اختلاف شهرداری با اپراتورهای موبایل؛ فنی یا ...؟
نادر نینوایی - 1- کشور ما به علت ایجاد انحصار و نوعی خودتحریمی برای چند سال از توسعه نسل سوم و چهارم موبایل عقب ماند و فناوری‌های نوین ارتباطی در ایران همچون سایر نقاط دنیا پیش نرفت. این در حالی بود که این فناوری‌های جدید می‌توانستند در صورت همه‌گیر شدن در کشور فرصت‌های شغلی و تجاری فراوانی را ایجاد کنند.
این در حالی است که به علت مشکلات توسعه زیرساخت اینترنتی، ایران در خصوص ضریب دسترسی و نفوذ اینترنت به نسبت شاخص‌های جهانی بسیار ضعیف بوده و همواره از شاخص‌هایی که ITU تعیین کرده فاصله داشته و داریم.
2- فارغ از عقب ماندن از معیارها و استانداردهای جهانی، حجم تقاضا برای استفاده از اینترنت نیز به سرعت رو به فزونی گذاشته که این موضوع نیاز به گسترش هرچه بیشتر و سریع‌تر زیرساخت‌های دسترسی را دوچندان می‌کند. در این میان یکی از طرح‌های در دست اجرای کشور توسعه فیبر نوری است که زمان و هزینه بالایی را می‌طلبد. از این رو به اعتقاد کارشناسان باید توسعه نسل سوم و چهارم موبایل در کشور را به‌عنوان بهترین راه‌حل دستیابی سریع و ارزان همه افراد به اینترنت پرسرعت در کشور در نظر گرفت.
3- علاوه بر این مساله، با توجه به قرار گرفتن در دوران پساتحریم، نداشتن بسترهای مناسب ارتباطی و اینترنتی می‌تواند بخش قابل ملاحظه‌ای از سرمایه‌گذاران و ارایه‌دهندگان خدمات خارجی را از حضور در بازار ایران به علت ضعف در زیرساخت‌ها منصرف کند.
4- فارغ از این مسایل، اپراتورها با توجه به تغییر اکوسیستم ارتباطات در دنیا، ناچارند خواه ناخواه ارایه صرف خدمات سنتی مانند تماس تلفنی و پیامک را کنار گذاشته و به سمت ارایه اینترنت و خدمات ارزش افزوده بروند. در واقع اگر اپراتورها دیر بجنبند با توجه به تغییر خط سیر ارتباطات در دنیا که بستر ارتباطات را به سمت IP می‌برد، اگر همین امروز اپراتورهای موبایل به سمت ارایه نسل‌های جدید موبایل و اینترنت پرسرعت روی خط‌های مشترکان خود اقدام نکنند، با سرعتی باورنکردنی صحنه رقابت را به اپراتورهای اینترنتی واگذار می‌کنند و اپراتورهای اینترنتی جای اپراتورهای موبایلی را می‌گیرند. معنای دیگر این رویداد بیکاری ده‌ها و حتی صدها هزار نیروی کار در کشور است.
5- این روزها شکل‌گیری چند طرح جهانی موسوم به اینترنت ماهواره‌ای را نیز بیش از این نمی‌توان یک بلوف یا رویا دانست؛ چراکه مقدمات اجرایی این طرح‌ها به‌ویژه از سوی آمریکایی‌ها به‌سرعت در حال اجرا بوده و شاید به‌زودی شاهد ارایه این خدمات بر بستر کشور خودمان نیز باشیم.
در شرایط حساس و این‌چنینی کشور که از یک‌سو دچار عقب‌ماندگی در توسعه اینترنت در سرزمین پهناورمان هسیتم و از دیگر سو با تهدید جایگاه جهانی کشورمان در رتبه‌بندی‌های جهانی در زمینه ارتباطات و تبعات آن روبهرو هستیم، این روزها در پایتخت کشور و در مسیری بر خلاف صلاح کشور، شاهد قلع‌وقمع بسترهای ارتباطی هستیم.
این در حالی است که اپراتورها همواره خدمات خود را از کلان‌شهرها آغاز می‌کنند تا از محل درآمد آن امکان توسعه خدمات و سرمایه‌گذاری در شهرها و نقاط کوچک‌تر را پیدا کنند. از آنجایی که تهران روزانه 12 میلیون جمعیت را در خود جای می‌دهد، تمام اپراتورهای موبایل ترجیح می‌دهند استارت کار خود را از این شهر پرجمعیت و درآمدزا بزنند و سپس سراغ سایر شهرها بروند. اما وقتی در پایتخت کشور اپراتورها در امر توسعه با چنین موانعی روبهرو می‌شوند، این امر علاوه بر کندشدن آهنگ توسعه ارتباطات، وضعیت کشور در مسایل و چالش‌های ذکرشده در پنج بند ابتدای متن را نیز تشدید می‌کند.
تهران به‌مثابه الگویی برای کشور
اما در این میان یک نکته در خصوص شیوه توسعه خدمات ارتباطی در تهران وجود دارد که محدود به تهران نمانده و حساسیت روی کلان‌شهر تهران نه به‌عنوان پایتخت بلکه به‌عنوان الگویی برای سایر شهرها است.
به هر تقدیر کم نیستند طرح‌هایی که به‌واسطه جایگاه سیاسی و اقتصادی پایتخت کشور، ابتدا در تهران پیاده‌سازی شده و سپس در دیگر کلان‌شهرها و شهرهای کوچک مورد استفاده قرار می‌گیرد. از این‌رو برای مثال چنانچه مدلی برای توسعه ارتباطی در تهران پیاده‌سازی شود، می‌تواند به‌عنوان الگویی برای شهرداران سایر شهرها نیز قلمداد شده و آنها نیز رویه مشابهی در پیش گیرند. بنابراین هر عاملی که به کندی ارایه خدمات در تهران منجر شود، در قانونی نانوشته می‌تواند به شهرهای دیگر نیز سرایت یابد. جالب آنکه گاه برخی از این اقدامات می‌تواند نتیجه برخورد شخصی یک مدیر باشد که به یکباره تبدیل به الگویی کشوری می‌شود.
سابقه قطع زیرساخت‌های ارتباطی در تهران
موضوع تعارض‌ها و مشکلات میان شهرداری و اپراتورهای موبایل مساله تازه‌ای نیست و در دهه گذشته همواره محور بحث‌ها و جدل‌های بسیاری بوده است. از یک‌سو شرکت «ارتباط مشترک شهر» که به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های شهرداری مسوول رسیدگی به این دکل‌هاست موضوعاتی را درباره نصب بی‌رویه آنها در شهر برای حفظ زیبایی شهر عنوان می‌کند. اما از دیگرسو اپراتورها برخوردهای این شرکت در ارایه محل مناسب برای قرارگرفتن آنتن‌ها را نامناسب دانسته و گفته می‌شود مکان‌های عمدتا وابسته به شهرداری برای نصب آنتن‌ها در نظر گرفته می‌شود که ارقام اجاره آنها بالاست. در نتیجه همین اختلافات بود که اپراتور اول به ناچار در منطقه گیشای تهران با تملک خانه‌ای دکل خود را در آن نصب کرد که البته با شکایت شرکت ارتباط مشترک شهر، سال قبل این دکل برچیده شد. موضوعی که مورد توجه رسانه‌های زیادی نیز قرار گرفت.
در این زمان گفته می‌شد شرکت ارتباط مشترک شهر در برخی مناطق به دلایل نامعلوم از دادن مجوز دکل به اپراتورها خودداری می‌کند و اپراتورها از این بابت دچار می‌شوند.
از سوی دیگر، اپراتورها بر این نظر بودند که برخورد شرکت وابسته به شهرداری با آنها گزینشی است. به این معنی که مسوولان اپراتورها معتقدند مصوبه شورای شهر که به موجب آن شرکت «ارتباط مشترک شهر» دکل‌های آنها را جمع‌آوری می‌کند، مختص آنتن‌های موبایل نیست و تمام دکل‌های مربوط به اینترنت، بانک‌‌ها و دیگر دکل‌ها را هم شامل می‌شود، اما عمدتا دکل اپراتورها جمع می‌شود. علاوه بر این، اپراتورها مدعی بودند محل‌هایی که این شرکت برای نصب دکل به آنها پیشنهاد می‌دهد عموما متعلق به شهرداری است و به همین دلیل اپراتورها مجبور می‌شوند مبالغ زیادی را بابت اجاره‌بها به شهرداری پرداخت کنند. مبلغی که با توجه به گفته مدیرعامل یکی از اپراتورها بین 30 تا 50 میلیون تومان برآورد می‌شود.
بالا گرفتن دوباره اختلافات
اما به‌تازگی مدیرعامل یکی از اپراتورها به مشکلات اپراتورهای موبایل با شهرداری اشاره کرده و با ذکر نمونه‌هایی آن‌طور که خود گفته از قلع و قمع BTSها توسط شرکت «مشترک ارتباط شهر» خبر داده و گفته تنها در تهران بیش از 30 سایت نسل 3 این اپراتور توقیف شده است. سال گذشته هم مدیرعامل همراه اول گفته بود در ۲۷۰ نقطه با مالکان برای نصب آنتن به توافق رسیده اما تنها برای ۲۶ سایت مجوز داده شده و البته 21 سایت نیز جمع‌آوری شده‌اند. طبیعی است که نصب نشدن آنتن‌های لازم بر کیفیت شبکه تاثیرگذار بوده و توسعه نسل‌های جدید موبایل را هم با مشکل مواجه می‌کند.
پیش از این مدیرعامل ایرانسل هم گفته بود عوارض شهرداری‌ها به مشکل مضاعف برای این اپراتور تبدیل شده است، به‌طوری که ایرانسل مجبور شده برای توسعه شبکه‌اش، روزانه عوارض محلی پرداخت کند.
این در حالی است که گفته می‌شود مشکلات اپراتورها با شرکت مشترک ارتباط شهر از دو سال گذشته و با تغییر مدیرعامل این شرکت وابسته به شهرداری افزایش یافته است.
اما در آخرین روزهای هفته گذشته رحمت الله حافظی رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران نیز در حمایت از رویه ایجاد شده در شهر تهران به میدان آمد و با تایید وجود اختلافات میان این نهاد با اپراتورها و به ویژه اپراتور اول، در پاسخ به انتقاد مدیر عامل این اپراتور گفت: اخیراً مدیرعامل شرکت ارتباطات سیار (همراه اول) در نمایشگاه تلکام اعلام کرده است که در دو سال گذشته با تغییر مدیرعامل شرکت ارتباطات مشترک شهر تهران توسعه اپراتورها در تهران با مشکل مواجه شده و ما شاهد قلع و قمع آنتن‌های BTS هستیم و در برخی نقاط تهران پوشش از بین رفته و با ضعف آنتن‌دهی مواجه هستیم.
حافظی با اشاره به اینکه در حال حاضر همراه اول بیش از 2500 سایت BTS در سطح شهر تهران دارد، تصریح کرد: اگر همراه اول در مکان‌یابی و طراحی‌ها پیش‌بینی درستی انجام می‌داد و به موازات آن پیش‌بینی سیستم انتقال فیبر نوری را در دستور قرار می‌داد، امروز با فراکنی‌ها و آدرس‌های غلط دادن به سهامداران و مشتریان خود، جمع‌آوری دکل‌ها را بهانه‌ای برای پوشاندن ضعف سیستم خود نمی‌کرد. رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران همچنین گفته: آقای مدیرعامل همراه اول شما می‌دانید که در سطح شهر تهران هیچ سایت اختصاصی برای 3G نداریم و تجهیزات مربوط به نسل سوم تلفن‌های همراه در سایت‌های موجود نصب می‌شود و از طرف دیگر با اجرای تکنولوژی نسل سوم تلفن‌های همراه، تعداد سایت‌ها تقریبا به نصف کاهش می‌یابد از این رو انتظار نداشته باشید که اجازه دهیم که شهر تهران به مزرعه آنتن‌های BTS تبدیل شود.»
این اظهارات عضو شورای شهر در حالی بیان می‌شود که وی مقصود از این که اگر همراه اول در مکان‌یابی و طراحی‌ها پیش‌بینی درستی انجام می‌داد را روشن نکرده است.
از سوی دیگر کارشناسان مخابراتی و اپراتورها معتقدند با توجه به مشکلات موجود و ساخت و سازهای مکرر در تهران هر چه میزان سیگنال‌دهی میان تلفن‌های همراه و آنتن‌های BTS ضعیف‌تر باشد، احتمال بروز آسیب به کاربران تلفن همراه نیز افزایش بیشتری می‌یابد و از این جهت مشخص نیست از نظر این عضو شورای شهر چگونه تعداد سایت‌ها باید به نصف کاهش یابد.
جمع‌بندی
همان‌طور که اشاره کردیم، ایجاد فرصت‌های جدید شغلی، توسعه زیرساخت‌های ارتباطی، بهبود شاخص‌های ارتباطی ایران، گسترش اینترنت و توسعه سرمایه‌گذاری‌های خارجی ایران همه و همه از پیشرفت و تحقق نسل‌های پیشرفته موبایل در کشور تاثیر می‌پذیرد، بنابراین منطقی به‌نظر نمی‌رسد تمام این فرصت‌ها به دلایلی نامعلوم به تهدید تبدیل شده و منافع کشور معطل اختلافاتی از این دست شود. از این‌رو شاید بهتر باشد که مسوولان شورای شهر و شهرداری تهران در جلسه‌ای با حضور مدیران اپراتورها به یک راهکار جامع دست یابند که در آن هم اپراتورها بتوانند بدون مشکل، فناوری‌ها و نسل‌های جدید موبایل را توسعه دهند و هم حقوق مردم به‌درستی احقاق شده و به قولی شهر به جنگل آنتن‌های اپراتورهای موبایل تبدیل نشود.
هفته‌نامه عصر ارتباط نظر به لاینحل ماندن این مشکل و عواقب ناشی از آن، در هفته‌های آتی نیز به پیگیری ادامه‌دار این موضوع خواهد پرداخت.