رواج اشرافیگری بیت‌کوینی در ایران
امیر خدادادهمدانی* - برخی از منابع مطلع از وضعیت ارز‌های دیجیتال در جهان اعلام کرده اند که حدود ۴.۵ درصد از کل رمزارز بیت‌کوین جهان در ایران استخراج می‌شود که دلیل آن ارزان‌بودن نسبی قیمت برق در کشور است.
در همین رابطه، رویترز در گزارشی آورده است که استخراج رمزارز در ایران می‌تواند سالانه صد‌ها میلیون دلار در اختیار کشور برای استفاده در تجارت خارجی قرار دهد، اما ریسک استفاده از رمزارزها بسیار زیاد است و نوسانات قیمت آن بسیار بالاست.
استفاده از رمز ارز‌ها در حال تبدیل شدن به واقعیتی انکارناپذیر در تجارت و معاملات مالی شده است؛ اکنون به ۴ نمونه زیر که در کشورمان صورت پذیرفته، توجه کنید؛ ۱-درگاه پرداخت ارز دیجیتال در هتل بین‌المللی قصر طلایی مشهد راه‌اندازی شد.۲- برخی پزشکان برای درمان بیماران، ارز دیجیتال مطالبه می‌کنند.۳- پای ارز‌های دیجیتال به بازار مسکن تهران باز و بخشی از معاملات مسکن با بیت‌کوین انجام می‌شود. ۴- زوج جوانی از بیت کوین به عنوان بخشی از مهریه استفاده کرده‌اند.
با مرور مثال‌هایی همچون موارد بالا برای بررسی جنبه‌هایی از رواج ارز‌های دیجتال می‌توان، تحلیل‌هایی در عرصه اجتماعی و حقوقی را ذکر کرد.
الف- پیروی از مد روز و لاکچری جلوه دادن؛ نشریه اقتصادی اکونومیست دراین زمینه هشدار می‌دهد که در صورت واقعیت پیدا کردن «اشرافیگری بیت کوین» ویران شهر به وجود خواهد آمد و در همین رابطه جان دانیلسون (Jon Danielsson)، استاد دانشکده اقتصاد لندن در وب سایت اتاق فکر مرکز سیاست‌های اقتصادی و تحقیقات آکادمیک، مقاله‌ای نوشت که در آن او آینده‌ای را تصور می‌کند که اشرافیت بیت کوین» از طریق نابرابری شدید ثروت «به بخش بندی‌های اجتماعی و فریبکاری عمومی» دامن می‌زنند. وی تاکید دارد که فقط دارندگان بیت کوین مجاز به رسیدن به رده‌های بالا در جامعه خواهند بود و گروه‌های فاقد بیت کوین به لحاظ اجتماعی و مالی پس زده خواهند شد. آن‌ها در بهترین حالت مجبور می‌شوند که خدمتگزار طبقه بالاتر جدید شوند و در بدترین حالت به خاطر ارتکاب جرم علیه امپراتوری بیت کوین اعدام خواهند شد. به عقیده او دولت مجبور خواهد شد «از این طبقه جدید از سلطه گران» محافظت کرده یا به آن‌ها حمله کند.
ب-مجاب کردن برای سامان دهی؛ سهم ارز‌های دیجیتال و نفوذ در اقتصاد ایران رفته رفته آنگونه که آمار‌ها بیان می‌کنند در محدوده فعالیت حدود۱۲میلیون ایرانی و معاملات روزانه‌ای چند هزار میلیارد تومان تخمین زده شده است، گرچه ارز‌های مجازی در ایران درمقایسه با فراوانی کاربرد در جهان رواج زیادی ندارند و سهم این بازار در اقتصاد ایران بسیار کم است، اما درجهت کاهش وابستگی اقتصاد ایران به دلار در هدف گذاری مالی دولت جایگاه یافته است تاجاییکه ایران نیز همچون روسیه و چین در تلاش برای کاهش وابستگی اقتصادی خود به دلار و کاهش سهم این ارز در اقتصاد خود هستند، زیرا می‌دانند حذف دلار از سبد ذخیره ارزی اقتصاد آن‌ها می‌تواند فشار اقتصادی زیادی را به امریکا وارد کند، و انتظار می‌رود آن‌ها بیت‌کوین را به عنوان جایگزینی برای دلار در مبادلات نفتی استفاده کنند. علاوه برآن زنگ خطر پیدا شدن رقیب برای پول ملی هم دولت را برای مقررات گذاری معاملات ارز دیجیتال اقناع کرده است و در این بین فعالین بازار‌های مالی نیز تاکید دارند که بازار رمز ارز‌ها به عنوان یک رقیب قدرتمند بازار سرمایه محسوب می‌شوند و باید نگران خارج شدن منابع ارزی کشور به وسیله این بازار بود.
باید اضافه کرد که برخی از منابع مطلع از وضعیت ارز‌های دیجیتال در جهان اعلام کرده اند که حدود ۴.۵ درصد از کل رمزارز بیت‌کوین جهان در ایران استخراج می‌شود که دلیل آن ارزان‌بودن نسبی قیمت برق در کشور است و در همین رابطه، رویترز در گزارشی آورده است که استخراج رمزارز در ایران می‌تواند سالانه صد‌ها میلیون دلار در اختیار کشور برای استفاده در تجارت خارجی قرار دهد، اما ریسک استفاده از رمزارزها بسیار زیاد است و نوسانات قیمت آن بسیار بالاست.
براساس این دو محور تلاش‌هایی نیز برای کنترل این بستر مورد توجه قرار گرفته است که بکارگیری برای واردات از نمونه‌های آن است. در این بین وزارت صمت در شهریور ماه اعلام کرد که آیین‌نامه رمزارز در دولت تصویب شده است و امکان واردات خودرو به وسیله رمز ارز وجود دارد و این موضوع برای فعالان حوزه تجارت خارجی و واردات خودرو تسهیلگری محسوب می‌شود. زیرا یک امکان جدید و آسان‌تر برای انتقال ارز ایجاد می‌کند و واردکنندگان خودرو می‌توانند به جای دلار یا یورو از بیت کوین یا دیگر انواع رمزارز استفاده کنند. علاوه بر آن علیرضا پیمان‌پاک رئیس‌کل سازمان توسعه تجارت نیز از اولین ثبت سفارش رسمی واردات با رمزارز به ارزش معادل ۱۰ میلیون دلار خبر داده است. در این میان بانک مرکزی هم در مجوزی برای کسی که اجازه استخراج رمز ارز دریافت کرده، سامانه مشخصی را تعبیه و با ارتباط دادن وارد کنندگان با استخراج کنندگان رمز ارز راه را برای بکارگیری این ابزار برای پرداخت مالی هموار کرده است.
البته بر اساس آنچه کارشناسان مالی در خصوص رمز ارز‌ها به دست آورده اند، سختی شبکه و میزان استخراج، محدودیت‌های بانک‌های مرکز جهان و مقابله با آن، بالا رفتن ضریب نفوذ در بین مردم جهان، پلتفرم تجاری هر کدام از کوین‌ها، میزان سرمایه‌گذاری و حمایت اشخاص حقیقی صاحب نام و موسسات حقوقی از عواملی هستند که بر روی قیمت رمز ارز‌ها تاثیر می‌گذارد و فعالان این عرصه باید ریسک زیان دهی در آن را هم در نظر بگیرند.
در جمع بندی این نوشتار در حوزه رمز ارز‌ها دو مسئله از اهمیت والایی برخوردار است؛
۱-سود‌های فضایی؛ با توجه به تمایل به طی کردن «ره صده ساله در یک شب» و معایب فرو رفتن به سبک زندگی اشرافی و هزینه با ارزدیجیتال باید توجه داشت که وعده سود‌های بسیار عجیب و فضایی در کریپتوکارنسی معمولا به حقیقت نمی‌پیوندند، گرچه تمام این پروژه‌ها هم دروغین نیستند، اما اگر پروژه‌ای وعده سود فضایی می‌دهد بهتر است با دقت و احتیاط بیشتر وارد آن شد.
۲- تداخل مقررات گذاری؛ اخیرا هم در مجلس و هم در هیات وزیران در حوزه رمزارزها، تعیین مقرراتی صورت پذیرفته است که در این میان، باید گفت؛ مصوبه جدید دولت نشان می‌دهد ماینر‌ها می‌توانند برای اخذ پروانه و دریافت مجوز استخراج اقدام کرده و در صورت استخراج قانونی رمزارز، از آن در زمینه واردات استفاده کنند. مصوبه هیات دولت وزارت صمت، نیرو و نفت را متولی حوزه رمزارز معرفی کرد. از سوی دیگر مصوبه مجلس، بانک مرکزی را متولی رمزارزها تعیین کرده و این باعث ایجاد سردرگمی فعالان حوزه رمزارزها شده است؛ بنابراین شفاف سازی و یکسان کردن مقررات برای این مهم قابل توجه است.
* حقوقدان فناوری‌های نوین
منبع:فرهنگ سدید