ITanalyze

یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که از سوی رسانه‌ها به آن پرداخته شد، موضوع حضور چینی‌ها در بازار ایران و ورود مجلس به این حوزه بود؛ موضوعی که با توجه به وعده‌هایی که در خبرها مبنی بر پیگیری آن از سوی نمایندگان مجلس داده شد و از سویی خروج شرکت‌های چینی یکی پس از دیگری (براساس خبر وال‌استریت ژورنال) از بازار مخابراتی ایران، اتفاق افتاد. در حالی که باید بیش از 50 درصد تجهیزات مخابراتی از شرکت‌‌های داخلی تامین شود

نخستین سال از واپسین دهه قرن حاضر برای حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات چندان سال پررونقی نبود. کارنامه و عملکرد تحولات در این سال نشان می‌دهد با وجود انتظارهایی که از نخستین سال برنامه پنجم توسعه می‌رفت، حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات همسو و هم‌تراز با سایر حوزه‌های اقتصادی بود که با برنامه‌های راهبردی مواجه نبودند. بدیهی است در برنامه پنجم توسعه چشم‌انداز بسیار گسترده و فراگیر چنان بود که انتظار می‌رفت سال اول با قدرت، سرعت و دقت نظر بیشتری طی شود. در این نوشتار تلاش می‌شود به اختصار مهم‌ترین اتفاق‌های این حوزه مورد بازبینی قرار گیرد.

** فناوری اطلاعات نجات یافت

افزودن ناگهانی نام وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به لیست وزارتخانه‌های ادغامی تا حذف پر فراز و نشیبش در ماه‌های ابتدایی سال 90 موضوع داغ و به چالش کشیده شده میان دولت و مجلس بود که بالاخره پس از مخالفت هماهنگ و یکپارچه کارشناسان و مدیران میانی حوزه فناوری اطلاعات و حاشیه امنی که با توسل به امنیت سایبری برای این وزارتخانه ایجاد شد، نمایندگان مجلس با رد کردن پیشنهاد قبلی خود در مصوبه جدید استقلال ساختاری عرصه ارتباطات و فناوری اطلاعات را تا اطلاع ثانوی تایید کردند.

نمایندگان مجلس با حذف وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات از ادغام در وزارتخانه‌های راه و مسکن، عنوان لایحه وزارت امور زیربنایی را به وزارت راه و شهرسازی تغییر دادند.

آنها در یک جلسه علنی، لایحه تشکیل وزارت امور زیربنایی ‌را که به دلیل اشکال در شرح وظایف آن از شورای نگهبان اعاده شده بود، ‌بررسی و با ‌‌اصلاحات‌ و برطرف کردن ایرادات شورای نگهبان این لایحه را تصویب کردند. وکلای ملت در نخستین اصلاح، عنوان این لایحه را از وزارت امور زیربنایی به وزارت «راه و شهرسازی» تغییر داده و با 171 رای موافق، 21 رای مخالف و 10 رای ممتنع از 214 نماینده حاضر در صحن علنی مجلس با این تغییر عنوان موافقت کردند. برخی موافقان ادغام وزارت ارتباطات که سرشناس‌ترین آنها علی مطهری، رییس کمیته مخابرات بود و خود نیز تا پیش از تصویب لایحه ادغام وزارت ارتباطات با راه و مسکن خبر از این پیشنهاد نداشت، کوچک شدن بدنه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به واسطه واگذاری شرکت مخابرات ایران به بخش خصوصی و قرار گرفتن شرکت‌های پست و پست‌بانک در صدر لیست شرکت‌های قابل واگذاری مطابق اصل 44 را یکی از عوامل لازم برای تغییر ساختار و تجدید حیات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات می‌دانستند.

برهمین اساس پس از آنکه دولت لایحه ادغام دو وزارت راه و ترابری و مسکن و شهرسازی را برای رسیدن به اهداف برنامه پنجم توسعه و کاهش وزارتخانه‌های کشور از 21 وزارتخانه به 17 وزارتخانه به مجلس ارائه داد، مجلسیان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را به این لایحه افزودند تا از محل آن وزارتخانه امور زیربنایی با پیشنهاد وزیری علی نیکزاد تشکیل شود.

گرچه مجلس با 132 رای موافق، 49 رای مخالف و 11 رای ممتنع به تشکیل وزارت امور زیربنایی متشکل از وزارتخانه‌های مسکن و شهرسازی، راه و ترابری و ارتباطات و فناوری اطلاعات رای مثبت داد اما سکوت مدیران عالیرتبه دولت در مواجهه با مصوبه پیشین مجلس و اظهارنظرهای غیررسمی مسوولان میانی دولت در مخالفت ضمنی با ادغام و موج منفی رسانه‌یی در مقابله با ادغام و درنهایت تاخیرهای عامدانه درباره تصویب مجدد لایحه ایجاد این فرضیه را در اذهان تقویت کرده بود که همه هزینه‌های مثبت یا منفی در صورت ادغام شدن یا نشدن وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با دیگر وزارتخانه‌ها را باید مجلس بپردازد. با وجود تعویق‌های مکرری که در بررسی رفع ایرادات شورای نگهبان در مجلس رخ داد، در نهایت علی لاریجانی به عنوان رییس قوه مقننه و محمود احمدی‌نژاد به عنوان رییس قوه مجریه وارد عمل شده و طی جلسه مشترکی که با یکدیگر داشتند؛ درباره وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با یکدیگر توافق کردند تا این وزارتخانه را از ماجرای پر سر و صدای ادغام حذف کنند.

همچنین احمد بزرگیان مـعاون نوسازی و تحول اداری معاونت تـوسعه مـدیریت و سرمایه انسانی رییس‌جمهوری اقـدام مجلس شورای اسلامی در افزودن وزارت ارتباطات به لایحه دولت و تغییر ماهیت این لایحه را خلاف قانون برنامه پنجم توسعه عنوان کرد و از مجلس خواست که این لایحه را به دولت بازگرداند.

از سوی دیگر درخلال تلاش برای حذف وزارت ارتباطات از ادغام با وزارت راه و مسکن، نمایندگان مجلس با جمع‌آوری 200 امضا طرح تعویق ادغام وزارتخانه‌ها تا پایان دولت دهم را نیز پیش کشیده بودند اما حسین سبحانی‌نیا عضو هیات رییسه مجلس شورای اسلامی از منتفی شدن بررسی طرح تعویق ادغام وزارتخانه‌ها در صحن علنی نهاد قانونگذاری کشور پس از نشست کمیته مشترک بررسی‌کننده ادغام وزارتخانه‌ها با برخی ارائه‌کنندگان این طرح خبر داد.

او گفت: «پس از گفت‌وگوی آقایان لاریجانی و احمدی‌نژاد درباره موضوع ادغام وزارتخانه‌ها بنا بر این شد که کمیته مشترکی از مجلس و دولت برای بررسی موضوع ادغام وزارتخانه‌ها تشکیل شود.» کارشناسان در این بین همواره، ادغام وزارت ارتباطات با وزارتخانه‌هایی مانند راه و مسکن را عامل نابودی فناوری اطلاعات در کشور عنوان کرده و اجرایی شدن این طرح را به دلیل مشابه نبودن وظایف و ماموریت‌ها اقدامی اشتباه و غیرمنطقی می‌دانستند.

** اینترنت ملی «شما» نام گرفت

اینترنت ملی، شبکه ملی اطلاعات، اینترنت پاک، اینترنت حلال و اینترانت سرانجام نام تازه‌یی به خود گرفت. وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات «شما» را نامی برازنده برای شبکه ملی اطلاعات دانسته و بیان کرد در آینده این نام یک برند خواهد شد و جا خواهد افتاد. در حال حاضر پهنای باند داخل کشور 470 گیگابیت بر ثانیه و پهنای باند اینترنت بین‌الملل 270 stm1، (معادل 270 ضرب‌ در 155 مگابیت بر ثانیه) است که برای پهنای باند بین‌الملل به خارجی‌ها اجاره داده می‌شود که با راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات بخش زیادی از پهنای باند اینترنت بین‌الملل که درگیر دسترسی‌های داخلی است، آزاد ‌شود و بنابراین این ظرفیت، با هزینه قبلی، در اختیار کاربرانی که نیاز به اینترنت (پهنای باند بین‌الملل) دارند، قرار می‌گیرد.

یکی از اهداف اصلی راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات رفع اتکا به پهنای باند اینترنت بین‌الملل عنوان می‌شود تا چنانچه این پهنای باند به هر دلیلی چون اختلالات بین‌المللی و وجود اشکالات در درگاه‌های ورودی کشور محدود شد، این محدودیت به کاربران داخلی اعمال نشود.

در این میان وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، بحث ایجاد و توسعه شبکه ملی اطلاعات (اینترنت ملی) را به عنوان نقطه و کانون اصلی فعالیت‌های حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات در برنامه پنجم توسعه دانسته که نشان از اراده و عزم ملی برای توسعه فناوری اطلاعات و فراهم کردن زیرساخت‌ها و بسترهای لازم در زمینه‌های مختلف ارتباطی و نرم‌افزار دارد.

رضا تقی‌پور یکی از محدودیت‌های اجرای این پروژه را تخصیص اعتبارات به‌صورت سالانه عنوان کرده و می‌گوید: در صورتی که بتوانیم تمامی اعتبارات این پروژه را به صورت یکجا دریافت کنیم، زمان‌بندی اجرای این پروژه به‌طور قطع تغییر خواهد کرد. وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات اختصاص مبلغ سه هزار و 500 میلیارد تومان را در شرایط فعلی و با نرخ‌های امروزی برای تحقق شبکه ملی اینترنت مورد نیاز دانسته و می‌افزاید: در صورتی‌ که این مبلغ به مرور در اختیار ما قرار گیرد، هر سال بخشی از این پروژه عملیاتی خواهد شد. بنا بر این است که در راه‌اندازی این شبکه از تجهیزات و به‌ویژه نرم افزارهای بومی استفاده شود و در مواقعی که با توجه به تنوع و گستردگی تجهیزات، به هر دلیل تولید داخلی شکل نگرفته، به ناچار از تجهیزات تولیدی معتبر شرکت‌های خارجی استفاده خواهد شد.

** کاهش تعرفه مکالمات بین‌الملل با دو صفر

از جمله اتفاق‌های مهم سال 90 که البته حاشیه‌های فراوانی هم به دنبال داشت کاهش تعرفه مکالمات بین‌الملل با دو صفر بود.

هزینه مکالمات بین‌الملل از طریق دو صفر مخابرات طی مذاکراتی با اپراتورهای مخابراتی که بیشترین ترافیک مکالماتی با ایران را داشتند با حدود 75 درصد کاهش از 157تومان به 38 تومان کاهش پیدا کرد.

به گزارش روزنامه اعتماد شرکت ارتباطات زیرساخت پس از مذاکرات مداوم با اپراتورهای مخابراتی کشورهایی که بیشترین ترافیک مکالماتی را با ایران دارند، هزینه مکالمات بین‌الملل از طریق دو صفر را از هزار و 575 ریال به 384 ریال کاهش داد. بر این اساس، برقراری ارتباط از طریق تلفن ثابت با کشورهای آلمان، امریکا، استرالیا، انگلستان، ایتالیا، بلژیک، چین، دانمارک، روسیه، سنگاپور، فرانسه، کانادا، مالزی، نروژ، هلند، هندوستان، عراق و ارتباط از طریق موبایل با کشورهای امریکا، چین، سنگاپور، کانادا و هندوستان بیشترین کاهش قیمت را به دنبال داشته است.

این تعرفه‌های مکالمات بین‌الملل در هفت سطح قیمت برای اجرا از سوی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به شرکت ارتباطات زیرساخت و سایر اپراتورها ابلاغ و از اول آذرماه سال جاری اجرایی شد.

** سیم‌کارت نسل سوم متولد شد

اردیبهشت‌ماه سال 89 شرکت تامین تله‌کام وابسته به شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی، شستا، موفق شد بدون سرمایه‌گذاری خارجی، پروانه فعالیت اپراتور سوم موبایل ایران را از آن خود کند که زمان لازم‌الاجرا شدن پروانه این اپراتور پس از دریافت گواهی عدم تداخل فرکانس از رگولاتوری و پرداخت مبلغ حق‌الامتیاز اولیه 31 مردادماه سال 89 بود و براساس آن، این اپراتور 9 ماه فرصت داشت که بهره‌برداری تجاری از این شبکه را آغاز کند.

اما با وجود اینکه اپراتور سوم باید سیم‌کارت‌های خود را حداکثر تا اول خردادماه 90 عرضه می‌کرد و نیز با وجود اینکه رییس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی اول خردادماه در جمع خبرنگاران از آغاز واگذاری این سیم‌کارت‌ها به صورت تجاری و در تهران خبرداده بود، نسل سوم شبکه تلفن همراه با شش ماه تاخیر، 30 آبان‌ماه به صورت تجاری وارد بازار تلفن همراه کشور شد. در حالی که هنوز پوشش شهر کرج کامل نشده است، از زمان لازم الاجراشدن این قرارداد تا پایان سال اول، اپراتور سوم باید هشت شهر کشور را تحت پوشش قرار می‌داد که پنج شهر آن جزو شهرهای اول پرجمعیت کشور باشند. همچنین این اپراتور باید در پایان سال دوم نیز مراکز استان‌ها و شهرهای بالای 250 هزار نفر را پوشش دهد.

اپراتور سوم برای نخستین‌بار نسل سوم موبایل را که قابلیت‌هایی چون دسترسی به اینترنت پرسرعت، مکالمه تصویری و ارسال پیام‌های چندرسانه‌یی را داراست در کشور عرضه خواهد کرد؛ این در حالی است که به گفته مدیرعامل اپراتور سوم تلفن همراه کشور، سرویس GPRS سیم‌کارت‌های دیتای رایتل، سرعت 128کیلوبیت بر ثانیه دارد که این میزان ثابت بوده و بین چند مشترک به اشتراک گذاشته نمی‌شود. سیم‌کارت‌های «رایتل» نسل جدید با قابلیت‌های بسیاری هستند که شاخص‌ترین آن ارتباط تصویری است که تا به امروز در کشور قابل ارائه نبود. رایتل سه نوع سیم‌کارت دائمی، اعتباری و دیتا عرضه می‌کند که قیمت سیم‌کارت دائمی 120 هزار تومان و قیمت سیم‌کارت‌های اعتباری و دیتا 20 هزار تومان تعیین شده است.

** عضویت ایران در انجمن جهانی IPV6

فعالیت‌های انجام‌شده ایران در جهت گذر از پروتکل اینترنتی نسخه 4 به پروتکل اینترنتی نسخه 6، در سطح جهانی ثبت و به رسمیت شناخته شد، به این ترتیب ایران نیز در کنار کشورهایی نظیر استرالیا، امریکا، ژاپن، ایتالیا، چین، ‌مصر و فرانسه قرار گرفت که هم‌اکنون عضو انجمن جهانی IPV6 هستند. از این پس تمامی کاربران اینترنت و علاقه‌مندان به مباحث IPV6 در سراسر جهان می‌توانند از طریق لینک نام ایران (Iran) در انجمن جهانی IPV6 از جدیدترین اخبار گذر به IP نسخه 6 در کشور مطلع شوند.

در واقع گذر به نسل جدید آدرس‌های اینترنتی برای ارائه سرویس‌های ارزش افزوده جدید خصوصا ارائه سرویس از طریق تلفن همراه یک ضرورت محسوب می‌شود. رشد روزافزون کاربران در این حوزه از یک‌سو و افزایش حجم خدمات ارزش‌افزوده جدید ارائه شده در این بستر از سوی دیگر موجب شد تا مسوولان این حوزه در سطح دنیا، نسبت به طراحی و گذر از IPV4 به IPV6 اقدام کنند. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بر اساس وظایفی که قانونگذاران بر عهده آن گذاشته‌اند تغییرات در حوزه ICT را در دنیا رصد کرده و بر همین اساس سازمان فناوری اطلاعات به عنوان متولی اجرایی کردن گذر به نسل جدید آدرس‌های اینترنتی، مامور به پیگیری و اجرایی کردن این فناوری شده است. براساس گفته‌های رییس سازمان فناوری اطلاعات‌ پیش‌بینی می‌شود طی حداکثر چهار سال آینده استفاده از اینترنت پروتکل نسخه 6 فراگیر شود.

تشکیل کمیته راهبردی مهاجرت به نسخه 6 آدرس‌دهی اینترنتی برای تدوین سند راهبردی گذر به IPV6 در کشور، نقشه راه، ماتریس مسوولیت‌ها و برنامه‌ها و همچنین ایجاد گروه ضربت مهاجرت به پروتکل اینترنت نسخه شش متشکل از تمام کارشناسان و مسوولان از بخش‌های دولتی و خصوصی و دانشگاهی از جمله تلاش‌های صورت گرفته در این حوزه محسوب می‌شود. در حال حاضر، ‌سازمان فناوری اطلاعات ایران با استفاده از نظرات مشاور و گروه‌ضربت IPV6 ایران در حال تحقیق، بررسی و انجام تست‌های آزمایشگاهی با روش‌های مختلف و به‌روز دنیاست.
** خروج هواوی و تحقیق وکلای ملت از ورود تجهیزات مخابراتی

یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که از سوی رسانه‌ها به آن پرداخته شد، موضوع حضور چینی‌ها در بازار ایران و ورود مجلس به این حوزه بود. موضوعی که با توجه به وعده‌هایی که در خبرها مبنی بر پیگیری موضوع از سوی نمایندگان مجلس داده شده از سویی و خروج شرکت‌های چینی یکی پس از دیگری (براساس خبر وال‌استریت ژورنال) از بازار مخابراتی ایران، اتفاق افتاد. در حالی که باید بیش از 50 درصد تجهیزات مخابراتی از شرکت‌‌های داخلی تامین شود، اما با وجود این الزام قانونی، هم‌اکنون بیش از 50 درصد تجهیزات مخابراتی از شرکت‌های خارجی تامین می‌شود. مرکز پژوهش‌های مجلس نیز چندی پیش در گزارشی به بررسی وضع صنعت تجهیزات مخابرات در ایران پرداخته بود.

در این گزارش مشکلات توسعه صنعت تولید تجهیزات مخابرات داخلی شناسایی شده بود که از مهم‌ترین آنها می‌توان به فقدان بخش قوی تحقیق و توسعه در این حوزه، عدم هماهنگی و نظارت مستمر وزارتخانه‌های مربوطه در کنترل و پایش تسهیلات پرداختی به تولیدکنندگان و اطمینان از هزینه‌کرد صحیح آن در ایجاد ارزش‌افزوده در صنعت تجهیزات مخابرات و عدم اجرای قانون حداکثر استفاده از توان فنی و صنعتی کشور اشاره کرد. در حال حاضر صنعت تولید تجهیزات مخابراتی کشور با چالش‌های عمده‌یی روبه‌رو است که برخی از این چالش‌ها از فقدان برنامه شرکت مخابرات ایران و شرکت ارتباطات زیرساخت برای مهاجرت به فناوری‌های روز و فقدان هماهنگی میان وزارتخانه‌های ارتباطات و فناوری اطلاعات و صنایع و معادن، علوم تحقیقات و فناوری و بازرگانی در برنامه‌ریزی‌هایICT کشور، عدم توجه لازم به بخش تحقیق و توسعه صنایع مخابرات، قطبی شدن فناوری‌ها در جهان و عدم رعایت قانون حداکثر استفاده از توان فنی و صنعتی کشور ناشی می‌شود.

براساس اطلاعات به دست آمده بیشترین شرکت‌های صادرکننده تجهیزات مخابراتی برای اپراتورهای ایرانی را شرکت‌هایی همچون نوکیا- زیمنس، اریکسون، آلکاتل، سامسونگ، ZTE و هواوی تشکیل می‌دهند.

تجهیزات شبکه در شرکت ایرانسل هم در اختیار سه شرکت اریکسون، نوکیا- زیمنس و هواوی قرار دارد. این شرکت شبکه خود در ایران را به سه بخش تقسیم کرده و هرکدام از این بخش‌ها را به یک اپراتور سپرده است. یعنی به‌طور مساوی هر کدام از این وندورها 3/33 درصد از بازار تجهیزات شبکه ایرانسل را در اختیار دارند. اما شرکت مبین‌نت به عنوان فعال در حوزه وایمکس تجهیزات مورد نیاز خود را از سه شرکت هواوی، سامسونگ و ZTE تامین می‌کند. به گفته مسوولان این شرکت، سوییچ اصلی شبکه مبین نت در اختیار هواوی است. همچنین استان‌های کشور منهای تهران بین این سه وندور تقسیم شده و هر کدام 10 استان را در اختیار دارند؛ اما هر سه وندور در تهران فعالیت می‌کنند.

در چنین شرایطی شرکت هواوی چینی که سهم بزرگی از بازار ایران را دارد، خروج خود از بازار را اعلام کرده است. پیش از این نیز شرکت‌هایی همچون اریکسون، نوکیا - زیمنس که پیش از این اعلام شده بود تجهیزات مختلفی به ایران فروخته‌اند، از فعالیت در بازار ایران صرف‌‌نظر کرده بودند و با کاهش تدریجی فعالیت‌های خود اکنون تنها به نگهداری شبکه‌هایی که از گذشته قرارداد دارند، می‌پردازند تا بتوانند به تدریج از بازار ایران خارج شوند.

** زمستانی که حوزه ICT را سیاهپوش کرد

ماه‌های پایانی سال 90 با تلخی همراه شد. (یکی از مردان فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران را با خود برد.) دکتر وفا غفاریان که در سال ‌1338 در تهران به دنیا آمد، از جمله شخصیت‌های کلیدی حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات بود که سابقه معاونت وزارت ICT را در دولت نهم در کارنامه خود داشت. او دارای مدرک کارشناسی ارشد مهندسی صنایع و دکترای صنایع با تاکید بر مدیریت استراتژیک و سیستم‌های تصمیم‌گیری از دانشگاه علم وصنعت ایران بود که افزون بر پیشینه مدیریت اجرایی و پیشینه دانشگاهی، سه عنوان کتاب و شمار قابل توجهی مقاله علمی از وی در نشریات معتبر علمی به یادگار مانده است.

وفا غفاریان از سال 84 رییس هیات‌مدیره شرکت مخابرات ایران بود و دارا بودن نشان پژوهش نیز از دیگر افتخارات این اسطوره مخابرات به شمار می‌رود. او علاوه بر فعالیت‌های مدیریتی، عضو هیات علمی سازمان مدیریت صنعتی و استادیار دانشگاه صنعتی مالک اشتر بود. نکته قابل تامل زندگی و کار این استاد، فعالیتش در هر دوشاخه دانشگاه و صنعت بود که نشان داد می‌توان بین هر دوی اینها تعادل و ارتباط برقرار کرد و نتیجه حاصله را در عمل مشخص ساخت.