2016؛ سال بدبیاری‌های بزرگ فیس‌بوک
میثم لطفی - عصر ارتباط - مارک زاکربرگ، سال 2016 میلادی را با یک پیام امیدوارکننده آغاز کرد و در تاریخ اول ژانویه روی صفحه شخصی خود نوشت: «همان طور که جهان با چالش‌ها و فرصت‌های جدید مواجه می‌شود، ما نیز این شجاعت را پیدا می‌کنیم تا بتوانیم به پیشرفت‌های بیشتر دست یابیم و گام‌های بلندتری برداریم». او و همسرش پریسیلا چان، در این سال صاحب یک دختر شدند و اتفاقات خوب دیگری هم برای این مدیر جوان رقم خورد.
با این وجود، هم‌اکنون که 2016 به‌پایان رسیده است با یک نگاه اجمالی می‌توان متوجه شد فیس‌بوک سال چندان خوشایندی را پشت‌سر نگذاشته است و می‌توان گفت در این 12 ماه بیشترین دغدغه‌ها را پیش روی خود دیده است. فیس‌بوک در این سال به‌دلیل برخی اقدامات خود به‌شدت مورد انتقاد قرار گرفت و اتهامات بزرگی از جمله اتهام به فعالیت‌های امپریالیستی در هند، سانسور عکس‌های تاریخی، فیلتر تصاویر ویدیویی زنده، انتشار اخبار دروغین، تاثیرگذاری منفی بر روند انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و ... به آن وارد شد و البته در روزهای پایانی هم این ادعا مطرح شد که قابلیت‌های جدید فیس‌بوک از روی اسنپ‌چت کپی‌برداری شده است.
قدرت بی‌سابقه
این شبکه اجتماعی هم‌اکنون بیش از 79/1 میلیارد نفر عضو فعال دارد و همین مساله موجب شده درآمد چند میلیارد دلاری را از بخش تبلیغات به‌دست آورد. در سه فصل نخست سال جاری میلادی این شرکت حدود شش میلیارد دلار سود خالص به‌دست آورد که رقم مذکور نسبت به سود 69/3 میلیارد دلاری در سال 2015 رشد قابل ملاحظه را نشان می‌داد. گوردون بورل، از مشهورترین کارشناسان رسانه‌ای در جهان اظهار کرد: فیس‌بوک طی سال گذشته یک میلیارد دلار در حوزه تبلیغات کاغذی درآمد کسب کرده است و همه این اتفاقات موجب شد این برند آنلاین به‌ازای هر سهام خود در تالار بورس 85 سنت سود به دست بیاورد.
استعمار دیجیتال
یکی از نخستین گام‌های اشتباه که فیس‌بوک در سال 2016 برداشت، تلقی نادرست از «ارایه خدمات رایگان» بود. فیس‌بوک روی کشورهای فقیر تمرکز کرد تا خدمات اینترنتی خود را به‌صورت رایگان در اختیار آنها بگذارد و از این طریق نفوذ خود را در مناطق مختلف بیشتر کند. در این طرح قرار بود فیس‌بوک اینترنت رایگان به دست مردم برساند که البته در نهایت فقط برخی اپلیکیشن‌ها و سرویس‌ها به‌صورت رایگان در اختیار کاربران قرار گرفت. فوریه امسال دولت هند طرح Free Basics فیس‌بوک برای ارایه خدمات اینترنتی رایگان را رد کرد و توضیح داد این طرح برخلاف قانون بی‌طرفی اینترنت دنبال می‌شود. بر اساس این اتفاق، فیس‌بوک به استعمار دیجیتالی متهم شد. این یک شکست بزرگ برای فیس‌بوک بود که پس از انجام سرمایه‌گذاری‌های فراوان نتوانست وارد بازار هند شود و توجه مدیران و کاربران این کشور را جلب کند.
سانسورسازی و پاسخ‌گویی
بزرگ‌ترین شبکه اجتماعی جهان در سال 2016 به‌صورت گسترده و مشهود دست به سانسورسازی زد. برخلاف آنکه فیس‌بوک همواره تاکید می‌کرد یک شرکت رسانه‌ای نیست و روی سرمقاله‌های خبری هیچ قضاوتی انجام نمی‌دهد، در پایان مشخص شد که این شبکه اجتماعی از سانسور کردن اخبار بسیار خوشحال است و از این مساله نفع می‌برد. فیس‌بوک در این فرایند از قوانینی که برای خود در نظر گرفته بود سرپیچی کرد و همین مساله موجب شد طی سال 2016 میلادی به‌شدت مورد انتقاد قرار بگیرد. در این راستا سپتامبر امسال عکس معروف فرار کودکان در جنگ ویتنام از روی فیس‌بوک حذف شد و پس از آن در ماه اکتبر هم یک تصویر ویدیویی مربوط به آگاهی مردم از ابتلا به سرطان سینه از روی آن پاک شد. در هر دو قضیه فیس‌بوک الگوریتم‌های هوشمند خود را عامل آن دانست.
تاثیرات انتخاباتی
هیچ‌یک از مشکلاتی که فیس‌بوک طی یک سال گذشته ایجاد کرد به اندازه تاثیرات منفی که بر روند انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا بر جا گذاشت، بزرگ و محسوس نبود. این شبکه اجتماعی به‌واسطه اخبار جعلی که منتشر می‌کرد و الگوریتمی که برای انتشار اخبار میان مشترکان خود در نظر گرفته بود، فرایند انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا را به نفع دونالد ترامپ جلو برد. البته زاکربرگ پس از این اتهامات گفت که شبکه اجتماعی آن هیچ‌گونه تاثیری بر روند انتخابات نگذاشته است و اخبار جعلی به‌قدری اندک بوده‌اند که در این زمینه به‌چشم نیامده‌اند.
در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، انتظار اطلاعات نادرست و اخبار جعلی دو اتفاقی بود که هیلاری کلینتون، نامزد حزب دموکرات آمریکا فیس‌بوک را عامل آن دانست و بر این مساله تاکید کرد که شبکه اجتماعی مذکور در این زمینه توانست فرایند انتخابات را عوض کند. حتی باراک اوباما، رییس‌جمهور کنونی آمریکا هم اظهار کرد که در شبکه اجتماعی فیس‌بوک برخی فعالیت‌های سیاسی در راستای انتخابات صورت گرفته است.
این اتفاق موج انتقادهای جدید را روانه زاکربرگ کرد و او متهم به فعالیت‌های سیاسی نادرست برای تبانی و تغییر نتایج انتخابات شد. اگرچه مدیرعامل فیس‌بوک همه این اتهامات را انکار کرد، ولی نتوانست منتقدان خود را قانع کند که هیچ اشتباهی انجام نداده است.
مشکلات پیش رو
هم‌اکنون که سال 2016 میلادی به‌پایان می‌رسد فیس‌بوک مشکلات بیشتری را پیش روی خود می‌بیند. این شبکه اجتماعی به یک فضای اشباع شده برای تبلیغات تبدیل شده و همین مساله انگیزه برندها برای حضور در فیس‌بوک را کم کرده است. فیس‌بوک این روزها به‌دنبال روش‌های جدید برای کسب درآمد می‌گردد و به این نتیجه رسیده است که سیاست‌های شبکه‌های اجتماعی نوپا برای پول درآوردن بهتر پاسخ می‌دهد.
علاوه بر این، یک اتفاق جدید به نام اسنپ‌چت هم فیس‌بوک را تهدید می‌کند. شبکه اجتماعی اسنپ‌چت در فاصله زمانی کوتاه محبوبیت زیادی کسب کرده است و زاکربرگ در آخرین گام‌های خود خدماتی را در اختیار مشترکان فیس‌بوک قرار داده که به‌صورت کاملا مشابه از روی اسنپ‌چت کپی‌برداری شده است. زاکربرگ سال 2013 میلادی پیشنهاد داد شرکت اسنپ‌چت را به قیمت سه میلیارد دلار خریداری کند که البته با درخواست او موافقت نشد. از آن زمان به بعد فیس‌بوک تصمیم گرفت از روی قابلیت‌های اسنپ‌چت کپی‌برداری کند تا از آن عقب نماند.
فیس‌بوک همچنین برای به‌اشتراک‌گذاشتن تصاویر ویدیویی بازیگران مشهور از جمله تام هنکس و اما واتسون با برخی مشکلات مواجه شد، اتهامات امنیتی از سوی مقامات دولتی آن را به دردسر انداخت و در مجموع 2016 سال چندان خوشایندی برای فیس‌بوک نبود و آرزوهایی که زاکربرگ در ابتدای سال اعلام کرده بود، چندان هم عملی نشد.