چرا جامعه اطلاعاتی؟
محمود اروج‌زاده - عبارت «جامعه اطلاعاتی» مدت زیادی نیست که وارد ادبیات حوزه‌های فناوری، فرهنگی و اجتماعی ما شده است، اما به نظر می‌آید که این نورسیده در همین زمان کوتاه، جای زیادی برای خود طلب می‌کند. در همین مدت، ایران در همه فعالیت‌ها و همایش‌های مربوط به این موضوع، به عنوان عضوی فعال حضور داشته است، آخرین آن، پذیرش میزبانی و اجرای «کنفرانس منطقه‌ای آسیا-اقیانوسیه برای تدارک اجلاس سران جامعه اطلاعاتی» است که در میانه خرداد ماه شاهد آن بودیم. چرا باید این موضوع را اینقدر مهم بدانیم؟
- جامعه اطلاعاتی، شاید عام‌ترین مدلی است که در تبیین جوامع آینده ارائه شده است، مدلی که فقیر و غنی توان حرکت به سوی آن را دارند. به همین دلیل بود که در اجلاس نخست سران در ژنو، تحرکی جدی در کشورهای کمتر توسعه‌یافته دیده می‌شد، و حضورشان کاملاً پررنگ بود، به ویژه کشورهای آفریقایی.
- جامعه اطلاعاتی، طرحی است که در آن با تاکید بر گسترش ارتباطات متنوع، مرزهای رایج اقتصادی و اجتماعی و جغرافیایی رنگ می‌بازند، و در دل خود، جهانی شدن را نیز می‌پرورد، و این از ویژگی‌های مهمی است که برای جامعه‌ای با پیشینه و وضعیت جامعه ما، ضروری است.
- در جامعه اطلاعاتی، در عین آن که فناوری، مهم‌ترین نقش را از آن خود کرده است، اما همه افراد جامعه در حال ایفای نقش مؤثر خواهند بود و نه فقط متخصصان. این درخشان‌ترین نکته‌ای است که حتماً به مذاق نظریه‌پردازان دخالت همگان در امور و سرنوشت کشور، خوش خواهد آمد. از این نقطه دید، می‌توان جامعه اطلاعاتی را نزدیک‌ترین مدل علمی به مفهوم سیاسی دموکراسی تلقی کرد.
- در جامعه ما معمول نیست که کسی از فناوری بد بگوید، و یا بکارگیری آن در راه پیشبرد کشور را غیرلازم بداند، حداکثر آن است که اصراری بر «بومی‌سازی» را هم چاشنی ضروری آن می‌دانند. با اینحال چرا این عقب‌افتادگی تاریخی در توسعه مبتنی بر دانش را داریم؟ شاید حلقه مفقوده را بتوان نداشتن برنامه‌ای کلان در بهره‌گیری از فناوری در سطح ملی دانست. مدلی که جامعه اطلاعات عرضه می‌کند، می‌تواند بستر مناسبی برای طراحی و ارائه چنین برنامه‌هایی باشد. محوری که اکنون و در برنامه‌های کلان کشورمان، «جامعه دانایی محور» نام گرفته، گویا ترجمه‌ای ایرانی از مدل جامعه اطلاعاتی است.
فرهنگ‌سازی!
به واسطه ارتباط تنگاتنگ این ترم با «تکنولوژی اطلاعات»، بیم آن می‌رود که مفهوم «جامعه اطلاعاتی» به مفهوم «جامعه‌ای غنی از کاربرد فناوری اطلاعات» تبدیل شود، و بدین ترتیب، مفاهیم غلیظ و اساسی دیگری که در دل این ترم وجود دارد، به فراموشی سپرده شود. این مفاهیم که نوعاً از جنس مسائل و حقوق فرهنگی، اجتماعی و اقتصادیند، و می‌توانند مدلی برای تبیین رابطه آینده جوامع گوناگون انسانی ارائه دهند، وجوه مهمی برای ساخت یک جامعه اطلاعاتی را تشکیل می‌دهند، و بی‌توجهی به آن، مایه نگرانی خواهد بود. برای نخستین بار در زبان فارسی، این دغدغه در نوشته‌ای تازه از دکتر کاظم معتمدنژاد دیده می‌شود. انتشار بخش کوتاهی از مقاله ایشان در این مجموعه، در واقع به قصد جلب توجه به این نگرانی جدی صورت می‌گیرد.
این فرصت را مغتنم می‌شمارم و مجدداً لزوم توجه به مقوله فرهنگ‌سازی را یادآور می‌شوم، موضوعی که حتا بنا به نظر مدیران عرصه فناوری اطلاعات در کشورمان، مغفول بوده است. با مقدمه بالا می‌توان پذیرفت که درانداختن طرح و برنامه‌ای جدی برای آموزش و فرهنگ‌سازی در حوزه‌های مربوط به این فناوری جدید ضروری است.
منبع: ایتنا
- ۸۴/۰۸/۲۶