گزارش عملکزد سازمان فناوری اطلاعات در سال ۱۴۰۱
سال 1401 سالی پرکار برای سازمان فناوری اطلاعات ایران بود؛پیگیری ماموریت‌های متعددی مانند پنجره ملی خدمات هوشمند دولت، مرکز ملی تبادل اطلاعات(NIX)، حمایت از کسب‌و کارهای مجازی و راه‌اندازی اپراتورهای خدمات‌رسان را می‌توان برخی از این اولویت‌ها دانست.
سال 1401 با پیامی از سوی رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران آغاز شد که در آن خوانساری در قالب پیام نوروزی خط مشی و رویکرد این سازمان برای سال پیش رو را ترسیم کرده و با اشاره به نام‌گذاری این سال یعنی« حمایت از تولید دانش بنیان » تاکید کرد: بدون‌شک سال ۱۴۰۱ ، سال تحولی بزرگ در سازمان خواهد بود و تلاش خواهیم کرد تا مشکلات و موانع پیش رو را برای رسیدن به تحولات مورد نظر سازمان ازجمله ارائه یکپارچه کلیه خدمات دولت هوشمند از طریق درگاه ملی خدمات، بسترسازی برای توسعه خدمات متنوع هوشمند مورد نیاز آحاد مردم توسط بخش خصوصی، شکل گیری اپراتورهای ارائه دهنده خدمات هوشمند به شهروندان و دستیابی به اهداف مشخص شده در سند طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات در لایه خدمات و تحقق جایگاه سازمان در ماموریت‌های ملی را برطرف کنیم.
در این گزارش به بررسی عملکرد یک‌ساله این سازمان و آخرین وضعیت طرح‌های در حال اجرای آن پرداخته‌ایم.
تکمیل 95 درصدی پنجره ملی خدمات هوشمند دولت
اگر بخواهیم مهم‌ترین ماموریت‌های سازمان فناوری اطلاعات را به اختصار بررسی کنیم قطعا «پنجره ملی خدمات هوشمند دولت» یکی از آنهاست.
پنجره ملی خدمات هوشمند دولت، پنجره های واحد و یکپارچه ای است که از طریق پنجره واحد دستگاه ها دسترسی همه کاربران به تمام خدمات الکترونیک و هوشمند دستگاه های اجرایی موضوع ماده 2۹ قانون برنامه ششم را توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به نشانیhttps://my.gov.ir فراهم می سازد. با اتصال پنجره واحد خدمات دستگاههای اجرایی به پنجره ملی خدمات دولت هوشمند، امکان دسترسی به خدمات پرکاربرد دستگاه‌ها از طریق احراز هویت یکپارچه (SSO) فراهم می‌شود.
در این حوزه طبق دستورالعمل‌های مصوب تاکید شده بود دستگاههای اجرایی ملزم هستند «پنجره واحد خدمات هوشمند» خود را بر اساس الزامات مصوب شورای اجرائی فناوری اطلاعات حداکثر تا شهریورماه سال 1401 راه‌اندازی کرده و حداقل یک‌سوم از خدمات اختصاصی خود را با اولویت خدمات پرکاربرد از طریق این پنجره ارائه دهند.
دستورالعمل‌های اجرایی این حوزه نیز اردیبهشت ماه تصویب شد اما با این وجود سازمان‌های مختلف برای پیوستن به این سامانه با کندی‌هایی همراه بودند تا جایی که آبان ماه سال گذشته جواد موحد، معاون دولت الکترونیکی سازمان فناوری اطلاعات ایران اظهار کرد که تا کنون 73 درصد دستگاه‌ها به طور قطعی به پنجره متصل شده‌اند و 9 درصد دستگاه‌ها نیز در حال اتصال هستند. اما هنوز 18 درصد دستگاه‌ها متصل نشده‌اند و اقدامی نیز در این زمینه انجام نداده‌اند که پس از دستور رییس جمهور و با توجه به پیگیری‌های کمیته نظارتی، جلساتی را با دستگاههای اصلی برگزار کردیم که به تعیین تکلیف دستگاه‌ها با توجه به موجه یا ناموجه بودن دلایل عدم اتصال آنها انجامید و سرانجام مقرر شد تا سی‌ام آذر ماه 26 دستگاه باقیمانده نیز به پنجره متصل شوند.
رئیس جمهور نیز حمایتی قاطع ازاین طرح به عمل آورده و تاکید کرد: « دستگاههای اجرایی تا پیش از پایان سال 50 درصد خدمات خود را از طریق پنجره ملی خدمات دولت هوشمند ارائه کنند و دستگاه‌هایی که بدون عذر موجه به این کار مبادرت نکردند مورد سوال و تذکر قرار گیرند و حتی توبیخ شوند.»
بر این اساس تا ماه های پایانی سال 1401 اعلام شد که 95 درصد دستگاههای اجرایی به این پنجره واحد پیوسته‌اند و مرحله نخست اتصال دستگاه‌ها به پنجره ملی خدمات دولت هوشمند در حال تکمیل است و در گام بعدی به‌دنبال افزایش کیفیت خدمات ارائه شده در این درگاه هستیم.
پنجره واحد مدیریت زمین یکی از پروژه های مهم دولت الکترونیک
سامانه پنجره واحد مدیریت زمین، یکی پروژه های مهم دولت الکترونیک است که به منظور ایجاد سهولت در ارایه خدمات و مجوزهای زمین محور و مدیریت و پایش بهینه اراضی با همکاری ستاد هماهنگی مبارزه با مفاسد اقتصادی ایجاد و راه‌اندازی شده است و به نشانی https://iraneland.ir در دسترس عموم قرار دارد.
این سامانه خود دارای دو زیرسامانه ارتباط با متقاضیان و پایش اراضی است و در ماه های گذشته در 15 استان کشور استقرار یافته است.
بر همین اساس و با فعالیت این سامانه بیش از 900 مورد تخلف در این زمینه شناسایی شده وحدود 80 درصد از تغییرات اراضی شناسایی شده توسط این سامانه تخلفاتی بوده که رخ داده است. جالب اینکه 87 درصد تخلفاتی که توسط این سامانه ثبت شده پیش از این سابقه پیگیری به عنوان تخلف را نداشته‌اند.
تبادل بیش از 10 میلیارد تراکنش در مرکز ملی تبادل اطلاعات
مرکز ملی تبادل اطلاعات(NIX) را می‌توان یکی دیگر از اصلی‌ترین پروژه‌های سازمان فناوری دانست که براساس آمارهای اعلام شده تا پایان دی ماه در مجموع بیش از 10 میلیارد تراکنش در مرکز ملی تبادل اطلاعات به ثبت رسید. این مرکز دارای دو گذرگاه برای تبادل اطلاعات است؛ یکیﮔﺬرﮔﺎه ﺧﺪﻣﺎت دوﻟﺖ (GSB) که وظیفه‌ی پاسخگویی به استعلامات بین دستگاهی را بر عهده دارد و دیگری گذرگاه خدمات عمومی دولت (PGSB).
گذرگاه خدمات دولت الکترونیکی(GSB)که به ارائه خدمات استعلامی میان دستگاههای دولتی می‌پردازد، از ابتدای فعالیت خود در سال ۱۳۹۵ تا ابتدای سال دارای حدود ۷ میلیارد تراکنش بوده و در این مدت این گذرگاه با بهره مندی از ۳۱۹ دستگاه سرویس گیرنده و ۷۳ دستگاه سرویس دهنده در مجموع باعث شکل‌گیری و تبادل استعلام‌های دولتی شده‌است.
بر اساس آمارهای موجود تعداد سرویس های موجود در بستر GSB حدود 1794 مورد، دستگاه های سرویس دهنده 77 مورد و دستگاه های سرویس گیرنده 322 مورد اعلام شده اند.
از جمله خدمات پرکاربرد این گذرگاه نیز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-سرویس استعلام مشخصات هویتی از سازمان ثبت احوال
-سرویس تطبیق کدملی با شماره تلفن همراه(شاهکار)
-سرویس استعلام ابتلای فرد به کرونا
-سرویس کارپوشه ملی ایرانیان
-سرویس دریافت نشانی با کدپستی
-سرویس استعلام هویتی اشخاص حقوقی از سازمان ثبت اسناد
-سرویس استعلام سوابق فارغ التحصیلی
همه چیز درباره گذرگاه خدمات عمومی دولت((PGSB
سامانه‌های اینترنتی دستگاههای اجرایی که به کسب و کارها و یا عموم مردم خدماتی ارایه می‌کنند، خدمت مورد نیاز خود (مثل استعلام کد ملی و یا استعلام کدپستی) را از طریق گذرگاه PGSB تبادل می‌کنند. در همین راستا و به منظور بهره برداری از خدمات مرکز ملی تبادل اطلاعات و گذرگاه یاد شده دو اپراتور با عنوان اپراتورهای خدمت رسان انتخاب و کار خود را آغاز کرده اند.
نکته دیگر آنکه در گذرگاه عمومی خدمات دولت ارائه خدمات سازمان‌های دولتی و بخش‌های خصوصی به یکدیگر در بستر اینترنت انجام می شود و سامانه‌های اینترنتی دستگاههای اجرایی که به کسب و کارها و یا عموم مردم خدماتی ارایه می کنند.
مجموع تراکنش‌های گذرگاه عمومی خدمات دولت مرکز ملی تبادل اطلاعات تا پایان اسفند سال 1400، بیش از 336 میلیون تراکنش بوده است.
در شش ماه نخست سال گذشته تعداد تراکنش های درگاه خدمات عمومی (pgsb) به چهار میلیارد عدد رسید در حالیکه تعداد تراکنش های درگاه خدمات عمومی در طول سال 1400 حدود دو میلیارد و دویست میلیون عدد بود که تنها طی شش ماه نخست سال 1401 به چهار میلیارد عدد رسیده است.
در حال حاضر طبق آخرین آمارهای اعلام شده گذرگاه عمومی خدمات دولت الکترونیک دارای ۳۵۷ سرویس است و در حال حاضر تعداد ۶۶۵ کسب و کار سرویس گیرنده و ۴۴ دستگاه سرویس دهنده در این گذرگاه به فعالیت می‌پردازند.
برخی از خدمات پرکاربرد این درگاه نیز به شرح ذیل است:
-سرویس استعلام بیماری کرونا سکوی ایران من
-سرویس امور استخدامی سامانه امید
-ارسال پیامک نظرسنجی سازمان امور اداری و استخدامی
-استعلامات هویتی کاربران سرویس های پستی، ارتباطی و فناوری اطلاعات(شاهکار)
-سرویس استعلام مجوز سفر از وزارت کشور
راه‌اندازی اپراتورهای خدمات‌رسان
اما آنچه گفته شد تمام فعالیت های سازمان فناوری نبوده و اواخر اردیبهشت ماه 1401 رئیس سازمان فناوری اعلام کرد: در سال جاری از طریق اپراتور خدمات رسان این امکان فراهم خواهد شد تا بخش خصوصی نیز به شکل منسجم از یک درگاه واحد بتواند اطلاعات مورد نیاز خود را بدست آورد. این وعده در هفته دولت محقق شد و پروانه فعالیت به دو اپراتور سیتاد و نوآوران توسن داده شده و این دو اپراتور کار خود را آغاز کردند.
قانون گذاری برای سکوهای مشمول برخورداری از حمایت‌های دولت
اما از شهریور ماه امسال، محدودیت های دسترسی به برخی پلتفرم‌های خارجی از سوی نهادهای ذیربط صورت گرفت؛ موضوعی که از سویی برخی کسب‌وکارهای مجازی را با مشکلاتی مواجه کرد و از سوی دیگر بار دیگر نیاز به طراحی و توسعه پلتفرم‌های قوی ایرانی را گوشزد کرد. بر این اساس در پی تصویب «آیین‌نامه حمایت از سکوها و کسب و کارهای اقتصاد دیجیتال» آبان ماه نیز ضوابط و شرایط مشمولان برخورداری از این حمایت‌ها اعلام شد که 30 نوع حمایت برای رونق کسب و کارهای اینترنتی در نظر گرفته شده است که دستگاههای متعددی عهده‌دار آن هستند.
ارائه خدمات متنوع پرداخت، حمایت تبلیغاتی در قالب بسته‌های مختلف از طریق رسانه ملی و سکوها، حمایت و مشوق‌های مالیاتی، تامین تجهیزات و زیرساخت فنی لازم برای سکوها، اعطای تسهیلات، خدمات لجستیک، اعتباربخشی به کسب و کارها و غیره از جمله حمایت‌هایی هستند که توسط دستگاه‌ها و وزارت‌خانه‌های مختلفی که در این آیین‌نامه از آنها یاد شده است، به سکوها و کسب و کارها ارائه می‌شود.
نقش سازمان فناوری در حکمرانی داده کشور
همچنین در دی ماه تدوین نظام حکمرانی داده کشور با حضور معاون وزیر ارتباطات و دستگاههای همکار آغاز شد.
دکتر محمد خوانساری، رییس سازمان فناوری اطلاعات ایران با مروری بر مقدمات طرح بیان داشت: سند راهبردی جمهوری اسلامی ایران در فضای مجازی در افق 1410 مصوب شورای عالی فضای مجازی به توصیف ارزش‌ها، چشم‌اندازها، اهداف و اقدامات کلان می‌پردازد. دو اقدام از مجموع 39 اقدام و طرح‌های کلان شناسایی شده در این سند به سازمان فناوری اطلاعات ایران محول شده است که عبارتند از طراحی دولت هوشمند و طراحی نظام حکمرانی که البته در این موضوع 9 دستگاه دیگر نیز با سازمان همکاری دارند.
توافق‌نامه همکاری سامانه ملی کاتالوگ
10 مهر ماه نیز توافق‌نامه همکاری میان سازمان فناوری اطلاعات ایران و مرکز همکاری‌های تحول و پیشرفت ریاست جمهوری با موضوع «سامانه ملی کاتالوگ و مجموعه داده‌های باز و کاربردی» مبادله شد.
از جمله ویژگی‌های سامانه ملی کاتالوگ و مجموعه داده‌های باز و کاربردی آن است که این سامانه به ایجاد یک زیرساخت مشترک برای به اشتراک‌گذاری مجموعه داده‌های تولید شده توسط دستگاههای متولی اطلاعات در کشور کمک و از دوباره‌کاری‌ها برای تولید مجدد داده‌های موجود جلوگیری می‌کند.
رونمایی از دو طرح در هفته دولت
همزمان با هفته دولت سال 1401 از دو پروژۀ «اپراتورهای خدمات رسان کسب و کارها» و «بهره‌برداری عملیاتی از خدمات ابر یکپارچه توزیع شده سراسری» سازمان فناوری اطلاعات ایران رونمایی شد.
استفاده عملیاتی از ظرفیت ابر یکپارچه توزیع‌شده سراسری و آغاز به کار اپراتورهای خدمات‌رسان کسب و کارها(PGSB)، پروژه‌هایی هستند که در اشتغالزایی، افزایش کیفیت خدمات ارایه شده به مردم و در نهایت توسعه سهم اقتصاد دیجیتال در کشور از اهمیت زیادی برخوردارند.
ماموریت رئیس جمهور به سازمان فناوری اطلاعات ایران
همچنین اردیبهشت ماه سال گذشته از سوی رئیس جمهور به وزارت ارتباطات و سازمان امور اداری و استخدامی ماموریت داده شد تا سامانه ای طراحی کنند که در قالب آن مردم بتوانند موظف به راه‌اندازی سامانه برخط پایش رضایت مردم از کارکنان دستگاههای اجرایی شدند. نحوه عملکرد این سامانه به گونه‌ای است که هر شهروند پس از مراجعه به هر واحد اداری در سراسر کشور، بازخورد خود از نحوه برخورد کارکنان و عملکرد واحد اداری مربوطه را به صورت محرمانه ثبت کند. در ادامه این روند نیز وزیر ارتباطات با صدور حکمی رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران را مسئول پیگیری این موضوع کرد که این ماموریت نیز در سال 1401 نهایی و پیاده شد.
آنچه اشاره شد بخشی از فعالیت های سازمان فناوری اطلاعات در سال 1401 را به صورت اجمالی معرفی می کند هرچند که این سازمان در این مدت اقدامات متعدد دیگری نیز در دستور کار داشته که از جمله آنها می توان به مواردی مانند مشارکت در فعال سازی بسته اینترنتی رایگان برای اقشار کم درآمد و امضای توافق نامه های متعدد بین‌المللی اشاره کرد.