نبرد پنهان سیگنال‌های GPS
اختلال درسیگنال‌هایGPS،یک سپر نامرئی الکترونیکی است که برای مقابله باتهدیدات امنیتی بالقوه فعال می‌شودواگرچه سپر دفاعی کشور رامستحکم‌ترمی‌کند اما زندگی دیجیتال شهروندان وعملکرد برخی صنایع راباچالش‌های جدی روبه‌رو کرده است.
چرا GPS مختل می‌شود؟
سامانه موقعیت‌یاب جهانی یا (GPS (Global Positioning System،فناوری شگفت‌انگیزی که دهه‌ها پیش توسط وزارت دفاع آمریکا برای مقاصد نظامی طراحی شد. از مسیریابی روزمره با اپلیکیشن‌هایی چون «نشان» و «بلد» گرفته تا خدمات تاکسی‌های اینترنتی، زمان‌بندی دقیق تراکنش‌های بانکی و حتی موقعیت‌یابی پروازها، همگی به سیگنال‌های ضعیفی متکی هستند که از شبکه‌ای متشکل از ۳۱ ماهواره در فاصله ۲۰ هزار کیلومتری از سطح زمین ارسال می‌شود اما همین وابستگی گسترده، پاشنه آشیل جدیدی را در حوزه امنیت ملی و زیرساخت‌های حیاتی ایجاد کرده است.برخلاف تصور عمومی، اختلالات اخیر در GPS عمدتا ناشی از نقص فنی ماهواره‌ها یا مشکلات جوی نیست، بلکه نتیجه مستقیم اقدامات پدافندی و جنگ الکترونیک است. در دنیای امروز، بسیاری از تسلیحات مدرن ازجمله موشک‌های کروز،پهپادهای تهاجمی و بمب‌های هوشمند، برای ناوبری و هدف‌گیری دقیق به سیگنال‌های GPS وابسته‌اند. این تسلیحات با دریافت مداوم اطلاعات مکانی از ماهواره‌ها، مسیر خود را تا رسیدن به هدف تصحیح می‌کنند.درچنین شرایطی، یکی از کارآمدترین راهکارهای دفاعی برای حفاظت از مراکز حساس نظامی، هسته‌ای، اقتصادی و سیاسی، ایجاد یک «چتر محافظ الکترونیکی» بر فراز این مناطق است. اختلال هدفمند در سیگنال‌های GPS، عملا چشم این تسلیحات متخاصم را کور کرده و آنها را از کار می‌اندازند. این اقدام دفاعی، توانایی دشمن برای اجرای حملات دقیق را به شدت کاهش می‌دهد و یک لایه امنیتی حیاتی برای کشور فراهم می‌کند. بنابراین زمانی که موقعیت‌یاب شما در نزدیکی یک منطقه حساس دچار خطا می‌شود، در واقع در حال تجربه اثرات جانبی یک عملیات پدافندی برای حفاظت از امنیت ملی هستید.
چگونگی ایجاد اختلال: از پارازیت تا فریب
ایجاد اختلال در GPS به دو روش اصلی صورت می‌گیرد: جمینگ(Jamming) و اسپوفینگ (Spoofing).
جمینگ (ایجاد پارازیت): این روش، ساده‌ترین و رایج‌ترین شکل اختلال است.سیگنال‌هایی که از ماهواره‌های GPS به گیرنده‌های روی زمین (مانند تلفن همراه شما) می‌رسند، بسیار ضعیف هستند. در روش جمینگ، یک فرستنده زمینی قدرتمند، امواجی‌بی‌معنی وپرازنویز(پارازیت)رادقیقا‌روی همان فرکانس ماهواره‌هایGPS(عمدتا‌فرکانسL۱ در۱۵۷۵.۴۲ مگاهرتز) منتشر می‌کند. این نویز قوی، سیگنال ضعیف واصلی ماهواره راغرق کرده ومانع ازدریافت آن توسط گیرنده می‌شود. نتیجه این کار، پیغام‌هایی مانند «در جست‌وجوی سیگنال GPS» یا «عدم دسترسی به موقعیت مکانی» روی دستگاه شماست.
اسپوفینگ (فریب سیگنال): این روش بسیارپیچیده‌تر وهوشمندانه‌تر است. دراسپوفینگ، به جای ارسال پارازیت کور،یک سیگنال GPS جعلی اما قوی‌تر از سیگنال اصلی تولید و منتشر می‌شود.گیرنده GPS شما این سیگنال دروغین را به‌عنوان سیگنال واقعی شناسایی کرده و روی آن قفل می‌شود. در نتیجه، دستگاه شما موقعیت مکانی کاملا اشتباهی را نمایش می‌دهد. برای مثال، ممکن است شما در مرکز شهر تهران در حال رانندگی باشید اما نقشه نشان دهد که در میانه دریاچه خزر یا در فرودگاه یک کشور همسایه قرار دارید. این همان پدیده‌ای است که بسیاری از کاربران تاکسی‌های اینترنتی و مسیریاب‌ها با آن مواجه شده‌اند و می‌تواند در صنایع حساسی چون هوانوردی و کشتیرانی خطرات جدی به همراه داشته باشد.
راهکارهای مقابله؛ از سطح فردی تا راهبرد ملی
اگرچه اختلال در GPS یک ضرورت دفاعی است اما می‌توان با راهکارهایی اثرات منفی آن را بر زندگی روزمره و صنایع کاهش داد. در سطح فردی و کاربری می‌توان از مسیریاب‌های ترکیبی استفاده کرد؛ بسیاری از اپلیکیشن‌های مسیریاب مدرن، علاوه بر GPS، از داده‌های دکل‌های مخابراتی (Cell ID) و شبکه‌های Wi-Fi اطراف برای تخمین موقعیت استفاده می‌کنند. اطمینان از فعال بودن این قابلیت‌ها می‌تواند دقت مسیریابی را در مناطق تحت تأثیر اختلال بهبود بخشد. دانلود نقشه‌های آفلاین؛ با دانلود نقشه شهر یا کشور، حتی در صورت قطع کامل سیگنال GPS، میتوانید مسیر کلی خود را بر روی نقشه مشاهده کنید. در نهایت هیچ‌چیز جایگزین توجه به تابلوهای راهنمایی و رانندگی و شناخت نسبی مسیرها نمی‌شود. در شرایط اختلال، بهتر است بیش از پیش به روش‌های سنتی ناوبری اتکا کنیم.
سطح فناورانه و ملی: سامانه GPS تنها سیستم موقعیت‌یاب جهانی نیست. سیستم‌های گلوناس (GLONASS) روسیه و بیدو (BeiDou) چین نیز فعال هستند. گیرنده‌های مدرن (معروف به GNSS) قادرند سیگنال‌ها را از چندین سامانه به‌طور همزمان دریافت کنند. این کار مختل‌کردن کامل گیرنده را بسیار دشوارتر می‌کند.
توسعه سامانه‌های ناوبری اینرسی(INS): این‌سامانه‌هابرخلافGPS،به‌سیگنال خارجی وابسته نیستندوبااستفاده‌از ژیروسکوپ و شتاب‌سنج، موقعیت را براساس حرکت ازیک نقطه اولیه مشخص محاسبه می‌کنند.ترکیب INS و INS/GPS)) یک راه‌حل قدرتمند برای حفظ دقت ناوبری هنگام قطع موقت سیگنال GPS است و در صنایع هوافضا و نظامی کاربرد گسترده دارد.
توسعه سامانه موقعیت‌یاب ملی: مهم‌ترین راهبرد بلندمدت،سرمایه‌گذاری وتوسعه یک سامانه موقعیت‌یاب و ناوبری بومی است. داشتن چنین سامانه‌ای، ضمن رفع وابستگی به سیستم‌های خارجی، به کشور این امکان را می‌دهد که در مواقع بحران، کنترل کاملی بر زیرساخت‌های حیاتی خود داشته باشد و امنیت پایدار را تضمین کند. در نهایت، آسمان ناآرام امروز، صحنه یک نبرد الکترونیک خاموش برای حفظ امنیت کشور است. درک دلایل این پدیده و مجهز شدن به دانش و فناوری‌های جایگزین، کلید عبور هوشمندانه از این چالش و تبدیل آن به فرصتی برای تقویت استقلال و تاب‌آوری ملی در دنیای دیجیتال است. (منبع:جام جم)
- ۰۴/۰۵/۰۶