روش استفاده تروریست‌ها از شبکه‌های اجتماعی
میثم لطفی - داعش و دیگر گروهک‌های تروریستی به‌خوبی می‌دانند شبکه‌های اجتماعی چه توانی دارند و چگونه می‌توانند با تکیه بر این پلتفرم‌های اینترنتی طرح‌های خود را پیش ببرند. شبکه‌های رسانه‌ای به یک اهرم کاربردی برای تروریست‌ها تبدیل شده‌اند تا علاوه بر اشاعه تبلیغات، وحشت را میان مردم رواج دهند و فضای مناطق گوناگون جهان را از طریق دنیای سایبری ناامن کنند. بدیهی به‌نظر می‌رسد پلتفرم‌هایی مانند فیسبوک و توییتر به واسطه نفوذی که میان مردم جهان دارند، به‌صورت گسترده توسط گروهک‌های تروریستی مورد استفاده قرار گیرند تا محتوای مورد نظر این افراد در جوامع رواج پیدا کند.
این مساله نیز واضح است که شرکت‌های توسعه‌دهنده خدمات اجتماعی اینترنتی تمهیدات مختلفی اندیشیده‌اند و نهایت تلاش خود را انجام می‌دهند تا جلوی فعالیت‌های تروریستی را بگیرند. همین مساله موجب شده تا جو بارتون، یکی از کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا برای مقابله با فعالیت‌های تروریستی از شبکه‌های اجتماعی کمک بگیرد.
نفوذ تروریست‌ها به شبکه‌های اجتماعی از زمان ظهور القاعده آغاز شد و طولی نکشید که این فضا به یکی از کاربردی‌ترین ابزارهای تروریستی تبدیل شد. در آن زمان القاعده فقط تصاویر ویدیویی خود را روی یوتیوب منتشر می‌کرد. ولی این روزها گروهک‌های تروریستی مراکز تخصصی فناوری تشکیل داده‌اند و به‌صورت کاملا حرفه‌ای این پلتفرم‌ها را مورد استفاده قرار می‌دهند.
تروریست‌های فیس‌بوکی
مشکل اصلی در زمینه شبکه‌های اجتماعی این است که یک قانون کلی برای حضور کاربران عادی و گروهک‌های تروریستی وجود دارد و بر این اساس همه کاربران می‌توانند صفحه اختصاصی در اختیار داشته باشند و به دلخواه خود مطالب مختلف را به‌اشتراک بگذارند. این مساله به گروهک‌های تروریستی آزادی عمل داده تا به‌راحتی بتوانند بر اساس سیاست‌های شخصی خود در این فضاها حاضر شوند و حتی اگر بر حسب محتوایی که منتشر می‌کنند صفحه آنها مسدود شود، به‌راحتی در کوتاه‌ترین زمان صفحه دیگری باز می‌کنند. سیاست یکسان برای همه اعضای شبکه‌های اجتماعی موجب شده تا تروریست‌ها این فضا را برای خود کاربردی ببینند و به‌راحتی فعالیت‌های خود را گسترش دهند. بر اساس این سیاست‌ها اگر محتوای منتشرشده در جریان انتشار خشونت باشد یا دولت‌ها را زیر سوال ببرد، مطلب مربوطه یا صفحه منتشرکننده سانسور می‌شود.
البته شبکه‌های اجتماعی در این زمینه سخت‌گیری زیادی انجام نمی‌دهند، زیرا تبلیغات سیاسی که مورد تنفر یکی از کاربران قرار می‌گیرد، مورد پسند کاربر دیگری است و این مساله موجب شده یک سیاست کلی در این زمینه تعریف شود و کاربران به اندازه کافی آزادی عمل داشته باشند. البته این نکته به آن معنی نیست که توییتر و فیسبوک مساله مذکور را چندان جدی نگرفته‌اند و توجهی به آن ندارند، ولی باید توجه داشته باشید حل کردن این مشکل کار چندان ساده‌ای نیست و تروریست‌ها که از این مساله آگاهی کامل دارند، به‌راحتی از این نقص سوءاستفاده می‌کنند.
ورود تروریست ممنوع!
فیسبوک در بیانیه‌های رسمی خود اعلام کرده که هرگونه پروفایل، صفحه یا گروه وابسته به سازمان‌های تروریستی در این شبکه اجتماعی اجازه فعالیت ندارد و سیستم خودکار فیسبوک علاوه بر مسدود کردن آنها، تمامی اطلاعات مربوط به فعالیت‌های تروریستی را هم حذف می‌کند. اندرو سووال، سخنگوی فیسبوک در این خصوص گفت: «فیسبوک جای هیچ فعالیتی را به تروریست‌ها نمی‌دهد و حضور آنها در این شبکه اجتماعی غیرممکن است. ما فعالیت گسترده‌ای انجام می‌دهیم تا مطمئن شویم تروریست‌ها و گروهک‌های تروریستی در شبکه اجتماعی فیسبوک حضور ندارند. ما همچنین تمامی محتوایی را که از فعالیت‌های تروریستی پشتیبانی کند حذف می‌کنیم».
به‌نظر می‌رسد ادعای این شبکه اجتماعی تا اندازه‌ای درست است. طی چند ماه گذشته فیسبوک تمامی مطالب مربوط به داعش را پاک و حساب‌های کاربری آن را مسدود کرده است. بر این اساس تمامی خبرنامه‌ها، ویدیوها، عکس‌ها و هر آنچه در صفحات فیسبوک یا لینک‌های اینترنتی به‌اشتراک گذاشته شده بود، به گفته سخنگوی این شرکت حذف شد. استیو استالینسکی، مدیر مرکز Media Research نیز در این خصوص توضیح داد: «در میان تمام شبکه‌های اجتماعی می‌توان گفت فیسبوک بهترین اقدام را برای حذف مطالب تروریستی انجام داده و بزرگ‌ترین مقابله را با فعالیت‌های داعش کرده است».
تروریست‌های توئیتری
در بخش دیگر شبکه‌های اجتماعی توییتر قرار دارد که طی چند سال گذشته محبوبیت فراوان کسب کرده است. مراکز زیرمجموعه داعش این روزها به‌صورت گسترده در توییتر حضور یافته‌اند و با ایجاد صفحات گوناگون، اهداف خود را در آنها پیش می‌برند.
استالینسکی بر این باور است که داعش طی یکی دو سال گذشته وارد توییتر نشده است، بلکه این گروهک تروریستی از حدود یک‌دهه قبل زمانی که وبلاگ‌ها و فروم‌های اینترنتی محبوبیت زیادی داشتند، نخستین گام‌ها را برای ورود به این شبکه اجتماعی برداشته است. بر اساس مطالعه‌ای که مرکز تحقیقاتی Brookings انجام داده است، حامیان گروهک تروریستی داعش از سپتامبر تا دسامبر 2014 بیش از 46 هزار صفحه اختصاصی در شبکه اجتماعی توییتر ایجاد کردند که البته بر اساس سیاست‌های تعریف‌شده، تمامی آنها به‌صورت همزمان فعال نبودند و در فواصل زمانی مشخص این صفحات مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
تا پاییز گذشته، توییتر به‌صورت گسترده تمامی صفحات وابسته به داعش را شناسایی و آنها را مسدود می‌کرد. این فعالیت‌ها پس از انتشار تصاویر و عکس‌های جیمز فولی، یکی از روزنامه‌نگاران مشهور جهان در توییتر آغاز شد و طولی نکشید که این شبکه اجتماعی سیاست‌های مدون برای مقابله با فعالیت‌های تروریستی تعریف کرد. جِی.ام برگر، از محققان ارشد مرکز Brookings توضیح داد افزایش فعالیت گروه‌های تروریستی و ایجاد صفحات اختصاصی جدید در توییتر موجب شده این شبکه اجتماعی طی چند ماه اخیر نحوه فعالیت‌های خود را تغییر دهد. اگرچه یک شبکه اجتماعی بزرگ هر روز تعداد بیشتری از کاربران را تحت پوشش قرار می‌دهد، ولی باید توجه داشت ورود تروریست‌ها از جمله حامیان گروهک داعش نیز به افزایش تعداد مشترکان توییتر کمک کرده است.
برگر در این خصوص می‌گوید: «خبر خوب این است که برای حضور در شبکه‌های اجتماعی و انتشار مطالب مختلف، به‌خصوص در توییتر سیاست‌های ویژه در نظر گرفته شده است. محدودیت‌های تعریف‌شده در این زمینه تمام محتوا را مورد تحلیل قرار می‌دهد و تبلیغات سیاسی را تحلیل می‌کند. این مساله موجب شده تا داعش نتواند مانند گذشته به‌راحتی به اهداف آنلاین خود دسترسی پیدا کند».
حملات تروریستی پاریس
اگرچه گروهک‌های تروریستی از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند تا اهداف خود را پیش ببرند، ولی این پلتفرم‌ها به‌صورت متقابل برای مردم هم کارایی دارند. به دنبال حملات تروریستی اخیر در پاریس، شرکت‌های فناوری بزرگ از جمله فیسبوک، توییتر، گوگل و اسکایپ اقدامات ویژه انجام دادند تا به قربانیان و خانواده‌های آنها کمک کنند و مردم را از نگرانی در بیاورند.
گوگل از طریق سرویس Hangout خود امکان برقراری تماس رایگان با شهر پاریس را فراهم کرد. پس از آنکه حملات مکرر در شهر پاریس صورت گرفت، سرویس ارتباطی گوگل به‌سرعت فعال شد و به‌صورت رایگان در اختیار مردم قرار گرفت تا بتوانند با برقراری تماس‌های تلفنی از حال قربانیان و اطرافیان آنها باخبر شوند. این سرویس برای همه مردم جهان رایگان شد تا تمامی تماس‌ها با شهر پاریس بدون هزینه برقرار شود.
شرکت گوگل پس از زلزله مهیب نپال نیز اقدام مشابهی انجام داده بود و با فعال‌سازی خدمات رایگان Hangout به مردم امکان داد بدون پرداخت هرگونه هزینه با این شهر تماس برقرار کنند. البته در اتفاق جدید به‌جز گوگل، دیگر شرکت‌ها هم این قبیل فعالیت‌ها را انجام دادند تا از فشار روانی ایجادشده بکاهند.
فیسبوک برای نخستین بار از ابزار اینترنتی Safety Check برای پوشش‌دهی حادثه بمب‌گذاری استفاده کرد. این ابزار پیش‌تر در زمینه وقوع بلایای طبیعی مورد استفاده قرار گرفته؛ برای مثال، در سونامی 2011 ژاپن و آسیب‌دیدن نیروگاه‌ها آن را ارایه شده است.
مدت کوتاهی پس از انتشار خبر بمب‌گذاری در پاریس شرکت Uber سرویس پولی Dynamic/Surge را غیرفعال کرد و توضیح داد همه کاربران می‌توانند به‌صورت رایگان از آن استفاده کنند. این سرویس به مردم کمک کرد ضمن داشتن نقشه‌ها و مسیرهای دقیق، به‌صورت آنلاین وضعیت خیابان‌های شهر پاریس را مشاهده کنند و در جریان آخرین اخبار و اطلاعات قرار بگیرند.
توییتر به‌عنوان یکی دیگر از شبکه‌های اجتماعی فعال در این زمینه سریع‌ترین کمک را به مردم کرد و این بار هم طرح‌های قبلی برای پوشش‌دهی فجایع مختلف را در دست گرفت. از نخستین لحظات انتشار خبر مربوط به حادثه پاریس، هشتگ‌های ویژه در توییتر راه‌اندازی شد و این فرصت برای مردم به وجود آمد تا بتوانند اخبار را با یکدیگر به‌اشتراک بگذارند، از حال قربانیان باخبر شوند، اسامی آنها را منتشر کنند، غذا و دارو را برای آنها ارسال کنند و ... به‌عبارت دیگر تمامی اتفاقات مربوط به این حادثه را پوشش دهند.
پرمخاطب‌ترین هشتگی که در جریان بمب‌گذاری پاریس مورد توجه کاربران توییتر قرار گرفت، #PorteOuverte بود که به قربانیان حادثه کمک کرد امن‌ترین جا را در نزدیکی خود پیدا کنند و اطلاعات دقیق مربوط به مراکز کمک‌رسانی را در اختیار داشته باشند. مردم جهان با دو هشتگ #Prayers4Paris و #PrayForParis نیز با فرانسوی‌ها همدردی کردند و مطالب مرتبط با آن را به‌اشتراک گذاشتند.
به هر حال، در شرایطی که مردم جهان و رسانه‌ها سعی کردند به‌نوعی در جریان آخرین اخبار پاریس قرار گیرند، شبکه‌های اجتماعی و شرکت‌های بزرگ فناوری این اتفاق را تحت پوشش قرار دادند و به مردم کمک کردند. شبی که بمب‌گذاری در پاریس انجام شد، مارک زاکربرگ روی صفحه اختصاصی خود در فیسبوک نوشت: «تمام افکار من امشب درگیر مردم پاریس است و برای آنها آرامش طلب می‌کنم. خشونت‌هایی مانند این اتفاق در هیچ شهر یا کشوری از جهان جایی ندارد. ما سرویس Safety Check را فعال کردیم، بنابراین اگر شما ساکن شهر پاریس هستید و در صحت کامل به سر می‌برید، نام خود را در این سرویس ثبت کنید تا به نگرانی خانواده و اطرافیان پایان دهید».
به گفته کارشناسان، شبکه‌های اجتماعی بزرگ‌ترین تریبون برای انعکاس حملات تروریستی به پاریس بودند و مردم جهان هم به اعتمادی که به این پلتفرم‌ها داشتند، آخرین اخبار و اطلاعات را از این کانال دریافتند می‌کردند. از آنجایی که در اتفاقات قبلی شبکه‌های اجتماعی توانستند علاوه بر پوشش‌دهی اخبار، سرویس‌های ویژه به کاربران خود ارایه دهند، مردم جهان در اتفاقات مشابه اعتماد زیادی به این قبیل سایت‌ها دارند و پس از آنکه اولین اخبار را در مورد چنین اتفاقاتی می‌شوند، در نخستین گام صفحه شخصی خود در شبکه‌های اجتماعی را باز می‌کنند تا جدیدترین خبرها را در اختیار بگیرند. این توجه ویژه موجب شده تا شبکه‌های اجتماعی هم سرویس‌های اختصاصی در این زمینه ارایه دهند و برای پوشش‌دهی چنین وقایعی سرمایه‌گذاری گسترده کنند. (منبع:عصرارتباط)