همه چیز درباره پروژه شبکه علمی کشور
مریم رضایی - شبکه علمی، شبکه ای بر بستر اینترنت است که امکاناتی نظیر آموزش های مجازی و برگزاری کلاس های مجازی (Virtual Classrooms)، ارائه خدمات شبکه ای و اینترنتی به دانشجویان و محققان، مدیریت و ذخیره سازی اطلاعات علمی در کشور و ارائه خدمات ویدئو کنفرانس های علمی را در اختیار مخاطبان خود قرار می دهد. با توجه به قابلیت های این شبکه، راه اندازی آن به سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران واگذار شد. این سازمان نیز از سال 1377 مراحل اجرایی آن را آغاز کرد و در نهایت در آذر ماه 1379 یکی از گسترده ترین شبکه های WAN کشور با زیر ساخت مستقل مخابراتی و اتصال بیش از 100 مرکز آموزشی و دانشگاهی با حضور معاون اول رئیس جمهور وقت افتتاح شد.
از آن زمان تا کنون شرکت فناوری اطلاعات فعالیت های مختلفی را در راستای ایجاد، توسعه، ساماندهی و بهره برداری از شبکه علمی کشور در زمینه های مختلفی چون ایجاد و توسعه زیرساخت انتقال اطلاعات (اینترانت) گسترده در سطح کشور بین دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی به منظور ایجاد «شبکه علمی کشور»، مدیریت و ارائه محتوی بر روی شبکه علمی از طریق ایجاد زیر ساخته ای ملی، ساماندهی و تسهیل دسترسی به منابع علمی موجود در کتابخانه ها و دسترسی به اینترنت و خدمات شبکه ای برای کاربران دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی انجام داد. و اخیراً نیز با امضای تفاهم نامه ای میان سازمان فناوری اطلاعات و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و رئیس سازمان پژوهش های علمی و صنعتی اقدام به توسعه شبکه علمی کشور شد. با امضای این تفاهم نامه، مجموعه فعالیت های علمی کشور در داخل یک شبکه قرار می گیرد. این شبکه اطلاعات مربوط به کتابخانه ها، دانشگاه ها، پروژه های تحقیقاتی در حال انجام، بانک های اطلاعاتی، پژوهشی و آماری کشور را در اختیار کار بران قرار می دهد.
همچنین زمینه مناسبی را برای توسعه دوره های مجازی برای دانشگاه ها و مراکز آموزشی و ارائه خدمات ویدئو کنفرانس های علمی فراهم می کند.
در حال حاضر زیر ساخته ای لازم برای راه اندازی این شبکه با همکاری میان سازمان های مرتبط ایجاد شده است و طبق اعلام معاون پژوهشی و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در ایام دهه فجر راه اندازی خواهد شد. متولی این شبکه سازمان پژوهش های علمی و صنعتی خواهد بود و با راه اندازی آن خدمات لازم را به دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی ارائه خواهد داد.
راه اندازی شبکه علمی با سرعت یک گیگا بایت
شبکه علمی کشور که با هدف ایجاد شبکه ارتباطی و اطلاع رسانی اختصاصی بین دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی راه اندازی شد، ماموریت یافت تا نسبت به ارتقای نقش شبکه علمی کشور در توسعه مبتنی بر دانایی و بستر سازی مناسب به منظور بهره برداری بهینه از ظرفیت های ملی، منطقه ای و جهانی اقدام کند. این شبکه که از طرح های کلان کشور به شمار می رود، در دهه فجر راه اندازی می شود. در این رابطه دکتر عباس طائب رئیس سازمان پژوهش های علمی و صنعتی در گفتگویی با تاکید بر اینکه این شبکه از سوی سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران و با همکاری وزارت ارتباطات راه اندازی می شود، گفت: ایجاد شبکه ارتباطی و اطلاع رسانی اختصاصی بین دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی از اهداف ایجاد این شبکه است از این رو این شبکه توسعه زیرساخت های انتقال اطلاعات در سطح کشور میان دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی و دسترسی به اینترنت و خدمات شبکه ای برای کاربران دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی را دنبال می کند. وی با تاکید بر اینکه این شبکه موجب تقویت ارتباطات دانشگاه ها و مراکز پژوهشی می شود، اظهار داشت: این شبکه علاوه بر مدیریت و ارائه محتوا بر روی شبکه علمی از طریق ایجاد زیر ساخته ای ملی، موجب ساماندهی و تسهیل دسترسی به منابع علمی موجود در کتابخانه ها و مراکز اسناد اعم از نشریات الکترونیکی، کتب و پایان نامه ها و افزایش بهره برداری می شود.
این شبکه در دهه فجر راه اندازی می شود که در فاز اول کلیه دانشگاه ها مراکز وابسته به وزارت علوم واقع در استان تهران به این شبکه ملحق می شوند و به تدریج سایر دانشگاه ها نیز عضو آن خواهند شد. اینکه این شبکه با چه سرعتی می خواهد خدمات مورد نظر را در اختیار کاربران خود که شامل دانشجویان، اساتید و محققان و دانشمندان کشور قرار دهد، سوالی بود که از معاون پژوهشی و نوآوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری پرسیده شد.
دکتر محمد مهدی نژاد نوری در پاسخ به این سوال با تاکید بر اینکه این شبکه با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری راه اندازی می شود، خاطر نشان می کند: طبق پیش بینی ها این شبکه با سرعت یک گیگابایت بر ثانیه اطلاعات مورد نظر را به کاربران ارائه می دهد.
وی سپس توضیح می دهد که حداقل سرعت تبادل اطلاعات در این شبکه یک گیگابایت است ولی در شاخه های اصلی به 10 گیگابایت در ثانیه می رسد. این قابلیت باعث می شود که تحول کیفی عظیمی در فضای مجازی میان مراکز عملی کشور ایجاد شود.
زیر ساخته ای مورد نیاز برای شبکه علمی کشور
سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران، در گام های اولیه توسعه شبکه علمی کشور، به منظور ارائه خدمات اطلاعاتی و اینترنتی اقدام به ایجاد دیتا سنتر یا مرکز داده ها در این سازمان کرد. زهرا توسل پناهی، مدیر داده ها و بانک های اطلاعاتی دفتر فناوری اطلاعات سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران، با اشاره به ویژگی های این دیتا سنتر، می گوید: اطلاعات یکی از منابع سرمایه ای سازمان ها به شمار می رود از این رو حفاظت و حراست از این اطلاعات و مالکیت آن ها اهمیت بسزایی دارد از این رو در سال های اخیر سیاست عمومی کشور در بخش فناوری اطلاعات با هدف صیانت از اطلاعات، به سمت استقرار منابع اطلاعاتی و نگهداری اطلاعات سازمان ها در داخل کشور حرکت کرده است. وی با اشاره به مشکلات سرورها در خارج کشور، اظهار داشت: با ایجاد این مشکلات، ضرورت استقرار داده های وزارتخانه هل در داخل کشور مطرح شد که در این راستا سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران پیشنهاد ایجاد دیتا سنتر علمی دانشگاه ها و مراکز پژوهشی و تحقیقاتی را به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ارائه کرد که مورد موفقیت قرار گرفت.
مدیر داده ها و بانک های اطلاعاتی دفتر فناوری اطلاعات سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران، ادامه داد: سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران، در راستای مصوبات کمیسیون راهبردی دبیرخانه شورای عالی فناوری اطلاعات مبنی بر «نگهداری اطلاعات پایگاه های اینترنتی دستگاه های دولتی در داخل کشور» و سیاست های حمایتی سازمان از دانشگاه ها و مراکز علمی تحقیقاتی کشور اقدام به راه اندازی مرکز داده های علمی کرده است.
این مرکز در فضای 500 متر مربع با 60 «رک» استاندارد راه اندازی شد و ماموریت اصلی آن ایجاد مرکزی پیشرفته و برخوردار از ارتباطات پر سرعت و پایدار، ایمن و مقاوم در برابر تهدیدات و خطاها و افزایش قابلیت اطمینان و دسترسی به منابع اطلاعاتی است. این مرکز توانایی ارائه خدمات به بیش از 100 مرکز دانشگاهی و پژوهشی را دارد. که به گفته توسل پناهی، این خدمات شامل مواردی چون میزبانی سرور اختصاصی (Web Hosting)، میزبانی اشتراک مکانی سرور (Dedicated Server)، میزبانی خدمات پست الکترونیکی (Mail Hosting)، میزبانی برنامه های کاربردی و بانک های اطلاعاتی، میزبانی آموزش از راه دور و دانشگاه مجازی (E. Learning)، نشریات الکترونیکی، میزبانی پایگاه های اطلاعاتی، ارائه سرویس های ویدئو کنفرانس و ارائه سرویس های پایه و برنامه های توسعه ای مرکز می شود. محتوای این مرکز از طریق اینترانت و اینترنت قابل دسترسی است. به این ترتیب مراکزی که خدمات خاصی ارائه می دهند، برای پشتیبانی از داده های خود، نسخه ای از اطلاعات مربوط را در این دیتا سنتر سازمان پژوهش های علمی و صنعتی قرار می دهند.
مدیر داده ها و بانک های اطلاعاتی دفتر فناوری اطلاعات سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران، به برنامه های توسعه ای این مرکز اشاره کرد و ادامه داد: با توجه به ضرورت ایجاد مراکز ارائه خدمات داده ای غیرمتمرکز و اجرا و بهره برداری موفقیت آمیز طرح دیتا سنترعلمی کشور، توسعه این پروژه با هدف ایجاد مراکز ارائه خدمات محلی در سایر استان های کشور در دستور کار قرار دارد. از ویژگی هایی که این مرکز برای سازمان های علمی فراهم می کند می توان به امکان ارتباط کلیه مراکز با یکدیگر از طریق یک شبکه داخلی (اینترانت) اشاره کرد. در این حالت همه دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی در یک شبکه داخلی قرار می گیرند که این امر این امکان را به دانشگاه ها می دهد که با سرعت مناسبی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند، این ویژگی می تواند بستر مناسبی برای برقراری سرویس هایی مانند ویدئو کنفرانس را فراهم کند. این مرکز در فضایی حدود 500 متر مربع آمادگی سرویس دهی به کلیه مراکز دولتی و خصوصی را دارد و در حال حاضر برخی از دانشگاه ها و مؤسسات خصوصی، هاست های خود را به این مرکز انتقال داده اند. برخی دیگر از این مراکز نیز هاست های جداگانه ای را در این مرکز به عنوان پشتیبان و Mirror خود قرار داده اند.
اقدام سازمان تنظیم مقررات برای ساماندهی ارتباطات دانشگاه ها
بخشی از شبکه علمی کشور از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ایجاد شد که برای اجرایی کردن ماموریت های خود نیاز به پروانه ها و مجوزهای لازم از سوی سازمان تنظیم مقررات بود. در این راستا سازمان تنظیم مقررات طی بررسی ها کارشناسانه اصول پروانه شبکه علمی کشور را صادر کرد. براساس پروانه صادر شده شرکت فناوری اطلاعات به نمایندگی از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نسبت به انتقال و تحویل تجهیزات لازم به اپراتور اقدام خواهد کرد. اپراتور نیز نسبت به ادامه کار و توسعه شبکه براساس تعهدات ایجاد شده توسط کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات اقدام خواهد کرد. محمد کرم پور معاون وزیر ارتباطات و رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات در این رابطه اعلام کرد: با توجه به ضرورت ارتباطات میان دانشگاه ها و مراکز علمی و پژوهشی کشور و اهمیت ساماندهی ارتباطی و فناوری اطلاعات مابین آن ها، رگولاتوری برای ارتقا شبکه علمی دانشگاه ها و مراکز علمی و پژوهشی کشور اصول پروانه این شبکه مهم علمی را به کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات پیشنهاد کرد که پس از بررسی در کمیسیون، اصول حاکم بر پروانه شبکه علمی کشور به تصویب رسید.
تجربه سایر کشورها در زمینه راه اندازی شبکه های علمی
شبکه های اطلاعاتی به محض تاسیس به بزرگراه های عصر جدید تبدیل می شوند. این شبکه های قادرند زیرساخت پشتیبان جامعه اطلاعاتی را تامین کند. از این در بسیاری از کشورها اقداماتی برای راه اندازی شبکه های اطلاعاتی در حوزه های مختلف از جمله در حوزه علم و فناوری کردند. شبکه علمی تحقیقاتی اروپا یا پروژه GÉANT (ژانت) شاید یکی از بزرگ ترین شبکه های علمی باشد که در اروپا شکل گرفت. این شبکه کار مشترک بین ۲۶ شبکه تحقیقاتی ـ آموزشی از ۳۰ کشور اروپایی و کمیسیون اروپا است. شبکه ژانت که نوامبر سال ۲۰۰۰ آغاز به کار کرد، توسط «دانته» ایجاد و پیاده سازی شد. هدف اصلی از این طرح ایجاد شبکه GÉANT به عنوان یک شبکه ارتباط داده ای چند گیگا بیتی اروپایی، ویژه استفاده های تحقیقاتی ـ پژوهشی بوده است. این شبکه علاوه بر ارائه داده ها، فعالیت های دیگری در زمینه شبکه های تحقیقاتی چون آزمایش شبکه، ایجاد و توسعه تکنولوژی های جدید و حمایت از پروژه های تحقیقاتی که به تجهیزات شبکه ای ویژه ای نیاز دارند ارائه می دهد. این اهمیت منجر به راه اندازی شبکه علمی در کشور شد. مسئولان سازمان پژوهش های علمی و صنعتی کشور با توجه به زیر ساختهایی که برای این شبکه در نظر گرفته اند، امیدوارند بتوانند قابلیت هایی چون:
. ارائه خدمات شبکه ای و اینترنتی به میلیون ها کاربر دانشگاهی (دانشجویان و محققان)
. امکان دسترسی به اطلاعات توزیع شده در شبکه و ارتقاء محتوای علمی در داخل کشور
. مدیریت اطلاعات علمی در کشور
. ایجاد شبکه های اختصاصی VPN
. امکان اجرای پردازش های سنگین با استفاده مشترک از قدرت پردازش توزیع شده در شبکه
. اتصال به دیگر شبکه های معتبر جهانی
. ذخیره دیجیتال توزیع شده در مقیاس بزرگ را در این شبکه ایجاد کنند.
شبکه علمی کشور از سال 1379 با هدف ایجاد شبکه ارتباطی و اطلاع رسانی اختصاصی بین دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی به منظور توسعه فناوری اطلاعات به عنوان یکی از ابزارهای ضروری سرعت بخشیدن و نظاممند کردن جریان اطلاعات علمی و عامل موثر بر توسعه همه جانبه دانش و فناوری آغاز به کار کرد. این شبکه هر چند از سوی سازمان پژوهش های علمی کشور راه اندازی می شود ولی اقدامات توسعه ای آن با همکاری دست اندرکاران حوزه ICT کشور صورت خواهد گرفت.
از سوی دیگر با توجه به فراز و نشیب هایی که در حوزه علم و فناوری وجود دارد به نظر می رسد که سازمان پژوهش های علمی کشور به عنوان متولی اصلی این شبکه و رابط میان نخب گان و مراکز علمی و پژوهشی می تواند خدمات لازم را به کاربران ارائه دهد ضمن آنکه پشتیبانی های لازم را برای ذخیره سازی و نگهداری داده های علمی در کشور داشته باشد ولی ادامه این مسیر تنها در سایه حمایت های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و شرکت های تابعه میسر می شود.
منبع : ماهنامه تحلیلگران عصر اطلاعات
- ۸۹/۱۲/۰۸