رونق فروش اسلحه در شبکه‌های اجتماعی
میثم لطفی - از حدود یک سال قبل شبکه‌های اجتماعی بزرگ در قالب فروشگاه اینترنتی، امکان خرید انواع مختلف کالا را برای مشترکان خود فراهم کردند تا کاربران تنها با یک کلیک بتوانند هر آنچه را نیاز دارند به‌صورت مستقیم در اختیار بگیرند. این پلتفرم‌های پرمخاطب فروشگاه اینترنتی را به‌عنوان عرصه جدید درآمد برای خود تعریف کردند. ولی این‌طور که تازه‌ترین گزارش‌ها نشان می‌دهد، فیسبوک و دیگر شبکه‌های اجتماعی صاحب‌نام به یک فروشگاه بزرگ برای افرادی تبدیل شده‌اند که قصد خرید و فروش اسلحه را دارند و به‌خصوص در کشور لیبی کسب‌و‌کار این فروشگاه‌ها بسیار پررونق است.
نتایج حاصل از «مطالعه ارتش کوچک» و خدمات تحقیقاتی Armament (ARES) نشان داد میزان خرید و فروش تجهیزات نظامی در عرصه آنلاین بسیار افزایش یافته و به‌خصوص در کشور لیبی شبکه‌های اجتماعی به یک عرصه پرمخاطب برای تبادل این وسایل تبدیل شده‌اند. ولی آیا شبکه‌های اجتماعی تمایلی به ادامه این روند دارند و تصمیمی برای جلوگیری از این اتفاقات ندارند؟
اسلحه‌فروشی مجازی
کارشناسان بر این باورند که گروه‌های بسته در شبکه اجتماعی فیسبوک و ابزار ارتباطی واتس‌اپ معمول‌ترین فضاها برای چنین معاملاتی محسوب می‌شود و با این وجود اپلیکیشن‌هایی مانند اینستاگرام و تلگرام نیز طی ماه‌های اخیر برای خرید و فروش اسلحه به میزان قابل ملاحظه مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
اِن.آر جنزن-جونز، مدیر مرکز ARES اعلام کرد که گزارش آنها تنها یک تصویری کلی را به‌نمایش می‌گذارد تا مشخص شود گروه‌های نظامی چگونه از شبکه‌های اجتماعی برای خرید و فروش آنلاین اسلحه استفاده می‌کنند. ولی واقعیت این است که آنها فعالیت‌های گسترده‌تری انجام می‌دهند و هم‌اکنون فقط بخش کوچکی از فعالیت آنها مشخص شده است.
به گفته او، داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط مرکز ARES نشان می‌دهد که نه‌تنها در لیبی، بلکه در بسیاری دیگر از نقاط جهان این قبیل معاملات در بستر شبکه‌های مجازی دنبال می‌شود و به‌خصوص در کشورهای جنگ‌زده از جمله سوریه، عراق و یمن این اتفاق به‌صورت مشهود دنبال می‌شود. البته باید توجه داشت این قبیل خرید و فروش‌ها فقط محدود به گروه‌های کوچک و شبه‌نظامیان نمی‌شود.
نتایج حاصل از این بررسی که نخستین بار در روزنامه نیویورک‌تایمز منتشر شد، این مساله را نشان داد که فروش ماشین‌آلات نظامی سنگین، اسلحه‌های بزرگ، دستگاه‌های پرتاب راکت، دستگاه‌های نارنجک‌انداز، سلاحهای ضدتانک و سیستم‌های قابل حمل دفاع هوایی نیز به‌راحتی روی فیسبوک و دیگر شبکه‌های اجتماعی خرید و فروش می‌شود و گروه‌های نظامی کوچک و بزرگ آنها را مبادله می‌کنند.
این گزارش چند روز قبل منتشر شد و کارشناسان طی آن اعلام کردند بخش اعظم فروش اسلحه در شبکه‌های اجتماعی توسط گروه‌های شبه‌نظامی و افراد وابسته به آنها انجام می‌شود. این گروه‌ها همچنین از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند تا سلاحهای غیرکاربردی و غیرقابل استفاده خود را به‌فروش برسانند و البته برای فروش آنها همواره مشتری وجود دارد.
به گفته کارشناسان، فروش آنلاین تجهیزات نظامی از دوره حکومت قذافی در لیبی آغاز شد و به مرور زمان شبکه‌های اجتماعی رونق هرچه بیشتر این بازار سیاه را موجب شدند. پس از انقلاب سال 2011 در لیبی، زرادخانه بزرگ رژیم قذافی مورد توجه تاجران غیرقانونی اسلحه و گروه‌های شبه‌نظامی مسلح قرار گرفت و پس از گذشت مدتی، خرید و فروش غیرقانونی انواع مختلف سلاح برای آنها آسان شد. بازار سیاه آنلاین طی چند سال اخیر رونق گرفت و با افزایش دسترسی مردم به اینترنت و روی کار آمدن شبکه‌های اجتماعی محبوب از جمله فیسبوک، این عرصه به فروشگاهی بزرگ برای معامله اسلحه تبدیل شد.
ممنوعیت فروش آنلاین اسلحه
فیسبوک که سال 2012 میلادی اینستاگرام را خریداری کرد، قانونی را به تصویب رساند که به موجب آن خرید و فروش انواع مختلف اسلحه در تمام زیرمجموعه‌های آن غیرممکن شد. فیسبوک که هم‌اکنون بیش از 59/1 میلیارد مشترک فعال ماهانه دارد، اعلام کرد بر اساس این قانون همه مردم جهان از خرید و فروش اسلحه، ماری‌جوانا، داروهای پرخطر و مواد مخدر منع شده‌اند و هر کس از این قانون سرپیچی کند، مورد پیگرد قانونی قرار می‌گیرد.
مونیکا بیکرت، مدیر سیاست‌گذاری‌های فیسبوک با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد: «طی دو سال گذشته تعداد بیشتری از کاربران جهانی از فیسبوک به‌عنوان عرصه‌ای برای خرید و فروش انواع مختلف محصولات استفاده کرده‌اند. ولی باید همه مردم جهان به‌صورت کاملا صریح بدانند فیسبوک فروشگاهی برای عرضه اسلحه نیست». این شرکت به‌صورت ویژه پرونده‌هایی را بررسی می‌کند تا بر اساس آن گروه‌های کوچک و بزرگ فروش اسلحه را شناسایی و معدوم کند.
البته گفته می‌شود گروهک‌های شبه‌نظامی همچنان این امکان را در اختیار دارند تا در مورد تجهیزات و اسلحه‌های خود روی فیسبوک صحبت کند و همین مساله راه را برای فروش محصولات آنها باز گذاشته است. ولی شرکت فیسبوک توضیح داد سیستم‌هایی را در اختیار گرفته تا فروش خصوصی اسلحه را به هر شکل شناسایی کند و تمامی محتوای مرتبط با این مساله را به‌صورت خودکار از بین ببرد.
در پی بالا گرفتن بحث فروش اسلحه در فضای مجازی، فیسبوک هفته گذشته با ارسال بیانیه‌ای به خبرگزاری سی‌ان‌ان اعلام کرد: «به محض آنکه از وجود محتوای مرتبط با خرید و فروش اسلحه آگاهی یابیم، به‌سرعت آن را حذف می‌کنیم. ما کاربران را تشویق می‌کنیم تا لینک‌های مرتبط با سایت‌هایی که در فیسبوک به خرید و فروش اسلحه می‌پردازند گزارش دهند. گروه‌های تخصصی ما از این طریق می‌توانند محتوای منتشرشده را با دقت بازبینی کنند و در صورت لزوم هرچه سریع‌تر آنها را از بین ببرند». فیسبوک در این بیانیه اعلام کرد برخی گروه‌های خرید و فروش اسلحه طی چند هفته اخیر شناسایی شده‌اند و اطلاعات مربوط به آنها در اختیار ماموران پلیس قرار داده شده است.
تروریست‌های فیس‌بوکی
اگر یک تروریست قصد داشته باشد برای خود سلاح ضدهوایی تهیه کند، بهترین و کوتاه‌ترین مسیر برای انجام این خرید شبکه‌های اجتماعی است. فیسبوک که بزرگ‌ترین شبکه اجتماعی جهان محسوب می‌شود، این روزها به بزرگ‌ترین عرصه آنلاین خرید و فروش اسلحه تبدیل شده است و در قالب یک بازار بزرگ نظامی، به انواع مختلف نیازهای تروریستی پاسخ می‌دهد تا سلاحهای کوچک و بزرگ، از اسلحه دستی گرفته تا ماشین‌های سنگین و تانک در آن خرید و فروش شود.
فیسبوک اعلام کرده است که با انجام سرمایه‌گذاری‌های فراوان قصد دارد جلوی این روند را بگیرد و امکان فروش سلاحهای گرم به تروریست‌ها و گروه‌های نظامی را غیرممکن کند. این سلاح‌ها انواع مختلف دارند و بررسی‌ها نشان داده است بخش قابل ملاحظه‌ای از آنها ساخت کشور آمریکا هستند و نیروهای امنیتی و نمایندگان آنها چنین سلاح‌هایی را در خاورمیانه توزیع کرده‌اند. برای فروش این قبیل تجهیزات نظامی سایت‌های اینترنتی ویژه راه‌اندازی شده و گردانندگان این سایت‌ها فعالیت‌های گسترده در فیسبوک و دیگر شبکه‌های اجتماعی را دنبال می‌کنند تا بتوانند به طیف گسترده‌تری از مشتریان دسترسی داشته باشند. بررسی‌ها نشان داده که در بسیاری از این سایت‌ها گروه تروریستی داعش فعالیت می‌کند و چه در قالب خریدار و چه در قالب فروشنده، سلاحهای نظامی را در شبکه‌های اجتماعی عرضه می‌کند.
قانون جدید فیسبوک مبنی بر ممنوعیت خرید و فروش اسلحه تاثیرات فراوانی در این زمینه بر جا گذاشته است و طی چند هفته اخیر دیده می‌شود داعش و دیگر گروه‌های تروریستی فعال در منطقه خاورمیانه سراغ دیگر پلتفرم‌ها رفته‌اند. نیویورک‌تایمز این هفته در گزارش خود اعلام کرد فیسبوک از زمانی که قانون منع فروش سلاح گرم را وضع کرده هفت گروه فعال در این زمینه را شناسایی کرده که شش مورد از آنها به‌طور کامل غیرفعال شده‌اند و جلوی فروش اسلحه توسط آنها گرفته شده است.
حقایق فروش آنلاین اسلحه
بررسی‌های گسترده مرکز ARES در مورد خرید و فروش اسلحه روی شبکه‌های مجازی حقایقی را در این زمینه بازگو کرد که مهم‌ترین آنها به قرار زیر مطرح می‌شود:
این سلاح‌ها ماشین‌آلات سنگین و حتی تانک و موشک‌های بزرگ را هم شامل می‌شوند و از تجهیزات مذکور می‌توان برای مقابله با ارتش‌ها استفاده کرد. فیسبوک می‌گوید فروش این تجهیزات نظامی در قالب آگهی‌های تبلیغاتی طبقه‌بندی‌شده انجام می‌شود که البته جلوی بسیاری از آنها گرفته شده است.
انواع گروه‌های نظامی و شبه‌نظامی مشتری سلاحهای عرضه‌شده در شبکه‌های اجتماعی هستند و هر آنچه را در دنیای واقعی به آن دسترسی ندارند در شبکه‌های اجتماعی با قیمت ارزان خریداری می‌کنند. تمامی این گروه‌ها قوانینی را که برای فیسبوک و دیگر شبکه‌های اجتماعی وضع شده است نقض می‌کنند و به‌دنبال تحقق اهداف خود هستند.
فروش انواع مختلف سلاح در شبکه‌های اجتماعی به یک درگیری جهانی تبدیل شده است و حتی افراد غیرنظامی هم از این طریق می‌توانند به این قبیل تجهیزات دسترسی پیدا کنند. بازارهای مشابه در دیگر کشورها هم وجود دارد و طی چند سال اخیر گروه‌های شبه‌نظامی و تروریستی به چنین فضاهایی در کشورهای مختلف دامن زده‌اند.
قوانین فیسبوک در مورد فروش اسلحه با توجه به نحوه استفاده از آن متغیر است. بر این اساس بدون کنار گذاشتن این قوانین برخی گروه‌ها باز هم می‌توانند به فعالیت‌های خود ادامه دهند.
فیسبوک به کاربران خود اعتماد کرده تا در صورت مشاهده هر گونه تخلف در مورد فروش اسلحه به آن گزارش دهند. این کار می‌تواند فرایند شناسایی فروشندگان اسلحه در شبکه‌های اجتماعی را تسریع کند.
لیبی بزرگ‌ترین فروشنده سلاحهای دستی در فیسبوک محسوب می‌شود و هر چقدر قوانین سختگیرانه در این زمینه وضع شده است، باز هم مدیران بزرگ‌ترین شبکه اجتماعی جهان نتوانسته‌اند این فرایند را در کشور لیبی متوقف کنند. نگرانی از ناامنی‌های پیش آمده موجب شده بسیاری از مردم عادی ساکن کشور لیبی هم از روی فیسبوک برای خود سلاح خریداری کنند.
فروش سلاح به گروه‌های متفقین مستقر در کشور عراق بسیار رونق گرفته و بسیاری از صفحات اجتماعی در فیسبوک به‌صورت تخصصی این فرایند را دنبال می‌کنند. فروشندگان در بسیاری از موارد اسلحه‌هایی را عرضه می‌کنند که در کشور آمریکا ساخته شده است.
در کشور سوریه سلاح‌هایی که آمریکا در اختیار نیروهای نظامی قرار داده است به‌صورت مستقیم فروخته می‌شود. در این کشور به‌جز فیسبوک، اپلیکیشن‌های ارتباطی از جمله واتس‌اپ و تلگرام به‌صورت گسترده برای فروش اسلحه مورد استفاده قرار می‌گیرند.
صفحات اجتماعی در فیسبوک موجب شده است گروه‌های نظامی به‌راحتی تجهیزات مورد نیاز خود را پیدا کنند و با دیگر شبه‌نظامیان در ارتباط باشند. این فضا موجب شده دامنه فعالیت‌های آنها گسترش یابد و دسترسی آنها به انواع مختلف سلاحهای گرم بیشتر شود.
گروه‌های فیسبوک با عموم مردم هم در ارتباط هستند و این مساله موجب شده امکان خرید انواع مختلف سلاحهای گرم برای آنها فراهم شود. در این فرایند بسیاری از افرادی که قاچاق انسان می‌کنند هم به گروه‌های مذکور پیوسته و با مردم عادی ارتباط برقرار کرده‌اند. (منبع:عصرارتباط)