ITanalyze

على پرند - در حالى که در حدود چند روزی بیشتر تا نشست پایانى اجلاس جامعه اطلاعاتى در تونس باقى نمانده و در موقعیتى که نمایندگان کشورهاى جهان خود را براى حضور در این اجلاس که از آن به عنوان مهم ترین رویداد ارتباطى قرن نام مى برند، آماده مى کنند همچنان موضوع حاکمیت اینترنت به عنوان تنها بحث باقى مانده از دور نخست اجلاس لاینحل باقى مانده و تصور نمى رود طى روزهاى آینده و حتى در جریان این نشست سه روزه نیز که قرار است هزاران نفر از نمایندگان کشورهاى مختلف و سران بیش از ۵۰ کشور جهان در آن شرکت کنند، به سرانجام مشخصى برسد.

این در حالى است که در فاصله یک ماه باقى مانده تا آغاز این اجلاس برخى نهادهاى صاحب قدرت در حاکمیت فعلى اینترنت براى مستحکم تر کردن جایگاه خود در این عرصه و باقى نگاه داشتن آن در حاکمیت ایالات متحده فعالیت هاى قابل توجهى را آغاز کرده اند. مهم ترین تلاش در این عرصه امضاى موافقتنامه میان دو دشمن (و البته همکار) قدیمى بود. شرکت بزرگ Verisign که در عرصه حاکمیت اینترنت به عنوان مهم ترین شرکت فنى و صاحب اختیار دامنه هاى دات کام و دات نت عملاً قدرت بزرگى محسوب مى شود با شاخص ترین نهاد حاکم بر اینترنت یعنى آیکان توافقنامه اى را به امضا رساندند که نتیجه آن به اعتقاد بسیارى از کارشناسان، تحکیم وضعیت فعلى حاکم بر اینترنت و پاسخى به تلاش هاى دو ساله برخى از اعضاى سازمان ملل و به خصوص کشورهایى بود که معتقد بودند حاکمیت فعلى اینترنت باید از دایره قدرت یک کشور- ایالات متحده- خارج شده و شکل بین المللى به خود بگیرد.
• تنها فرمانده
از هنگامى که موضوع راهبرى یا حاکمیت اینترنت بر نشست هاى بین المللى و در کل بر فضاى اینترنتى سایه انداخته نام برخى نهادهاى فعال در آن بیش از دیگران به میان آمده است. آنچه اجلاس WSIS با ایجاد کار گروه حاکمیت بر اینترنت پیگیرى مى کرد در واقع تا اندازه اى شناسایى این موضوع بود.

به همین دلیل هر چند در نخستین اجلاس WSIS در ژنو بلافاصله بحث تغییر راهبرى اینترنت از نهادى چون آیکان به سازمانى بین المللى چون ITU (اتحادیه بین المللى مخابرات) به میان آمد اما به مرور همگان و حتى سرسخت ترین مدافعان تغییر حاکمیت اینترنت دریافتند که هنوز تعریف مشخصى از حاکمیت اینترنت وجود ندارد و آیکان تنها فرمانده سکان اینترنت نیست.

از همین رو نشست هاى متعدد و مختلفى که کار گروه حاکمیت بر اینترنت انجام داد عمدتاً به تعریف و مشخص کردن جنبه هاى مختلف ابزارهاى حاکمیت بر اینترنت بود. با این حال و پس از گذشت یک سال و اندى گزارش نهایى این کار گروه که براى ارسال به آخرین نشست مقدماتى WSIS آماده شده بود چیز چندان جدیدى در بر نداشت.

در واقع این گزارش محتاطانه، همان چیزى بود که عقلاى اینترنتى از ابتدا بر آن تاکید کرده بودند: فرآیند تغییر حاکمیت اینترنت بسیار دشوار و زمان بر خواهد بود و نهادهاى پیشنهادى جایگزین، هنوز توان فنى پذیرش چنین مسئولیتى را ندارند. خود آیکان به عنوان سازمانى که مسئولیت ثبت و نگهدارى دامنه هاى اینترنتى، آدرس هاى اینترنتى و همچنین کنترل سرورهاى اصلى ( ریشه) اینترنت را بر عهده داشت نیز در این مدت بیکار ننشست. هر چند از همان ابتدا مقامات دولتى آمریکا اعلام کردند که حاکمیت اینترنتى چیزى نیست که بتوان آن را به دولت هاى دیگر سپرد با این حال آیکان در نشست هاى مختلف خود موضوع حاکمیت اینترنت و تغییر و تحول در آن را به شکل پیگیرانه اى مدنظر قرار داد و در هر جلسه خود اعضاى خود را به بحث پیرامون آن واداشت.

در طول دوسال گذشته موضوع تغییر حاکمیت اینترنتى هرچند موجب گسترش بحث و زیر ذره بین قرار گرفتن وضعیت فعلى حاکم بر اینترنت شد اما همچنان برخى دولت ها ازجمله چین، ایران، برزیل و کوبا موضوع را با نگاه رادیکال ترى دنبال کردند به طورى که در آخرین نشست مقدماتى WSIS در ژنو عملاً نمایندگان این کشورها موضوع تغییر در فرماندهى اینترنت را با صدایى رسا به جهانیان اعلام کردند و در این میان موضع گیرى اروپایى ها مبنى بر تاکید بر بین المللى کردن حاکمیت اینترنتى نیز به نوعى حمایت از این دیدگاه عنوان شد، هرچند اروپایى ها بعداً و تحت فشار رسانه هاى آمریکایى مجبور به اتخاذ مواضع متعادل ترى در این زمینه شدند.

در این میان قشر دیگرى نیز پا به عرصه گذاشتند و آنها منتقدانى بودند که به سیستم فعلى حاکمیت اینترنتى اعتراض داشتند اما در عین حال موافق این موضوع نبودند که حاکمیت اینترنت از تحت شمولیت یک دولت فعلى ( آمریکا) به تحت نظارت چندین دولت ( تحت یک سازمان بین المللى) در بیاید.

این گروه موثرترین شیوه را حضور بخش هاى خصوصى و غیردولتى در عرصه حاکمیت بر اینترنت و به نوعى دادن شکل دموکراتیک به فرآیند فرماندهى و حکومت اینترنت مى دانستند. این گروه معتقد بودند هرچند وضعیت فعلى اینترنت و رشد در این عرصه نشان دهنده سیاستگزارى صحیح گذشته در این عرصه بوده اما آینده اینترنت اقتضا مى کند که نهادهاى درگیر در آن از کنترل یک دولت خاص و سیاست هاى حاصل از آن خارج شوند.

این گروه بیشترین انتقاد خود را به نحوه چینش اعضاى هیات مدیره آیکان وارد کردند به نهادى انتصابى که صرفاً از تعدادى افراد خاص نزدیک به دولت آمریکا تشکیل مى شد. در واقع این انتقاد نشان مى داد هرچند آیکان توانسته بود طى سالیان اخیر به نوعى با تغییرات ظاهرى در بدنه مدیریتى خود تا حدودى وجهى بین المللى به خود بگیرد اما همچنان تحت قرارداد نهادهاى مرتبط به دولت ایالات متحده و تحت قوانین این کشور قرار دارد و عملاً سیاستگزارى هاى دولتى در آن مى تواند در مواقع خاص بر شکل و قیافه نسبتاً دموکراتیک فعلى بلافاصله تاثیر بگذارد.
• هشدار تند
براساس موافقتنامه اى که شرکت Verisign و آیکان به امضا رسانده اند موضوع حمایت Verisign از سیاست هاى آیکان مورد تاکید قرار گرفت و عملاً این شرکت به طور رسمى به عنوان بدنه فنى آیکان نقش مجرى دستورات این نهاد را بر عهده گرفته است. این موافقتنامه موجب تعجب و شگفتى ناظران اینترنتى شد، چراکه این دو نهاد هر چند در ظاهر با یکدیگر همکارى مى کردند اما در واقع اختلافات بى شمارى بین آنها وجود داشت.

نقطه اوج این اختلاف ها زمانى بود که Verisign دوسال قبل با استفاده از قدرتى که از کنترل دامنه هاى دات کام و دات نت به دست آورده بود ابزارى به نام SITE FINDER را روى اینترنت قرار داد و هر کس که آدرسى اشتباهى را تحت این دو دامنه در مرورگر خود تایپ مى کرد به سایتى هدایت مى شد که تحت کنترل این شرکت قرار داشت. ایجاد این ابزار جدید بلافاصله با مخالفت هاى متعدد روبه رو شد.

بسیارى معتقد بودند که Verisign پا را از حیطه مسئولیت خود (کنترل و هدایت دامنه هاى دات کام و نت) فراتر گذاشته و مشغول گسترش فعالیت خود در گستره اى است که تحت اختیار وى قرار ندارد. مهم ترین اعتراض در این زمینه از سوى آیکان صورت گرفت.

آیکان که خود واگذارکننده دامنه هاى دات کام و نت به شرکت هایى چون Verisign است این حق را براى خود محفوظ مى دانست که در این زمینه دخالت کند. اعتراض هاى متعدد آیکان و هشدارهاى تند آن سرانجام باعث شد که Verisign ابزار SITE FINDER را از روى وب موقتاً بردارد. آنها دلخورى خود ناشى از این اعتراض آیکان را یک سال بعد با ارجاع شکایتى به دادگاه از آیکان بروز دادند و ادعا کردند که آیکان در بررسى این موضوع که قراردادن ابزارى چون SITE FINDER حق این شرکت است یا نه اهمال مى کند و به اتلاف وقت مى پردازد.

آنها همچنین آیکان را متهم کردند که به رقابت سازنده در این عرصه صدمه مى زند. این شکایت و انتقادها تا زمانى که موضوع تمدید قرارداد دامنه هاى دات نت به وجود آمد، ادامه داشت و هرچند در این زمینه ( کنترل دامنه هاى دات نت) نام شرکت هاى دیگرى نیز به میان آمده بود اما سرانجام آیکان تصمیم گرفت که تمدید قرارداد دات نت را با Verisign به انجام برساند. هرچند آیکان در زمینه تمدید قرارداد دامنه هاى دات نت روند نسبتاً دموکراتیک و آزادى را به نمایش گذاشت و با ایجاد فراخوان و روند مزایده مانندى صرفاً در آخرین گام Verisign را به عنوان برنده انتخاب کرد اما در زمینه دامنه هاى دات کام که قرارداد آن سال ۲۰۰۷ به پایان مى رسد.

آیکانى ها همه چیز را کنار گذاشتند و در فاصله یک سال و اندى تا پایان قرارداد فعلى در موافقتنامه اخیر عملاً کنترل دامنه هاى دات کام را براى یک دوره دیگر به Verisign سپردند. موافقتى که از سوى بعضى سپردن دامنه هاى دات کام تا ابد به Verisign تلقى شد. آیکانى ها همچنین موافقت کردند که این شرکت تجربه SITE FINDER را در موقعیت مناسب و با درنظر گرفتن رقابت با شرکت هاى خصوصى دیگر انجام دهد. این دو جایزه براى آنکه این شرکت که خود به تنهایى یکى از مهم ترین شرکت هاى حاکم اینترنتى به شمار مى آید کافى بود تا بر حق آیکان بر حاکمیت اینترنتى تاکید کند و در واقع بیعتى رسمى را در این زمینه به امضا برساند و البته از شکایت خود بر ضد این نهاد صرف نظر کند.
•••
موافقتنامه اخیرى که میان شرکت Verisign و آیکان به امضا رسید عملاً پاسخ محکمى بود به کسانى که خواستار تغییر حاکمیت بر اینترنت هستند به این ترتیب آیکانى ها در اجلاسى که احتمالاً برخى از اعضاى آنان نیز در آن شرکت خواهند کرد در موقعیت مناسب ترى قرار گرفته اند. این در واقع مهم ترین قدم پس از برخى اظهارنظرهاى مقامات آمریکایى است که اخیراً به صراحت اعلام کرده اند حاکمیت اینترنت را به هیچ کشور دیگرى واگذار نمى کنند.

موضوع تغییر حاکمیت بر اینترنت هرچند در ابتدا یک شوخى عنوان مى شد اما حالا پاى سیاستمداران کشورهاى مختلف را به این موضوع باز کرده است، در واقع حالا این موضوع رنگ و بوى سیاسى به خود گرفته و به نظر نمى رسد در فضاى سیاست زده فعلى حتى جمع شدن سران جهان در نشستى تاریخى چون WSIS نیز تغییر چندانى در این ساختمان از پیش ساخته ایجاد کند.

شاید از همین رو است که از حالا زمزمه ادامه اجلاس WSIS نیز به گوش مى رسد. در جایى که به نظر نمى رسد موضوع جنجالى حاکمیت بر اینترنت اساساً در نشست فعلى جامعه اطلاعاتى به نتیجه اى برسد. حالا شاید بتوان چشم اندازهاى دورترى را حداقل با امید به تغییر در بخشى از بدنه سیاسى جهان در نظر گرفت. در مقابل اما به نظر مى رسد ایجاد چنین بحث هایى در WSIS باعث شده که حاکمان فعلى اینترنتى تا اندازه اى به این بحث چون واکسنى براى ایمن تر کردن خود نگاه کنند چنان که به مشکلات حقوقى و فنى حاکم بر این عرصه بیشتر واقف شوند و به نوعى کمربند حاکم فعلى اینترنت را محکم تر ببندند.

شاید انتقاد یکى از منتقدان WSIS در اینجا معنى بگیرد که دسترسى به راه حلى براى حاکمیت اینترنتى ( آن گونه که برخى از اعضا در نظر دارند) اساساً دور از دسترس است و اجلاس WSIS با مطرح کردن تغییر حاکمیت اینترنتى صرفاً با ایجاد حساسیت سیاسى فرصتى را براى تغییر دموکراتیک در این عرصه از دست داد.

منبع: شرق