ITanalyze

مریم آریایی -

پیشرفت تکنولوژی سالها است که از قانون شناخته شده‌‌ای به نام «قانون مور» تبعیت می‌کند و با نظم حاکم بر این قانون هر 18 ماه یک‌بارمیزان پیشرفت در تکنولوژی دیجیتال 2 برابر می‌شود. تا به‌حال هم این قانون نقض نشده و پیش‌بینی هم می‌شود که تا یک دهه دیگر هم مورد نقضی برای آن پیدا نشود اما انگار ما توانسته‌ایم تبصره‌ای بر این قانون بزنیم، آن هم در رتبه جهانی دولت الکترونیکی؛ رتبه‌ای که هر 2 سال یک‌بار با نزول چند پله‌ای روبه‌رو بوده و حالا در 2014 به 105 رسیده است.

سالها است که از اراده دولت‌ها برای الکترونیکی شدن خدمات و تحقق دولت الکترونیکی سخن گفته می‌شود و وعده‌های بسیاری از دولتمردان بارها و بارها مطرح شده اما برخلاف آمارهایی که حکایت از پیشرفت دولت الکترونیکی می‌دهد وقتی وضعیت ایران روی نمودارهای جهانی قرار می‌‌گیرد پسرفت را نشان می‌دهد؛ تازه‌ترین گزارش سازمان ملل در زمینه دولت الکترونیکی نشان‌دهنده جایگاه ۱۰۵ ایران در بین ۱۹۳ کشور جهان است. این جایگاه 5 رتبه پایین‌تر از سال ۲۰۱۲ و 3 رتبه کمتر از سال ۲۰۱۰ است.

علیرضا شاه‌پری، معاون امور توسعه دولت الکترونیکی معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رییس‌جمهوری در گفت‌و‌گو با عصر ارتباط درباره چرایی این وضعیت می‌گوید: شاخص‌های سازمان ملل برای سنجش وضعیت دولت الکترونیکی در هر دوره تغییر می‌کند و سنجش این شاخص‌ها بین کشورها حالت مسابقه دارد؛ دولت اقدامات مناسبی را در این جهت انجام می‌دهد اما به دلایل مختلف رتبه ما رشد نکرده است.

وی ادامه می‌دهد: یکی از دلایل می‌تواند سرعت رشد دیگر کشورها در این زمینه باشد و دیگر اینکه گزارش‌ اقداماتی که در کشور ما برای توسعه دولت الکترونیکی انجام شده به مراجع ذی‌‌ربط اعلام نمی‌شود.
• شاخص‌های جدید و برای ما بعید

در تازه‌ترین گزارش دپارتمان اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد که هر 2 سال یک بار درباره دولت الکترونیکی منتشر می‌شود؛ شاخص‌هایی همچون استفاده از پتانسیل پیامک در کاربردهای دولت الکترونیکی، استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای ارایه خدمات الکترونیکی دولتی، اهمیت زیرساخت‌های مخابراتی و توسعه پهنای باند که امسال به این بررسی‌ها اضافه شده، دیده می‌شود.

بر اساس این گزارش با وجود رشد ضریب نفوذ موبایل استفاده چندانی از پتانسیل‌های پیامک در کاربردهای دولت الکترونیکی نمی‌شود. این ضعف گرچه تاکنون در کشور ما وجود داشته و از عواملی است که امتیاز منفی ایران را در رتبه‌بندی جهانی افزایش داده، پس از این و با راه‌اندازی نسل‌های جدید ارتباطات همراه بیشتر نمود خواهد داشت. دکتر احمد معتمدی رییس دانشگاه امیرکبیر و عضو شورای راهبری وزارت ارتباطات با اشاره به رشد تکنولوژی و انتقال اطلاعات همراه تاکید می‌کند: با نسل 3 و 4 تلفن همراه، انتقال دیتا از طریق موبایل چند برابر شده به طوری که در انگلیس 91 درصد استفاده از شبکه تلفن همراه مربوط به دیتا و 9 درصد صوت است درحالی که ما شبکه تلفن همراه را اصلا با صوت می‌شناسیم و در ایران رقم انتقال دیتا حدود یک درصد است.

وی می‌گوید: حتی با راه افتادن نسل 3 و 4 ما این مشکل را داریم که چه محتوایی را می‌خواهیم از باند پهن منتقل کنیم چرا که عمده محتوایی که باید از این طریق منتقل شود مربوط به حکومت الکترونیکی است اما ما مشکل تولید محتوا داریم و از باند پهن هم ناچارا اطلاعاتی که خارج از کشور تولید شده را منتقل خواهیم کرد.
• شبکه‌های اجتماعی هنوز درگیر بودن یا نبودن

نکته دیگر در این گزارش پیشرفت سریع کشورها در استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای ارایه خدمات الکترونیکی دولتی بوده است؛ حرکتی که در کشور ما حتی هنوز شاید به ذهن هم خطور نکرده است و ما با شنیدن نام شبکه‌های اجتماعی بعید‌ترین تصوری که به ذهن‌مان می‌رسد خدمات دولت الکترونیکی است؛ هرچند که دولتمردان دولت یازدهم در استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای اطلاع‌رسانی و ارتباط با مردم یدطولایی دارند.

بحث شبکه‌های اجتماعی برای ما در فاز دیگری مطرح است و هنوز درگیر بودن یا نبودن است و راه درازی در پیش است تا درباره کاربرد آن در دولت الکترونیکی بحثی صورت گیرد.

محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات می‌گوید: سیاست دولت آقای روحانی این است که از شبکه‌های اجتماعی که ضرر اخلاقی ندارند و عفت خانواده‌ها را از بین نمی‌برند استفاده شود.

او معتقد است که در گذشته دولت به علت پایین آمدن درآمد خود به دلیل استفاده مردم از شبکه‌های اجتماعی به دنبال مسدود کردن این شبکه‌ها بود، اما دولت یازدهم به منظور رفاه مردم، از حق اقتصادی خود گذشته و اجازه داده که از آن استفاده شود.
• پهنای باند، یک شاخص جدید

شاخصی که در سال 2014 به بررسی‌های سازمان ملل اضافه شده و تحت شاخص زیرساخت‌های دولت الکترونیکی بررسی می‌شود، پهنای باند است. سازمان ملل متحد در گزارش خود اهمیت زیرساخت‌های مخابراتی و توسعه پهنای باند را یادآور می‌شود و تاکید دارد که تحقیقات نشان داده که هر ۱۰ نمره افزایش در نفوذ پهنای باند برای کشورهایی با درآمد پایین و متوسط به طور میانگین منجر به 38/1 درصد رشد اقتصادی می‌شود.

آنچنان که نصراله جهانگرد، معاون وزیر ارتباطات می‌گوید: سرانه پهنای باند اینترنت ایران یک کیلوبیت بر ثانیه از میزان 100 ترابیت ظرفیت پهنای باند دنیا است؛ این در حالی است که سرانه کشور ترکیه در این حوزه 50 کیلوبیت و کشور قطر 100 کیلوبیت برآورد می‌شود.

از اقداماتی که دولت یازدهم در یک سال گذشته انجام داده افزایش پهنای باند است که گرچه انتقاداتی به افزایش پهنای باند بین‌الملل مطرح می‌شود اما در شرایط بلاتکلیفی شبکه ملی اطلاعات، دولت از این راهکار برای جبران ضعف‌ها بهره‌می‌برد. محمود خسروی، رییس هیات مدیره‎ شرکت ارتباطات زیرساخت می‌گوید: پهنای باند اینترنت داخلی 500 گیگابیت بر ثانیه بود که در حال حاضر به 1200 گیگابیت بر ثانیه ارتقا یافته و تا پایان سال جاری نیز میزان پهنای باند به 4000 گیگابیت بر ثانیه افزایش خواهد یافت. به گفته وی پهنای باند بین‌الملل نیز حدود 140 گیگابیت بر ثانیه است که حدود 10 گیگابیت بر ثانیه دیگر در حال خریداری است.

به نظر می‌رسد دولت افزایش پهنای باند را تا رسیدن به 5 ترابیت ظرفیت در پهنای باند اینترنت بین‌الملل و 42 ترابیت پهنای باند در زیرساخت داخلی کشور تا پایان برنامه پنجم ادامه می‌دهد؛ یعنی آن چیزی که در پایان سال گذشته رییس سازمان فناوری اطلاعات گفت.
• شاخصی که مهاجرت می‌کند

شاخص سرمایه انسانی در کنار 2 شاخص دیگر یعنی زیرساخت و خدمات آنلاین یکی از 3 شاخص اصلی است که سازمان ملل برای سنجش میزان توسعه دولت الکترونیکی در کشورهای عضو بررسی می‌‌کند. این شاخص در سال 2014 دچار تحولاتی شده که نرخ باسوادی بزرگسالان، نرخ ثبت‌نام خالص، سال‌های مورد انتظار برای حضور در مدرسه و میانگین سال‌های تحصیل را دربرمی‌گیرد.

اما شاخص سرمایه انسانی تنها شاخصی است که وضعیت نامطلوبی در بررسی‌های کشورمان ندارد و ما بیشترین پیشرفت را در سال‌های اخیر در این زمینه داشته‌ایم. ایران در شاخص توسعه دولت الکترونیکی نمره 4508/0، در شاخص خدمات آنلاین 3701/0 در شاخص توسعه زیرساخت عدد 2940/0 و در شاخص سرمایه انسانی نمره 6786/0 را دارا است.

کارشناسان معتقدند که بیشترین نمره منفی را از شاخص خدمات برخط می‌گیریم و پاشنه آشیل آن هم ضعف در تولید محتوا و پنجره واحد ارایه خدمات است. معتمدی می‌گوید: ‌از لحاظ نیروی انسانی وضعیت خوبی داریم و در زیرساخت هم چندان مشکل نداریم، اما به دلیل ضعف در تولید محتوا، منابع هدر می‌رود و شاهد مهاجرت نیروی انسانی هستیم.
• جای خالی پنجره واحد خدمات آنلاین

شاخص خدمات آنلاین (OSI) از دیگر شاخص‌هایی است که در گزارش سازمان ملل به آن استناد شده است و عامل اصلی پسرفت ایران در شاخص توسعه دولت الکترونیکی محسوب می‌شود.

شاه‌پری معاون امور توسعه دولت الکترونیکی می‌گوید: شاخص مهمی که در گزارش‌های سازمان ملل بررسی می‌شود بحث یکپارچگی ارایه خدمات آنلاین به مردم است. هرچند در کشور ما سازمان‌های مختلف خدمات خود را به صورت آنلاین ارایه می‌دهند اما هنوز استعلامات کاغذی وجود دارد و سیستم یکپارچه‌ای که آنها را به هم متصل کند و پنجره واحد ارایه خدمات وجود ندارد. پراکنده بودن خدمات، بزرگترین نقطه ضعف ما است که در سنجش شاخص‌های سازمان ملل جایگاه ویژه‌ای دارد و یکی از مهم‌ترین مواردی است که در کشورهای پیشرو وجود دارد و مردم با مراجعه به این پنجره واحد خدمات آنلاین را دریافت می‌کنند فارغ از اینکه آن خدمت مربوط به چه سازمانی است.

در همین حال بررسی‌های اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس درباره شاخص توسعه دولت الکترونیکی ایران نشان می‌دهد که یکی از چالش‌های دستیابی به توسعه دولت الکترونیکی، نابسامانی ارایه خدمات ارتباطی و وجود تابلو‌های متعدد برای ارایه خدمات الکترونیکی است. پنجره واحدی که هم تکلیف قانونی است و هم سالها است از حرکت به سمت آن حرف زده می‌شود اما به جایی نمی‌رسد.

شاه‌پری تاکید می‌کند: دولت الکترونیکی جزو سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری است و در سیاست‌های بالادستی بر آن تاکید شده است و در برنامه پنجم هم به صراحت تکلیف شده است، اما بحث مهم هماهنگی میان دستگاه‌ها و ارایه یکپارچه استعلامات بین دستگاه‌های اجرایی است.
• کارها انجام شده اما به سرانجام نمی‌رسد

وی می‌گوید: مشکل دیگر ما در مقایسه با کشورهای پیشرو این است که در کشور ما کارهای زیادی هم انجام شده اما به سرانجام نرسیده است؛ بحث امضای دیجیتال، تشخیص هویت الکترونیکی، الکترونیکی شدن سیستم‌های اصلی دستگاه‌های اجرایی و هماهنگی میان دستگاه‌ها همه کارهایی است که انجام شده اما هنوز نهایی نشده است.

سال گذشته و همزمان با پایان فعالیت دولت دهم، احمد بزرگیان، رییس مرکز توسعه دولت الکترونیک معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رییس‌جمهوری، مجموعه اقدامات دولت نهم و دهم در راستای توسعه و تحقق دولت الکترونیکی را تشریح کرد.

راه‌اندازی 18 هزار دفتر پیشخوان دولت بر اساس تکلیف ماده 38 قانون مدیریت خدمات کشوری، تشکیل بانک ملی اطلاعات شامل اطلاعات 18 پایگاه داده‌ای مهم و اصلی کشور، ایجاد پنجره واحد خدمات دولت که به طور پایلوت از استان قزوین شروع شد و به مرور در تمامی استان‌ها قرار بود گسترش ‌یابد، تدوین سند جامع دولت الکترونیکی راه‌اندازی سامانه کارمند ایران و ثبت اطلاعات بیش از 75 درصد کارمندان و توسعه بانکداری الکترونیکی و تحقق 65 درصدی اهداف دولت در این زمینه از جمله مواردی بود که در کارنامه 8 ساله 2 دولت گذشته از آنها نام برده شد، اما هیچ‌ کدام هنوز به سرانجام نرسیده‌اند.

حالا مرتضی بانک، معاون کل و سرپرست نهاد ریاست‌جمهوری یکی از مهم‌ترین اقدامات در دستور کار دولت را حذف کاغذ از چرخه مکاتبات اداری برمی‌شمرد و می‌گوید: امروز درصد عدم استفاده از کاغذ در مکاتبات اداری در نهاد ریاست جمهوری به 73 درصد رسیده و تا پایان شهریورماه این رقم به 80 درصد و تا پایان سال به طور کامل یا حدود 90 تا 95 درصد خواهد رسید و امیدواریم با همکاری دستگاه‌های نظارتی بتوانیم با بکارگیری امضای دیجیتالی گام نخست را درشفاف‌سازی چرخه اسناد مالی دولت برداشته و به دولت پاک برسیم. امید است همه دستگاه‌های دولتی ازحذف کاغذ در مکاتبات اداری پشتیبانی کنند و من همین‌جا اعلام می‌کنم که از سال آینده مکاتبات اداری دستگاه‌ها با نهاد ریاست‌جمهوری باید به صورت الکترونیکی باشد.
• با حلواحلوا کردن کام شیرین نمی‌شود

گفتنی‌ها از باید‌های دولت الکترونیکی زیاد است اما می‌گویند با حلواحلوا کردن کام شیرین نمی‌شود؛ هرچند آمارهای خوبی همیشه از پیشرفت‌ها در این زمینه در مناسبت‌های مختلف ارایه می‌شود اما خروجی دولت الکترونیکی ما سردرگمی شهروندان در دریافت خدمات الکترونیکی و در عین حال رتبه نامطلوبی است که در جهان کسب می‌کنیم واین مساله نیازمند آسیب‌شناسی جدی و به سرانجام رسیدن کارهایی است که پرونده هر کدام را که بگشایی خود یک حدیث مفصل است. (منبع:عصر ارتباط)