مشکلات واقعی شرکت‌های دانش‌بنیان
لاله حجازی، مدیر عامل یک شرکت دانش بنیان؛ تحقیق و توسعه که لازمه آن سرمایه در گردش، آزمایشگاههای مجهز و پیشرفته و نیروی انسانی دانشمند و فرهیخته به شمار می رود، مهم ترین عاملی است که شرکت های دانش بنیان را از دیگر شرکت ها جدا می کند.
راه‌اندازی و فعال‌سازی واحد تحقیق و توسعه در یک سازمان، سرمایه‌گذاری قابل توجهی را می‌طلبد که متاسفانه در کشور ما برخی از مدیران شرکتها این‌گونه سرمایه‌گذاری‌ها را امری بیهوده، اضافی و غیرقابل برگشت می‌دانند. این در حالی است که در شرکت‌های موفق دنیا یکی از تضمین‌های اصلی در ردیف بودجه، هزینه‌های واحد تحقیق و توسعه است.
خوشبختانه این دولت در دو سال اخیر بیش از گذشته به این مهم پرداخته و اقدامات مناسبی از طریق معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری انجام داده است.
شناسایی شرکت‌های دانش‌بنیان و قرار دادن آنها در بانک اطلاعاتی، در نظر گرفتن تخفیفات ویژه گمرکی، مالیاتی، ارائه مشاوره‌های متفاوت در راستای پیشبرد اهداف شرکتها، معرفی شرکتها به صندوق نوآوری و شکوفایی برای حمایت و ... از اقدامات معاونت علمی در راستای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان به شمار می‌رود.
ایجاد صندوق نوآوری و شکوفایی یکی از مهمترین اقدامات مهم این دولت بوده که به عنوان اولین صندوق در کشور با دیدگاه اقتصادی و نگرش مثبت تشکیل شده است. اگر این روش ادامه پیدا کند، آینده امیدبخشی پیش‌رو خواهیم داشت.
اکنون به برخی مشکلات پیش‌روی شرکت‌های دانش‌بنیان اشاره و راهکارهای پیشنهادی خود برای رفع این مشکلات را ارائه می کنم؛ محصولات دانش‌بنیان به دلیل ابتکاری بودن، علاوه بر آنکه زمان زیادی را برای تدوین روش ساخت می‌طلبند، هزینه قابل توجهی برای شرکت ها ایجاد می کنند؛ لذا تولیدکنندگان این نگرانی را دارند که بعد از تولید، رقبا محصولشان را کپی کنند.
بکارگیری قانون کپی‌رایت و حمایت از تولیدکننده می تواند راهکار پیشنهادی باشد تا بدین وسیله مشکل کپی برداری برطرف شود.
با توجه به رویکرد فعلی دانشگاه‌ها و اینکه هیچ‌گونه الزامی برای همکاری دانشگاه با صنعت وجود ندارد، به همین دلیل اینها هیچ‌گونه انگیزه‌ای برای همکاری با یکدیگر ندارند؛ در حالی که در راستای کاهش هزینه‌های تحقیقاتی شرکت‌های دانش‌بنیان، دانشگاه‌ها می‌توانند نقش اساسی داشته باشند تا با انجام طرح‌های تحقیقاتی مشترک بین دانشگاه و صنعت، هزینه تحقیقات هر دو ادغام و از هزینه‌های موازی جلوگیری شود. بدین وسیله نه تنها تولیدات، علمی شده‌اند بلکه علم هم کاربردی خواهد شد.
راهکار پیشنهادی در این زمینه می تواند همکاری اساتید با صنایع، امتیازاتی از قبیل ارتقای گروه و پایه شغلی یا افزایش حقوق و دستمزد متغیر و پاداش باشد. اگر صنایع از طرح‌های دانشگاهی استفاده کنند، امتیازاتی برای صنایع در نظر گرفته می‌شود؛ مثل حمایت‌های صندوق نوآوری و شکوفایی.
از سوی دیگر، فروش محصولات ابتکاری دانش‌بنیان همیشه سخت‌تر از محصولات عادی است و برای شناساندن آن به جامعه، زمان و هزینه زیادی صرف می‌شود و این هزینه‌ها برای شرکت‌های دانش‌بنیان بسیار سنگین است. اگر وامی مخصوص بازاریابی معرفی محصول، معرفی و توصیه محصولات دانش‌بنیان از طریق ستادهای مربوطه به کلیه مراجع ذیربط در نظر گرفته شود و صدا و سیما نیز برای معرفی محصولات دانش‌بنیان در این راستا فعالیت کند مشکل فروش محصولات دانش بنیان بر طرف خواهد شد.
همچنین شرکت‌هایی که با گذشتن از فیلترهای بسیار سختگیرانه نهایتا در لیست دانش‌بنیان قرار گرفته‌اند، هیچ مدرکی در دست ندارند که به وسیله آن بتوانند خودشان را به عنوان شرکت دانش‌بنیان معرفی کنند. صدور کارت ویژه دانش‌بنیان با مهر معتبر می تواند راهکار پیشنهادی برای رفع این مشکل باشد.
شرکت‌های دانش‌بنیان در برخی از سازمان‌ها و ارگان‌های مرتبط با حرفه‌شان هم نیاز به حمایت‌های ویژه دارند که باید برای رفع این مشکل قوانینی وضع شود تا در بقیه وزارتخانه‌ها نیز اولویت‌هایی برای شرکت‌های دانش‌بنیان در نظر گرفته شود.
یکی دیگر از مشکلات شرکت های دانش بنیان این است که بعضی از آنها، در مناطق دور از پایتخت و در مناطق محروم واقع شده‌اند؛ به همین دلیل دسترسی به نیروهای متخصص ندارند.
باید مسئولان در لیست انتظار شرکت‌های متقاضی که درخواست دانش‌بنیان شدن دارند، دقت کنند، چون شرکت‌هایی در میان این شرکتها وجود دارد که تا چندی پیش به کار بر پایه دانش اعتقادی نداشته اند اما با توجه به حمایت‌های ویژه‌ای که از آنها شده است، علاقه‌مند به فعالیت بر پایه دانش شده‌اند.
امیدواریم در راستای دیگر مواردی که برای شرکت‌های ایرانی، نقاط ضعف محسوب می‌شود، چنین اقداماتی صورت پذیرد تا شاهد ارتقای همه‌جانبه شرکت‌های تولیدی کشور باشیم.(مهر)