‌های ناخوشایندی چون میزبانی سایت‌های دولتی و خصوصی ایرانی در خارج از کشور مبدل شود که به سال‌ها خروج میلیون‌ها دلار ارز از کشور شد و در نهایت دولت را مجبور ساخت تا با صرف هزینه‌هایی هنگفت قسمتی از سایت‌های دولتی و خصوصی را به داخل کشور برگرداند.
اما حال که در دولت جدید گفته می‌شود اقدامات زیادی برای جبران کاستی‌های موجود و فراهم‌سازی زیرساخت‌ها در دستور کار قرار دارد، لازم است با پیش‌بینی‌های جامع زمینه برای آماده‌سازی به موقع بستری امن برای توسعه همه جانبه کشور فراهم شود.
در همین راستا در مطالعه‌ای که سال 90 از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی صورت پذیرفت، سه کشور چین، انگلستان و کره جنوبی مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس این مطالعه وجه مشترک کشورهای ایجاد صنعت بومی و تسلط کافی دولت بر بازار رایانش ابری است که یک هدف استراتژیک و راهبردی محسوب می‌شود.
به این ترتیب چند رویکرد کلان سیاسی برای فعالیت بخش خصوصی در کشورهایی چون چین، کره جنوبی و انگلستان وجود دارد. این رویکرد در کشور چین بر پایه حمایت مستقیم مالی از شرکت‌های بزرگ است، که ضمن توسعه فضای ابری بومی توجه خاصی به توسعه صادرات دارد.
کشور انگلستان ضمن حمایت از شرکت‌های کوچک و متوسط سعی در توسعه کارآفرینی دارد و کشوری چون کره جنوبی توجه بسیاری به توسعه فضای ابری و برنامه‌ریزی برای برخورداری از مزایای این فناوری دارد که می‌تواند ضمن پشتیبانی از دو رویکرد قبلی موجب اشتغالزایی، توسعه صادرات، کارآمدی و کاهش هزینه‌های دولت شود.
از این رو ما نیز نیازمند سیاستگذاری نحوه بکارگیری توان بخش خصوصی در پویاسازی بازار رایانشی و نحوه ورود دولت به بازار به عنوان یکی از بزرگترین مشتریان فضای ابری هستیم.
بر این اساس تبیین نقش بخش خصوصی و دولت جزء اساسی هرگونه سیاستگذاری است، اما سیاستگذاری دولت‌ها در نقش دادن به شرکت‌های خصوصی متفاوت است.
××ایران همچنان بدون راهبرد
اما در کشور ما ایران رایانش ابری به صورت خودجوش و بدون برنامه‌ای مدون در حال پیشروی است. در این خصوص اگرچه پژوهش‌های مختلفی صورت گرفته، اما همچنان خروجی مشخص و عملیاتی از روش پیشبرد رایانش ابری در دست نیست.
از جمله آنکه در سطح قانون‌گذاری، حفاظت از داده‌ها و حمایت از حقوق مردم از جمله مباحث مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
بر اساس مطالعات انجام شده مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی از سوی دیگر با توجه به اینکه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات در سطح کشور به حد مطلوبی نرسیده، اجرایی شدن مفاد ماده (46) قانون برنامه پنجم با در نظر داشتن پیاده سازی فضای ابری یک نیاز اصلی برای ورود به این موضوع است.
از این رو لازم است که دولت ضمن مشخص کردن متولی اجرایی فضای ابری در کشور به تدوین سیاست‌های کلان و پر کردن خلاءهای قانونی پرداخته و در برنامه‌های توسعه پیش رو به تعیین میزان استفاده از فضای ابری در بخش دولتی، تدوین بسترهای حمایتی و ارائه بسته‌های حمایتی لازم برای توسعه بومی با تاکید بر بخش خصوصی، تعیین میزان یکپارچگی پایگاه‌های داده دولتی در افق برنامه ششم توسعه، مشخص کردن نقش دولت به عنوان مشتری، قطب سازی و انتخاب شهرها به عنوان مراکز ویژه و غیره پرداخته تا بتواند کشور را در راستای استفاده امن و راحت از این فضا یاری کند.(منبع:عصرارتباط)
- ۹۴/۰۵/۲۱