چرا کشورها تیک‌تاک را ممنوع کرده‌اند؟
علی شمیرانی - بسیاری از کشورها، اکنون نگران امنیت تیک‌تاک و پیوندهای این پلتفرم با چین هستند. ایالات متحده، آخرین کشوری است که برای ممنوعیت آن در آمریکا فشار آورده است.
همچنین استرالیا آخرین کشوری است که فعالیت تیک‌تاک را از دستگاه‌های دولت فدرال ممنوع کرده، زیرا نگرانی‌ها درباره حریم خصوصی و امنیت برنامه اشتراک‌گذاری ویدئو توسط این پلتفرمِ متعلق به چین، افزایش یافته است.
گستره محدودیت علیه این پلتفورم به حدی گسترده است که حتی کشورهایی نظیر آمریکا و افغانستان نیز در این مورد در یک فهرست مشترک دیده می‌شوند. اگرچه تیک‌تاک یک پلتفورم ویدئو محور محسوب می‌شود، اما رویه بسیاری از کشورهای غربی نشان می‌دهد به واسطه انتساب مالک این شرکت به دولت چین، آنها به دسترسی پلتفورم‌های غیربومی و غیروابسته به متحدان خود به داده‌های عمومی و به ویژه دولتی، حساسیت ویژه‌ای دارند.
اگرچه این مساله امروز گریبان تیک‌تاک را به سختی گرفته است، اما برخوردهای مشابهی با تلگرام که یک پیام‌رسان محسوب می‌شود و برخی آن را همچنان منتسب به دولت روسیه می‌دانند نیز در دنیا وجود دارد. اما قضیه تیک‌تاک از جایی بسیار جدی‌تر شد که این پلتفورم توانست از خط قرمز برخی کشورها عبور کرده و کاربران میلیاردی جذب کند.
در واقع می‌توان دید که آستانه تحمل، پذیرش، رقابت آزاد و ادعای دموکراسی تا جاییست که پلتفورم‌های غیرخودی رشد زیادی نکرده باشند و اگر بزرگ‌تر شوند، با بهانه‌های مختلف تهدید محسوب می‌شوند. موضوعی که شاید به زودی گریبان پیام‌رسان تلگرام را هم در غرب بگیرد.
یورو نیوز در گزارشی نوشت: ایالات متحده، کانادا، بریتانیا و نیوزلند که با استرالیا، شرکای اشتراک‌گذاری اطلاعات با عنوان «پنج چشم» (Five Eyes) را تشکیل می‌دهند، همگی در هفته‌های اخیر، اقدامات مشابهی را علیه تیک‌تاک (TikTok) انجام داده‌اند. کارشناسان نگران هستند که هنگام دانلود پلتفرم تیک‌تاک، اطلاعات حساس، به‌ویژه در دستگاه‌های دولتی افشا شود.
البته تیک‌تاک، اتهامات مربوط به جمع‌آوری داده‌های بیشتر از کاربران، نسبت به سایر پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی را رد می‌کند و این ممنوعیت‌ها را «اطلاعات نادرست اساسی» می‌خواند و معتقد است این موارد بدون مدرک، عنوان شده است.
تیک‌تاک، متعلق به شرکت فناوری چینی بایت‌دنس (Bytedance) است اما اصرار دارد که به طور مستقل اداره می‌شود و داده‌ها را با دولت چین اشتراک‌گذاری نمی‌کند. این پلتفرم، اکنون در حال انجام پروژه برای ذخیره‌سازی داده‌های کاربران ایالات متحده در تگزاس است اما می‌گوید آن را از دسترس چین خارج می‌کند.
با این حال، بسیاری از کشورها درباره این پلتفرم و روابط تیک‌تاک با چین محتاط هستند. شرکت‌های فناوری غربی، از جمله Airbnb، یاهو و لینکدین نیز به دلیل قانون سختگیرانه حریم خصوصی پکن، که مشخص می‌کند شرکت‌ها چگونه می‌توانند داده‌ها را جمع‌آوری و ذخیره کنند، چین را ترک کرده یا فعالیت‌های خود را در آنجا کاهش داده‌اند.
در ادامه، کشورهایی که ممنوعیت‌های جزئی یا کلی درباره تیک‌تاک را اعلام کرده یا قبلا آن را اجرا کرده‌اند، فهرست شده‌اند:
- استرالیا
استرالیا در 4 آوریل، فعالیت تیک‌تاک را از همه دستگاه‌های دولتی فدرال به دلیل نگرانی‌های امنیتی ممنوع کرد. در اطلاعیه دادستانی کل استرالیا آمده است تیک‌تاک به دلیل «مجموعه گسترده داده‌های کاربران و قرار گرفتن در معرض دستورالعمل‌های فراقانونی یک دولت خارجی که با قوانین استرالیا در تضاد است»، خطرات امنیتی و تهدیدهای حریم خصوصی را به همراه دارد.
مارک دریفوس، دادستان کل، طی بیانیه‌ای گفت که بر اساس توصیه سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی، این ممنوعیت «در اسرع وقت عملی خواهد شد.»
- استونی
کریستین جروان، وزیر مستعفی فناوری اطلاعات و تجارت خارجی استونی، اواخر ماه مارس، به یک روزنامه محلی گفت که استفاده از تیک‌تاک از گوشی‌های هوشمند صادرشده توسط دولت برای مقامات دولتی منع خواهد شد. وی در گفتگو گفت: « البته اگر یک مقام دولتی در حین کار از تلفن شخصی خود استفاده کند، ما به این موضوع رسیدگی نمی‌کنیم.»
- انگلستان
اولیور داودن، وزیر امور خارجه بریتانیا و دفتر کابینه، ۱۶ مارس، طی بیانیه‌ای به مجلس عوام بریتانیا، ممنوعیت فوری این اپلیکیشن را در دستگاه‌های رسمی دولتی اعلام کرد. وی در سخنرانی خود خطاب به نمایندگان مجلس گفت: «این، یک اقدام پیشگیرانه است. ما می‌دانیم اکنون از تیک‌تاک در سراسر دولت استفاده محدودی می‌شود اما بهداشت سایبری نیز خوب است.»
این ممنوعیت بر اساس گزارش مرکز امنیت سایبری ملی بریتانیاست که دریافته «ممکن است خطراتی در زمینه نحوه دسترسی و استفاده از داده‌های حساس دولتی توسط پلتفرم‌های خاص وجود داشته باشد.»
اگرچه بریتانیا یکی از اولین کشورهایی بود که استفاده از سایر فناوری‌های متعلق به چین مانند هوآوی را ممنوع کرد اما منتقدان، تاخیر در ممنوعیت تیک‌تاک را در مقایسه با سایر متحدان مطرح کردند.
- نهادهای اتحادیه اروپا
پارلمان اروپا، کمیسیون اروپا و شورای اتحادیه اروپا، سه نهاد اصلی اتحادیه اروپا، همگی تیک‌تاک را به دلیل نگرانی‌های امنیت سایبری در دستگاه‌های کارکنان خود ممنوع کرده‌اند. ممنوعیت پارلمان اروپا در 20 مارس اعمال شد. همچنین «اکیدا» توصیه شده اعضای پارلمان و کارکنان، این برنامه را از دستگاه‌های شخصی خود نیز حذف کنند.
- فرانسه
دولت فرانسه در ۲۴ مارس، نصب و استفاده از برنامه‌های «تفریحی» مانند تیک‌تاک، نتفلیکس و اینستاگرام را روی تلفن‌های کاری ۲.۵ میلیون کارمند دولتی ممنوع کرد. این ممنوعیت که از طریق یک دستورالعمل «الزام‌آور» ابلاغ شد، بلافاصله اعمال شده است. البته این ممنوعیت، درباره تلفن‌های شخصی کارمندان دولتی اعمال نمی‌شود.
فرانسه اولین کشوری است که تلاش‌ها را برای ممنوعیت سایر برنامه‌های «تفریحی» مانند نتفلیکس در دستگاه‌های دولتی افزایش می‌دهد. این اپلیکیشن‌ها، سطوح کافی از امنیت سایبری و حفاظت از داده‌ها را برای استقرار در تجهیزات اداری ارائه نمی‌کنند. بنابراین ممکن است خطری برای حفاظت از داده‌های این ادارات و مقامات دولتی آنها تلقی شوند.
استانیسلاس گورینی، وزیر خدمات عمومی فرانسه در توییتی نوشت که این اقدام برای «تضمین امنیت سایبری» ادارات و کارمندان دولتی این کشور انجام شده است.
- هلند
وزارت کشور هلند استفاده از برنامه‌های «کشورهای دارای برنامه سایبری تهاجمی با هدف هلند یا علیه منافع هلند» در تلفن‌های توزیع‌شده توسط دولت را منع کرده است. البته مشخصا نام تیک‌تاک ذکر نشده اما این توصیه به دنبال ارزیابی آژانس اطلاعات ملی AIVD بوده است که هشدار می‌داد برنامه‌های کشورهایی مانند چین، روسیه، کره‌شمالی و ایران، «خطر جاسوسی شدید» دارند.
الکساندرا ون هافلن، وزیر دیجیتالی‌سازی هلند در 21 مارس گفت: «دولت مرکزی باید بتواند کار خود را از طریق دستگاه‌های تلفن همراه به طور ایمن انجام دهد.» در نهایت، دولت می‌خواهد تمام تلفن‌های تجاری کارمندان دولتی به گونه‌ای پیکربندی شود که فقط برنامه‌ها، نرم‌افزارها یا ویژگی‌هایی که قبلا مجاز بوده‌اند، قابل نصب و استفاده باشند.
- نروژ
پس از اینکه وزارت دادگستری نروژ در 23 مارس هشدار داد تیک‌تاک نباید روی تلفن‌های صادرشده برای کارمندان دولت نصب شود، پارلمان نروژ نیز استفاده از این پلتفرم را از دستگاه‌های دولتی منع کرد.
امیلی انگر مهل وزیر دادگستری در بیانیه‌ای گفت: «سرویس‌های اطلاعاتی نروژ در ارزیابی‌های ریسک خود، روسیه و چین را به‌عنوان عوامل خطر اصلی برای منافع امنیتی نروژ معرفی میکنند.»
او افزود: «آنها همچنین رسانه‌های اجتماعی را به عنوان فروم موردعلاقه بازیگران بالقوه خطرناک و دیگرانی که می‌خواهند با اطلاعات نادرست و اخبار جعلی بر ما تاثیر بگذارند، می‌دانند.»
این وزارتخانه اعلام کرد کارمندان دولت می‌توانند در صورت لزوم از تیک‌تاک به دلایل حرفه‌ای استفاده کنند اما این کار باید فقط در دستگاه‌هایی صورت گیرد که به شبکه دولتی متصل نیستند. اسلو پایتخت نروژ و دومین شهر بزرگ آن، برگن نیز از کارکنان شهرداری خواسته‌اند تا تیک‌تاک را از تلفن‌های کاری خود حذف کنند.
- بلژیک
بلژیک در 10 مارس، اعلام کرد که تیک‌تاک را به دلیل نگرانی درباره امنیت سایبری، حریم خصوصی و ترویج اطلاعات نادرست، از دستگاه‌های متعلق به دولت فدرال بلژیک به مدت حداقل 6 ماه ممنوع کرده است.
نخست وزیر الکساندر دکرو گفت که این ممنوعیت بر اساس هشدارهای سرویس امنیتی دولتی و مرکز امنیت سایبری متعلق به آن است، زیرا آنها معتقدند این پلتفرم می‌تواند داده‌های کاربران را جمع‌آوری کند و الگوریتم‌ها را برای دستکاری فید خبری و محتوای خود تغییر دهد.
تیک‌تاک در پاسخ به تصمیم بلژیک اعلام کرد که «از این تعلیق، که بر اساس اطلاعات نادرست اولیه درباره تیک‌تاک است، ناامید شده است.»
بنا به اعلام تیک‌تاک، آنها به راحتی می‌توانند با مقامات ما ملاقات کنند تا هرگونه نگرانی‌شان را برطرف کرده و سوابق ذهنی خود را درباره تصورات نادرست، به درستی تنظیم کنند.»
- دانمارک
وزارت دفاع دانمارک در 6 مارس، اعلام کرد «استفاده از تیک‌تاک را به عنوان یک اقدام امنیت سایبری در حوزه‌های رسمی ممنوع می‌کند.»
این وزارتخانه در بیانیه‌ای اعلام کرد مرکز امنیت سایبری اسکاندیناوی، که بخشی از سرویس اطلاعات خارجی دانمارک است، خطر جاسوسی را ارزیابی کرده است. بر اساس اعلام این وزارتخانه، «ملاحظات امنیتی سنگینی در وزارت دفاع همراه با نیاز بسیار محدود کاری برای استفاده از برنامه وجود دارد» و کارکنان «مجبور هستند در اسرع وقت تیک‌تاک را از تلفن‌ها و سایر دستگاه‌های رسمی که قبلا آن را نصب کرده‌اند، حذف کنند.»
- ایالات متحده
مجلس نمایندگان آمریکا، در 13 مارس با اکثریت قاطع، لایحه‌ای را تصویب کرد که شرکت مادر تیک‌تاک مستقر در پکن را ملزم می‌کند از این پلتفرم صرفنظر کند یا با ممنوعیت سراسری مواجه شود. این لایحه هنوز باید در سنا تصویب شود، چرا که قبلا به دلیل نگرانی از آزادی بیان، با ممنوعیت آن مخالفت شده بود.
جو بایدن رئیس جمهوری ایالات متحده نیز اعلام کرده که اگر هر دو مجلس این لایحه را به تصویب برسانند، آن را امضا می‌کند و در نتیجه، به قانون تبدیل خواهد شد.
در حال حاضر، بیش از نیمی از 50 ایالت آمریکا، قبلا به دلیل نگرانی‌های امنیتی داده‌ها، استفاده از تیک‌تاک را با دستگاه‌های دولتی ممنوع کرده‌اند. دولت ایالات متحده تا پایان ماه مارس به آژانس‌ها فرصت داده تا این برنامه را از دستگاه‌ها و سیستم‌های فدرال حذف کنند.
در این رابطه، هم FBI و هم کمیسیون ارتباطات فدرال هشدار داده‌اند که بایت‌دنس (شرکت مادر تیک‌تاک)، می‌تواند داده‌های کاربران تیک‌تاک را با دولت اقتدارگرای چین اشتراک‌گذاری کند. همچنین نگرانی‌هایی درباره محتوای تیک‌تاک و اینکه آیا به سلامت روان نوجوانان آسیب می‌رساند، وجود دارد. محققان مرکز غیرانتفاعی مقابله با نفرت دیجیتال در بخشی از گزارش خود در ماه دسامبر اعلام کردند که محتوای اختلال خوردن در این پلتفرم، 13.2 میلیارد بازدید داشته است.
بر اساس گزارش مرکز تحقیقات پیو، تقریبا دوسوم نوجوانان آمریکایی از تیک‌تاک استفاده میکنند و این برنامه در سراسر ایالات متحده، 170 میلیون کاربر دارد.
- کانادا
پس از اقدام ایالات متحده، کانادا نیز در 28 فوریه اعلام کرد که تیک‌تاک را از همه دستگاه‌های دولتی ممنوع می‌کند. این کشور اعلام کرد که این برنامه، خطر «غیرقابل قبول» برای حریم خصوصی و امنیت کاربران دارد. همچنین کارمندان از دانلود این برنامه در آینده، منع خواهند شد.
نخست‌وزیر کانادا در آن زمان گفت که اقدامات بعدی در این زمینه نیز ممکن است در پی باشد یا نباشد.
جاستین ترودو افزود: «گمان می‌کنم وقتی دولت گام مهمی برمی‌دارد و به کارمندان فدرال می‌گوید که دیگر نمی‌توانند از تیک‌تاک در تلفن‌های کاری خود استفاده کنند، بسیاری از کانادایی‌ها، از مشاغل دولتی گرفته تا بخش خصوصی، درباره امنیت داده‌های خود فکر میکنند و شاید آن را انتخاب کنند.»
او افزود: «من همیشه طرفدار دادن اطلاعات به کانادایی‌ها برای اتخاذ تصمیم درست هستم.»
- نیوزلند
نیوزلند در 17 مارس، اعلام کرد که تیک‌تاک از تلفن‌های قانونگذاران دولتی در پایان ماه منع می‌شود. برخلاف کشورهای دیگر مانند بریتانیا، این ممنوعیت همه کارکنان دولتی را شامل نمی‌شود و فقط برای حدود 500 نفر در مجتمع پارلمان اعمال می‌شود.
رافائل گونزالس-مونترو، مدیر اجرایی خدمات پارلمانی گفت که مقامات می‌توانند در صورت نیاز به تیک‌تاک برای انجام وظایف دموکراتیک خود، تمهیدات ویژه اتخاذ کنند.
کریس هیپکینز، نخست‌وزیر نیوزیلند نیز گفت که برنامه تیک‌تاک را در تلفن خود ندارد.
وی افزود: «من آن‌قدرها هم شیک و طبق مد روز نیستم!»
- هندوستان
هندوستان در سال 2020، به دلیل حفظ حریم خصوصی و نگرانی‌های امنیتی، تیک‌تاک و ده‌ها برنامه چینی دیگر از جمله برنامه پیام‌رسان وی‌چت (WeChat) را ممنوع کرد. این ممنوعیت، مدت کوتاهی پس از درگیری میان سربازان هندی و چینی در مرز مورد مناقشه هیمالیا که به کشته شدن 20 سرباز هندی و زخمی شدن ده‌ها تن انجامید، تصمیم‌گیری شد.
با این وجود، به شرکت‌ها فرصت داده شد تا به سوالات مربوط به الزامات حریم خصوصی و امنیتی پاسخ دهند اما این ممنوعیت در ژانویه 2021 دائمی شد.
- تایوان
در دسامبر 2022، پس از هشدار FBI مبنی بر اینکه تیک‌تاک، خطر امنیت ملی را به همراه دارد، تایوان بخش عمومی را برای استفاده از تیک‌تاک ممنوع کرد. دستگاه‌های دولتی، از جمله تلفن‌های همراه، تبلت‌ها و رایانه‌های رومیزی، مجاز به استفاده از نرم‌افزارهای ساخت چین، از جمله برنامه‌های تیک‌تاک، معادل چینی آن Douyin یا Xiaohongshu که یک برنامه محتوای سبک زندگی چینی است، نیستند.
- پاکستان
مقامات پاکستانی نیز از اکتبر 2020 تا کنون حداقل چهار بار تیک‌تاک را به دلیل نگرانی از تبلیغ محتوای غیراخلاقی، به طور موقت ممنوع کرده‌اند.
- افغانستان
رهبر طالبان افغانستان، تیک‌تاک و بازی PUBG را در سال 2022 به دلیل محافظت از جوانان در برابر «گمراه شدن» ممنوع کرد.
- ایران
به گزارش عصر ارتباط مورد عجیب تیک‌تاک در ایران با دنیا متفاوت بود و تیک‌تاک خود از ابتدا استفاده ایرانی‌ها از این پلتفورم را ممنوع کرده بود. در سال‌های بعد هم البته قبل از آنکه اصولا ممنوعیت یکطرفه تیک‌تاک برای ایرانی‌ها رفع شود، کمیته فیلترینگ در ایران هم آن را مشمول فیلترینگ کرد.
البته اواسط سال قبل اعلام شد که تیک‌تاک ممنوعیت خود را برای ایرانی‌ها حذف کرده است. (عصر ارتباط)
کاملا بدیهی است که دنیای غرب حاضر به واگذاری سیطره دنیای مجازی به دیگران نیست. نکته مهم این است که چرا ایرانی ها این را از غربی ها می پذیرند ولی برای کشور خودمان داد و بیداد میکنند. یک بام دو هوا چرا ؟