ITanalyze

نرم‌افزارهای نمایش  فیلم چه می‌کنند؟
از عمر  VODها در ایران زمان زیادی نمی‌گذرد اما در همین مدت کوتاه رشد کرده و بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند. نرم‌افزارهایی مانند فیلیمو، نماوا و تعداد زیادی از نرم‌افزارهای اشتراک فیلم و ویدئو. به عنوان نمونه فیلیمو از پلی‌استور 500 هزار بار دانلود شده و 500 هزار نفر از طریق بازار آن را دانلود کرده‌اند و نماوا نیز صد هزار دفعه از پلی‌استور دانلود شده و 200 هزار نفر آن را از نرم‌افزار بازار دریافت کرده‌اند.
نرم‌افزارهای VOD به کاربران این امکان را می‌دهند که فیلم‌ها و سریال‌های مورد نظرشان را به صورت آنلاین تماشا کنند. تا اینجای ماجرا به نظر همه چیز عالی و منطقی است، به خصوص درباره فیلیمو که تاکید کرده: «تمامی کالاها و خدمات این سایت، حسب مورد، دارای مجوزهای لازم از مراجع مربوط هستند و فعالیت‌های این سایت تابع قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران است»‌ و نیز نماوا نیز متذکر شده: «خدمات ارائه شده، دارای مجوز‌های لازم از مراجع مربوط است و هرگونه بهره‌برداری و سوء‌استفاده از محتوای نماوا، پیگرد قانونی دارد.»
مسأله اینجاست که اگر VODها قوانین را رعایت نکنند یا به شیوه‌ای که امروز برخی از آنها فعالیت دارند، مخاطب ایرانی می‌تواند با کمترین هزینه به تولیدات روز جهان دسترسی پیدا کند و برای همیشه قید سینمارفتن و فیلم دیدن را بزند.
همین حالا بسیاری از VODهای ایرانی مملو از آثار خارجی هستند که در دسته‌بندی‌های مختلف به مخاطبان ارائه می‌شوند از فیلم‌های سینمایی تا مستند و آثار هالیوود و بالیوود و تولیدات آسیای شرقی. در این نرم‌افزارها به‌وضوح تعداد محصولات خارجی به‌مراتب بیشتر از تولیدات ایرانی است که البته این موضوع تا حدی طبیعی به نظر می‌رسد، اما بعید است تمامی آثار خارجی مجوزهای لازم برای پخش را داشته باشند؛ مثلا سریال چرنوبیل که یک ماه پیش در آمریکا و اروپا به نمایش درآمده یا کارتون دامبو که محصول سال 2019 است و هر دو مورد در
VODهای ایرانی در دسترس قرار دارند!


نیازمند قوانین شفاف هستیم
مرتضی شایسته درباره فعالیت VODها در ایران به چند نکته مهم اشاره کرده است: نمایش فیلم‌های خارجی بدون مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، لطمه به تولیدات ملی، هرج و مرج در زمینه حرفه سینما و تولید سریال، ضرر و زیان هنگفت به بیت‌المال.
نکاتی که شایسته به آنها اشاره کرده زنجیر‌وار به هم متصل هستند و دامنه گسترده‌ای دارند که می‌توانند مشکلات درهم‌تنیده‌ای را موجب شوند و در نهایت سینمای ملی و صنعت تولیدات بصری را با خطر جدی مواجه کنند. از سخنگوی انجمن تهیه‌کنندگان مستقل سینمای ایران خواسته‌ایم درباره این مطالب توضیحات بیشتری ارائه کند.

چطور نمایش فیلم‌های خارجی در VODها می‌تواند مسأله‌ساز شود؟
اگر این فیلم‌ها بدون مجوز صاحبان و مالکان اثر به نمایش درآید، آنها به راحتی می‌توانند از این نرم‌افزارها یا به عبارتی از ایران در دادگاه‌های بین‌المللی شکایت کنند. اگرچه میزان خسارت در دادگاه‌های مختلف متفاوت است، اما معمولا خسارت‌های سنگینی در نظر گرفته می‌شود؛ بسته به این‌که فیلم مورد نظر همزمان با اکران جهانی در VOD به نمایش درآمده یا بعد از آن یا مثلا چه جمعیتی از جهان ممکن است به اثر مورد نظر دسترسی پیدا کرده باشند و بسیاری عوامل دیگر، خسارت وارده مشخص می‌شود و ایران محکوم به پرداخت آن خواهد بود. از آنجا که مقادیری از پول کشور در بانک‌های خارجی بلوکه شده، در چنین تخلف‌هایی ممکن است از همین پول‌های بلوکه‌شده برای پرداخت خسارت به صاحبان آثار سینمایی برداشت شود که در واقع بیت‌المال است.
دریافت مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی چه تاتیری می‌تواند بر این مسأله داشته باشد؟
طبق قانون، فیلم‌ها و آثاری در VODها اجازه نمایش دارند که پخش‌کننده، مجوز پخش آن را از مالک اثر گرفته باشد. اگر VODها بخواهند برای فیلم‌های خارجی مجوز وزارت ارشاد را بگیرند، ناچارند مجوز پخش را از پخش‌کننده یا مالک اثر دریافت کنند و در این صورت مالک اثر از آنها شکایت نخواهد کرد.
مثلا اگر قرار باشد یکی از محصولات شرکت برادران وارنر یا مثلا دیزنی یا واینستین روی فیلیمو یا نماوا یا دیگر VODهای ایرانی به نمایش درآید باید از این شرکت‌ها یا شرکت تولیدکننده فیلم مجوز بگیرند؟
بله همین طور است. البته کار دشواری هم نیست. تمام این شرکت‌ها در کشورهای منطقه مانند امارات نمایندگی دارند و می‌توان از آنها حق پخش در ایران را خرید.
که البته بعید است به سادگی حق پخش این آثار به ایران فروخته شود. مثلا نمایش اثر بدون ممیزی می‌تواند یکی از موانع باشد یا به طور قطع نمی‌توان همزمان با اکران،  حق نمایش آنها روی VOD را خریداری کرد. درست است؟
بله. هر اثری بعد از تولید فرآیند مشخصی را طی می‌کند. ابتدا در سینماهای جهان اکران می‌شود و بعد از تمام شدن اکران اثر،نوبت به عرضه روی DVD می‌رسد و احتمالا پخش روی VOD یکی از آخرین مراحل عرضه یک فیلم یا سریال است. بنابراین فیلم یا سریالی که هنوز در مرحله اکران قرار دارد یا هنوز وارد شبکه نمایش خانگی نشده، نمی‌تواند روی VOD قرار بگیرد مگر این‌که تخلفی صورت گرفته باشد.
به نظر می‌رسد درباره VOD با خلأ قانونی روبه‌رو نیستیم؟
در این مورد اطلاع دقیق ندارم، اما می‌دانم قوانین مربوط به نمایش فیلم‌های خارجی سال‌هاست مبهم مانده و متاسفانه قوانین ما در این زمینه به اندازه کافی دقیق و شفاف نیست. حالا شبکه‌های پخش اینترنتی هم اضافه شده و نیاز داریم  قوانین شفاف‌تر و دقیق‌تری داشته باشیم و البته لازم است با توجه به رشد فناوری این قوانین به روز شوند. سال‌هاست با مسأله شفاف نبودن قوانین یا خلأهای قانونی نمایش فیلم خارجی دست به گریبان هستیم و متخلفان از حفره‌ها و خلأهای قانونی حسابی بهره‌برداری می‌کنند.
آیا ممکن است شبکه‌های VOD بتوانند با ایجاد فیلترینگ کاری کنند که شرکت‌‌های تولیدکننده فیلم از نمایش آثارشان در ایران مطلع نشوند؟
احتمالا بتوانند این کار را بکنند، اما  ‌شرکت‌های فیلمسازی هم شبکه‌های گسترده‌ای در جهان دارند که مدام اینترنت و تلویزیون‌های جهان را رصد می‌کنند و می‌توانند متخلفان را شناسایی کنند. در آن صورت به‌راحتی می‌توانند شکایت یا به اصطلاح ما را سو کنند.
این امکان برای فیلم‌های ایرانی هم وجود دارد که در صورت نمایش بدون اجازه در سایر کشورها یا مثلا در شبکه‌های فارسی‌زبان ماهواره‌ای، مورد پیگرد قانونی قرار بگیرند؟
بله. این اتفاق افتاده و ما پیگیری کرده‌ایم. البته بستگی دارد که رایت اثر شما ثبت شده باشد یا نه. آقای نیک‌بین، خانم میلانی و نیز وکیل شرکت ما بارها به دلیل پخش بدون مجوز فیلم‌هایی که تولید کرده‌ایم از برخی شبکه‌های فارسی‌زبان ماهواره‌ای شکایت کرده‌اند و موفق به دریافت خسارت شده‌ایم.
شما نمایش فیلم‌های خارجی در VODها را یک معضل جدی می‌دانید. فکر می‌کنید با شرایط فعلی چه اتفاقاتی ممکن است رخ بدهد؟
به اعتقاد من صنعت تولید فیلم در ایران با خطر جدی مواجه است. انجمن تهیه‌کنندگان مستقل سینمای ایران در این باره هشدار جدی می‌دهد و معتقدم اگر قرار باشد فیلم‌های خارجی را بدون حساب و کتاب نمایش بدهند، صنعت تولید فیلم در ایران با سر به زمین می‌خورد. البته منظور من همه VODهای فعال در ایران نیست و تعدادی از آنها درست و قانونمند عمل می‌کنند، اما نکته اینجاست که در این زمینه هم تخلف داریم و هم نقض قوانین اجازه بروز تخلف را می‌دهد و باید اقدام جدی در این باره صورت بگیرد.



نرم‌افزارهای نمایش فیلم چه تهدیدهایی ایجاد می‌کنند؟
خیلی پیشتر از آن‌که کاربران ایرانی با VODها آشنا شوند، عملکرد و تاثیر این فناوری‌ مورد توجه فعالان صنعت فیلم و سینما بوده و به‌خصوص سازمان صدا و سیما در این زمینه برنامه‌ریزی‌ها و مطالعات متعددی داشت و همین‌طور اقداماتی؛ چرا که این سازمان به عنوان تولیدکننده بخش مهمی از صنایع بصری می‌توانست بسته به نوع مواجهه‌اش، از فناوری‌ VOD متضرر شود یا بهره بگیرد.
همچنین در زمینه فعالیت تلویزیون‌های تعاملی و اشتراکی مثل VODها، قوانین وضع شده و یکی از دلایل ایجاد شورای‌عالی فضای مجازی، نظارت بر عملکرد همین دسته از  فناوری‌هاست.
با همه اینها تصور کنید که فیلمو و نما آوا یا یکی از نرم‌افزارهای VOD قوانین را رعایت نکند یا از خلأهای قانونی برای نمایش فیلم‌ها و سریال‌های روز خارجی بهره بگیرد. در این صورت کاربران می‌توانند به‌راحتی و با کمترین هزینه فیلم‌های روز جهان را تماشا کنند و نیازشان به صنایع فیلم و سرگرمی به همین ترتیب برطرف شود. مخاطبی که بتواند مهم‌ترین فیلم‌های روز جهان را همزمان با اکران جهانی با کمترین هزینه تماشا کند، سراغی از سینمای ملی نخواهد گرفت و بدون تردید در چنین شرایطی تولیدات ایرانی به حاشیه رانده خواهند شد تا زمانی که دیگر رقبتی برای تولید باقی نماند.


زنگ‌ها کی به صدا درآمدند؟
فعالان عرصه سینما و حتی مدیران رسانه ملی بارها به عملکرد برخی از VODها اعتراض کرده‌اند و پای مراجع قضایی نیز به این موضوع باز شده است، اما آخرین مورد به مصاحبه مرتضی شایسته، تهیه‌کننده سینما با خبرگزاری ایسنا مربوط است. شایسته به عنوان سخنگوی انجمن تهیه‌کنندگان مستقل سینمای ایران به ایسنا گفت: متأسفانه اخیرا شبکه‌های VOD ایرانی دست به تخلف‌های آشکار می‌زنند. این تخلفات نه‌تنها خلاف قانون است بلکه باعث ضرر و زیان هنگفت به بیت المال نیز خواهد شد؛ چرا که با توجه به بلوکه بودن دارایی‌های ایران در صورت تأیید مراجع قضایی بین‌المللی، این وجوه به نفع شاکی خارجی می‌تواند ضبط شود.
او ادامه داد: این مؤسسات برای نمایش این فیلم‌ها یا سریال‌های خارجی از وزارت فرهنگ و ارشاد ایران مجوز و پروانه نمایش دریافت نمی‌کنند.
وی بیان کرد: هیأت مدیره انجمن اعتقاد دارد که چنین روش‌هایی باعث هرج و مرج در زمینه حرفه سینما و تولید سریال خواهد شد و عملا به سینمای ایران نیز از طریق رقابت غیر‌مشروع لطمه جدی وارد خواهد ساخت. از سوی دیگر مؤسسات «ویدئو  -  رسانه» نیز به تدریج از میدان خارج خواهند شد. سخنگوی انجمن تهیه‌کنندگان مستقل اظهار امیدواری کرد مسؤولان با توجه به اهمیت مساله، به موضوع ورود کرده و از این سوءاستفاده که به زیان کشور، مردم و خانواده سینمای ایران است جلوگیری کنند. (منبع:جام جم)