کودکان اینترنتی ایران
داوود پنهانى - اینترنت به مثابه عرصه اى تازه در ارتباط میان آدمیان، فضاى سیالى است که امکان حضور در آن به مراتب آسانتر از حضور نیافتن در آن به شمار مى آید. براى کسانى که به زندگى در این عرصه عادت کرده اند بخشى از زندگى روزمره با حضور در این فضاى مجازى معنا پیدا مى کند. اینجاست که از اینترنت به مثابه جهانى یاد مى شود که براى بزرگ و کوچک به یک اندازه ایجاد جذابیت مى کند. ویروس فراگیر آن از مرز سن و سال آدمیان گذشته، کودکان و بزرگسالان را به یک میزان گرفتار خود مى کند. در این میان وضعیت کودکان با بزرگسالان اندکى تفاوت دارد. آنها پیش از ورود به جهان واقعى، به جهان مجازى پا مى گذارند تا از تولدى به تولدى دیگر رسیده، در فاصله اى اندک زایش دوباره اى را تجربه کنند. تمایل به حضور در چنین عرصه اى براى کودکان و نوجوانان آن قدر جذاب شده که روز به روز به تعداد علاقه مندان کم سن و سال براى استفاده از اینترنت افزوده مى شود. بسیارى از کارشناسان در بررسى این نکته بر لزوم ایجاد نشریات الکترونیکى و سایت هاى مخصوص براى کودکان در این فضاى سایبر تأکید مى کنند. این یعنى هدایت به سوى دلخواه با استفاده از همان ابزار. موفق شدن در چنین عرصه اى به باور این عده یعنى کانالیزه کردن نیازهاى کودکان در اینترنت به سمت و سوى مناسب و جلوگیرى از تخریب ذهنیت کودکانه آنها.
تحقیقات به عمل آمده در مورد استفاده کودکان از اینترنت و کامپیوتر از رشد روزافزون این پدیده در این سنین حکایت مى کند. داده هاى آمارى در این زمینه نشان مى دهد که تعداد کودکان ۲ تا ۷ساله اى که در منزل از کامپیوتر استفاده مى کنند، از ۴۸ درصدى که در سال ۱۹۹۶ به ثبت رسیده بود به ۷۰درصد در سال ۲۰۰۰ افزایش یافته است. استفاده از اینترنت نیز در میان این علاقه مندان کوچک از ۱۵ درصد به مرز ۵۲درصد در این سال مبنا رسیده است. اقبال گسترده به اینترنت را مى توان در سرعت این وسیله ارتباطى جست وجو کرد. تحقیقات صورت گرفته در این زمینه نشان مى دهد که سرعت انتشار اینترنت ۹ برابر سریع تر از رادیو، ۴ برابر سریع تر از کامپیوترهاى شخصى و سه برابر سریع تر از تلویزیون بوده است. این سرعت بالا و جذابیت جست وجوى اینترنتى، باعث شده که در حال حاضر ۱۴۹ میلیون نفر در برابر جاذبه جادویى آن سر تسلیم فرود بیاورند.این در حالى است که هر ماه ۱۲درصد به این تعداد افزوده مى شود. بررسى هاى آمارى در سال ،۲۰۰۰ یعنى درست ۴ سال پیش نشان مى دهد که کودکان سن ۲ تا ۷ سال به طور متوسط ۳۴دقیقه در روز از کامپیوتر استفاده مى کرده اند. این استفاده با افزایش سن و سال کودکان به میزان بیشترى نیز رسیده است. با گذشت ۴ سال از این تحقیقات مى توان اطمینان حاصل کرد که رقم مورد نظر در حال حاضر افزایش چشمگیرى پیدا کرده است.
کودکان اینترنتى
«کودکان اینترنتى» بهترین عنوان براى معرفى بچه هایى است که از طریق قطع ارتباط با دنیاى واقع به فضاى مجازى پناه برده اند تا از طریق جست وجو در این فضاى دیجیتال و شبکه اى تصویر دیگرى از دنیا، دنیاى دیگرى براى خویش بسازند. قاعده کار بنا به میلى مبهم با ورود به فضاى اینترنت آغاز مى شود. هر گشتى با شکست قواعد و معیارهایى همراه مى شود که تا پیش از این به عنوان امرى غیرقابل تغییرشناخته مى شد. جست وجوى سیال و سرعت بالا براى ورود به فضاى سایبر چنین فضایى را آن قدر جذاب کرده که توانایى هر نوع مقاومت در برابر آن با سستى و رخوت همراه مى شود. شاید از این روست که اینترنت به امرى غیرقابل فراموش تبدیل شده است. این موضوع در کشور ما نیز به امرى معمول تبدیل شده است. دکتر «عفت صادقیان» عضو هیأت علمى دانشگاه علوم پزشکى که در این زمینه تحقیقاتى به عمل آورده در این زمینه چنین توضیح مى دهد: «کشور ما از نظر بهره مندى از اینترنت در بین ۱۷۸ کشور جهان، مرتبه ۸۷ را دارد که بر اساس طبقه بندى اتحادیه جهانى مخابرات از کشورهاى متوسط به شمار مى رود. ۳۵ درصد استفاده کنندگان اینترنت را جوانان تشکیل مى دهند و میانگین صرف شده براى اینترنت ۵۲ دقیقه درهفته بوده است.» وى با بیان این ارقام بر جنبه هاى منفى استفاده از اینترنت براى کودکان و خطراتى که از این طریق آنها را تهدید مى کند، هشدار داده و مى افزاید: «با وجود جنبه هاى مثبت از قبیل جنبه هاى آموزشى و ارائه خدمات ارتباطى رایانه و اینترنت جنبه هاى منفى نیز دارند. استفاده کنترل نشده از کامپیوتر بویژه وقتى که با دیگر فناورى ها از قبیل تلویزیون همراه باشد کودک را در معرض خطر اثرات مضر آن بر تکامل فیزیکى، اجتماعى و روانى قرار مى دهد.» وى مى افزاید: «فعالیت فیزیکى و تعاملات اجتماعى براى سلامت و خلاقیت کودک ضرورى است، در حالى که اگر کودک مدت زمان زیادى را در مقابل صفحه کامپیوتر بگذراند او را از ورزش و دیگر فعالیت هایى که براى تکامل وى مفید است، بى بهره مى کند. به علاوه کودک ممکن است در معرض محتویات خشن و جنسى که در حد سن آن ها نیست قرار گیرد. دسترسى به چنین مطالبى ممکن است کاملاً تصادفى یا عمدى باشد.» این انتقادات از منظر آسیب شناسانه کاملاً قابل تأیید است. به هر حال سن و سال کودکان در کنار آزادى عملى که هنگام ورود به اینترنت دارند، تا حدودى در تعارض با هم قرار مى گیرند. فضاى سیال و حضور بى واسطه در دنیاى مجازى مى تواند آسیب ها و خطراتى براى آن ها به دنبال داشته باشد. با این حال با فرض این خطرات نمى توان مانع حضور کودکان در اینترنت شد. به این ترتیب با چه وسیله اى مى توان کودکان و اشتیاق آنها به استفاده از فضاى مجازى سایبر را به راه درست هدایت کرد؟
نشریات الکترونیکى براى کودکان
انتشار نشریات الکترونیکى براى سنین مختلف در اینترنت به امرى معمول تبدیل شده است. سرعت در اطلاع رسانى و هزینه اندکى که این کار مى برد در کنار جذابیت هایى که این شکل از فعالیت ارتباطى دارد. بسیارى از علاقه مندان به اینترنت را جذب این بخش کرده است. انواع وب سایت هایى که جذب مخاطب را در میان سنین مختلف هدف قرار داده اند، هر یک مى کوشند تا با ایجاد جذابیت هاى گوناگون مخاطب را به سمت خویش هدایت کنند. فضاى شبکه اى اینترنت و سرعت که در ارتباط میان آدمیان به وجود مى آورد،باعث شده تا مرز هر گونه پراکندگى جغرافیایى براى کسانى که از طریق اینترنت با هم ارتباط برقرار کرده اند به امرى بى معنا تبدیل شود. زیستن در همان حوزه معنا پیدا مى کند. ما بیرون از واقعیت خویش در قلمرو واقعیتى دیگر به سر مى بریم. این تلقى براى کودکان نیز وجود دارد. اینجاست که تمایل به راه اندازى وب سایت ها یا نشریات الکترونیک براى کودکان در این بازار رقابت، اهمیت خاصى پیدا مى کند. این کار چه از طریق کودکان صورت گرفته باشد، چه بزرگسالان، با هدف هدایت کودکان این کار را انجام داده باشند، کارى است مثبت و درخور تقدیر. در حال حاضر در میان وب سایت ها و نشریات متعددى که در این حوزه فعالیت مى کنند، وب سایت کودکان و نوجوانان، کانون پرورشى فکرى کودکان و نوجوانان، سایت کودکان او.آر.جى و وب سایت هاى نونهالان، نیم رخ، کودکان سازمان بهینه سازى مصرف انرژى، وب سایت مهد کودک بامداد در کنار وب سایت شرکت آب و فاضلاب، رنگینک، پیش دبستانى، کوچولو و وب سایت دارا و سارا در میان نشریات و وب سایت هاى ایرانى از همه معروف تر و پرمخاطب ترند. فهرست موضوعات درج شده در هر کدام از این سایت ها به نمادین مختلفى تقسیم مى شود. براى مثال در وب سایت کانون پرورش فکرى کودکان و نوجوانان موضوعات متنوعى چون کاردستى، حکایت هاى خواندنى، افسانه ها و روایت ها، دانستنى ها، علمى، دینى و قرآنى، ضرب المثل، بازى ها، چیستان، لبخند، نقاشى، شعر، آثار شاعران معاصر، معما و سرگرمى، هوش و حواس، سخن بزرگان، چهره هاى ماندگار و بزرگان دین به کار رفته است.
«رضا قائم مقامى» کارشناس IT در زمینه فعالیت هاى این وب سایت ها در حوزه کودک مى گوید: «فعالیت در عرصه اینترنت براى کودک و اطلاع رسانى یا هر گونه برنامه اى که در این حوزه همزمان به دو تخصص نیاز دارد. افراد مورد نظر برخلاف فعالان حوزه عمومى در این عرصه هم باید از فضاى دیجیتال اطلاع داشته باشند، هم باید کودک را به عنوان سوژه تحت مطالعه بشناسند. اینجاست که استفاده از تکنیک هاى خاص و تدوین برنامه هاى مورد نیاز کودکان باروش هاى خاص و جذاب، در اولویت کارى این عده قرار مى گیرد.»
وى ادامه مى دهد: «من شاید در حوزه IT تخصص داشته باشم، ولى نوشتن و طراحى براى کودکان به یک اندازه ایفاى نقش مى کنند، تا زمانى که من از دنیاى کودکانى اطلاع نداشته باشم، هر گونه جذابیت بصرى براى کودکانه بى توجه به معانى آن، چیزى جز آب درهاون کوبیدن نیست.» وى با اشاره به خطراتى که در فضاى دیجیتال و مجازى اینترنت، کودکان را تهدید مى کند، بر لزوم راه اندازى وب سایت هاى کودکان تأکید کرده و مى گوید: «کودکان هم حق انتخاب دارند، آن ها باید اجازه حضور در اینترنت را داشته باشند. با این حال به نظر من ما باید بتوانیم با راه اندازى سایت و غنادادن به این نشریات الکترونیکى چنان در ذهن کودک جا بیفتیم که او هنگام استفاده از اینترنت فقط به دنبال استفاده از سایت هاى مورد نیاز باشد نه چیزى بیش از این.»
* منبع: ایران
- ۸۴/۰۹/۱۵