مروری بر پروژه آمارگیری از کاربران اینترنت
مدت‌هاست تعیین آمار دقیق کاربران بین مراجع مختلف مورد مناقشه قرار گرفته و مسوولان با حساسیت در زمینه عدد دقیق کاربران اینترنتی سخن گفته و از وجود آشفتگی و اعداد مختلف با شاخص‌های گوناگون در آن می‌نالند؛ در حالی که وجود آمار دقیق از کاربران دسترسی به شبکه دیتا، یکی از شاخص‌های مهم در حوزه فن‌آوری اطلاعات بوده و در ارزیابی و برنامه‌ریزی توسعه‌ای امری مهم است و می‌تواند اطلاعات ارزشمندی برای سیاستگذاری‌های آتی در این حوزه ارایه دهد و از همین جاست که وزارت ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات، به‌منظور تعیین یک فرمول علمی مورد قبول همه و پایان بخشیدن به اختلافات آماری، اجرای طرح اندازه‌گیری آمار کاربران اینترنت را به شرکت فن‌آوری اطلاعات سپرد.
سایت وزارت ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات در گزارشی به بررسی وضعیت پروژه اندازه‌گیری دقیق آمار کاربران اینترنت پرداخته و یادآور شده است که شرکت فن‌آوری اطلاعات ایران به عنوان بازوی تخصصی وزارت ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات در زمینه IT پس از سال 87 که وظایف حاکمیتی این حوزه به آن محول شده بود، درصدد برآمد وضعیت عملکردی شاخص‌های فن‌آوری اطلاعات در کشور خصوصا عملکرد شاخص‌های مصوب سند برنامه چهارم توسعه را به دست آورد.
به گفته مسوولان این شرکت، هدف آن‌ها از عملیات سنجش عملکرد شاخص‌های فن‌آوری اطلاعات در کشور، ممیزی عملکرد نیست. بلکه، صرفا با اعلان عملکرد به جامعه ذینفعان در نظر دارند، دلایل اختلاف عملکرد از برنامه را ریشه‌یابی کرده و به این ترتیب، متولیان هر شاخص بتوانند با تعریف برنامه‌های جبرانی اقدامات مناسب را انجام دهند. خصوصا اکنون که در ابتدای برنامه پنجم توسعه بوده و شاخص‌ها در حال کمی پذیر شدن و تصویب هستند.
امیرحسین محبعلی - مدیر کل برنامه‌ریزی و کنترل برنامه‌های شرکت فن‌آوری اطلاعات ایران - با اشاره به این که شاخص برآورد تعداد کاربران اینترنت یکی از شاخص‌های برنامه چهارم توسعه است، اشاره کرد: از دیگر سو، وجود انحراف عملکرد از برنامه در برخی از موارد می‌تواند دلیل بر ترسیم غیرواقعی هدف کمی یا به نوعی رویایی بودن آن شود که باز این بازخورد می‌تواند موجب تعریف اهداف واقعی در آینده شود.
به عقیده وی اولین گام شروع برنامه پنج ساله پنجم، دانستن وضعیت کنونی و کارهای انجام شده است و برای تدوین واقعی‌تر شاخص‌های برنامه پنجم، نیاز است عملکرد برنامه پنج ساله چهارم در اختیار تدوین‌کنندگان شاخص‌ها، قرار گیرد و با توجه به پایان برنامه چهارم توسعه، عجله داریم عدد سال پایانی را داشته و هدف‌گذاری کنیم. البته بحث بر سر این است که بالاخره باید شاخص‌های موجود در سند به تفکیک اطلاعات هر دستگاه تجزیه و تحلیل شود.
نحوه اندازه‌گیری ضریب نفوذ دسترسی شبکه‌یی
اندازه‌گیری ضریب نفوذ دسترسی شبکه‌یی معمولا به دو شاخص ضریب نفوذ دسترسی کاربران به اینترنت و شاخص نسبت ترافیک داده داخل کشور به کل ترافیک ایجاد شده در برنامه چهارم تقسیم شده است.
در شاخص ضریب نفوذ اینترنت مبنای اندازه‌گیری میزان تولید ترافیک تولیدی صرفا در مبدا با پروتکل IP است، در حالی که در شاخص دوم در صورتی که مقصد ترافیک تولیدی در داخل همان کشور باشد یا به نوعی میزبان‌های اینترنتی در داخل باشند ملاک اندازه‌گیری قرار می‌گیرند.
به بیان دیگر در اندازه‌گیری ضریب نفوذ اینترنت، بیشتر سهم تقاضا مورد سنجش قرار می‌گیرد در حالی که در شاخص نسبت ترافیک داده داخل به کل ترافیک ملاک نسبت تقاضا با عرضه خدمات توام سنجیده می‌شود که این بخش یکی از شاخص‌های مهم توسعه‌یافتگی در کشورها برمبنای میزان تولید و انتشار دانش، تولید محتوای الکترونیکی و عرضه سرویس‌های کاربردی بر بستر شبکه اینترنت است.
محبعلی - مدیر پروژه سنجش عملکرد شاخص‌های فن‌آوری اطلاعات در کشور - در این باره می‌گوید: ایجاد دولت الکترونیکی یکی از عوامل مهم در افزایش شاخص نسبت ترافیک داده داخل به کل ترافیک است.
لزوم عملیات سنجش
اما اولین مشکل پیش رو با توجه به قرار داشتن در آستانه برنامه پنجم توسعه کشور، ناکارا بودن شیوه محاسبه عملکرد شاخص ضریب نفوذ اینترنت و نسبت ترافیک داده داخل به کل ترافیک مندرج در سند برنامه چهارم است.
محبعلی یکی از دلایل عمده این ناکارایی را رشد بسیار سریع فن‌آوری اطلاعات در جهان و به‌کارگیری شیوه‌های مختلف دسترسی به اینترنت بیان کرده و می‌افزاید: در سند برنامه می‌بایست از یک فرمول به عنوان روش محاسبه پیروی کرد اما وابستگی فرمول بیشتر به میزان ظرفیت دروازه‌های بین‌الملل اینترنت کشور و با تکیه صرف به روش دسترسی Dialup نهاده شده بود و این در حالی است که هم اکنون، شیوه‌های دسترسی علاوه بر Dialup، شامل ارتباط خطوط با سیم ADSL، بی‌سیم وایمکس، وای‌فای و نیز دسترسی از طریق موبایل هم وجود دارد.
اینگونه بود که با توجه به اهمیت موضوع و لزوم احصاء وضعیت عملکردی شاخص‌های فن‌آوری اطلاعات در کشور خصوصا شاخص‌های فن‌آوری اطلاعات برنامه چهارم توسعه، پروژه‌ای با عنوان "سنجش عملکرد شاخص‌های فن‌آوری اطلاعات" تعریف و با انتخاب یک مشاور در ابتدای سال 88 مقرر شد که مشاور فرآیند گردآوری، تحلیل و تدوین عدد هر شاخص را تدوین و شفاف کند.
اواسط سال 88 نیز انتخاب یک پیمانکار به جهت اجرای عملیات سنجه آغاز شد که نهایتا در اسفندماه همان سال با انتخاب پیمانکار، عملیات اجرایی، از ابتدای سال 89 شروع شده است.
به گفته مدیر پروژه سنجش عملکرد شاخص‌های فن‌آوری اطلاعات در کشور با گرفتن مشاور اجرایی طرح، از اول اسفندماه 88 بحث سنجش عملکرد شروع و مشاور ناظر هم طی هشت ماه گذشته روش‌های محاسبه را شفاف کرده است.
محبعلی با اشاره به شاخص‌های برنامه پنج ساله چهارم به‌عنوان شاخص‌های داخلی توسعه فن‌آوری اطلاعات تصریح می‌کند: یکی دیگر از وظایف مشاور، بررسی و مشاوره جهت انتخاب عملیات سنجه دو شاخص از هفت شاخص بین‌المللی معتبر شناسایی شده نظیر ICTOA، DOI، IDI و آمادگی الکترونیکی است که با مطالعه تطبیقی، شاخصی که جامعیت بیش‌تری در سطح بین‌المللی دارد را معرفی کند.
مشخصات پروژه
به گفته مدیر پروژه سنجش عملکرد شاخص‌های فن‌آوری اطلاعات برنامه بخش اجرای عملیات سنجش 7 ماه در نظر گرفته شده و محدوده عملیات سنجه نیز کلیه دستگاه‌های ماده 160 قانون برنامه چهارم توسعه یا به نوعی کلیه دستگاه‌های شمول ماده 5 قانون مدیریت خدمات کشوری را شامل می‌شود.
وی اظهار کرد: پیمانکارها مشاوره اجرایی به دستگاه‌ها می‌دهد. به این صورت که اطلاعات عملکردی شاخص‌ها را گرفته و به اتفاق ناظر پروژه بررسی و تلفیق کرده و در خاتمه، نتیجه عمل شاخص‌ها منتشر می‌شود.
بر اساس پیش‌بینی وی زمان انتشار نتیجه عملکرد سند مهرماه سال جاری خواهد بود. همچنین قرار است در خردادماه سال جاری طی همایشی با دعوت از تمامی نمایندگان حوزه‌های فن‌آوری اطلاعات دستگاه‌های اجرایی مراحل کار و فرایندهای مرتبط تشریح شود.
قرارداد با دانشگاه صنعتی شریف
به موازات و با توجه به ضرورت محاسبه و اعلام ضریب نفوذ کاربران اینترنت در کشور و ناکارا بودن روش مندرج در سند برنامه، در حال حاضر شرکت فن‌آوری اطلاعات ایران، اندازه‌گیری شاخص فوق را به صورت مستقل آغاز کرد.
محبعلی با اشاره به قرارداد با دانشگاه صنعتی شریف در اردیبهشت‌ماه 88 در این زمینه می‌گوید: قرار شد با به‌روزرسانی فرمول مصوب به لحاظ متغیرها و ضرایب، دانشگاه شریف ظرف مدت هفت ماه فرمول موجود را بازنگری و درصورت لزوم باز تدوین کند.
مرکز آمار ایران
وی با اشاره به امکان راست آزمایی فرمول جدید افزود: از دیگر سو، به جهت امکان راست آزمایی فرمول جدید، در قرارداد دیگری با پژوهشکده آمار مرکز آمار ایران قرار شد، طی 10 ماه با استفاده از تجارب آن مرکز پرسش‌نامه‌هایی تهیه و در یک جامعه آماری مناسب و با شمول کشوری، آمارگیری از جامعه مخاطبان دارای تنوع صنفی انجام و تعداد کاربران اینترنت کشور به تفکیک استان با انحراف مناسب تخمین زده شود.
به گفته مدیر پروژه سنجش عملکرد شاخص‌های فن‌آوری اطلاعات کشور، تعیین برخی مشخصات کاربران اینترنت، نظیر سن، سطح سواد، وضع فعالیت، محل دسترسی به اینترنت، دوره تناوب و نوع استفاده از اینترنت از جمله دیگر اهداف این آمارگیری است.
میزان پیشرفت
محبعلی با تاکید بر تلاش در دستیابی هرچه سریع‌تر به نتیجه اظهار کرد: در حال حاضر نتایج دو قرارداد مزبور توسط پیمانکاران ارایه و معاونت فنی شرکت در حال تلفیق و نهایی نمودن خروجی‌ها هست که به زودی نتایج قطعی و فرمول جدید و به روز شده، در اختیار همه ذینفعان فن‌آوری اطلاعات در کشور قرار می گیرد.
گفتنی است، سرشماری کاربران اینترنت اولین اقدام عملی در تعیین عملکرد شاخص‌های فن‌آوری اطلاعات کشور، است. هدف اصلی از اجرای این طرح، تعیین تعداد کاربران اینترنت به تفکیک هر یک از استان‌های کشور و نیز تعیین برخی مشخصات کاربران اینترنت، نظیر سن، سطح سواد، وضع فعالیت، محل دسترسی به اینترنت، دوره تناوب و نوع استفاده از اینترنت از است.
- ۸۹/۰۲/۱۴