ادامه اداره رایتل از جیب مردم
دانیال رمضانی - برند رایتل صبح دوشنبه 30 آبان 1390 به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی (شستا) با حضور وزیر کار رونمایی شد.
البته رایتل از روز تولدش به علت دولتی‌بودن، چندان با استقبال کارشناسان و فعالان حوزه ارتباطات کشور مواجه نشد و اپراتوری که قرار بود با رانت انحصار نسل 3 و چراغ قرمز برای دو اپراتور کشور یعنی همراه‌اول و ایرانسل، زمینه و وجه تمایزی برای پیشرفت و گرفتن بخشی از سهم بازار مشترکان تلفن همراه کسب کند، نه‌تنها موفق به انجام این کار نشد، بلکه کشور را سال‌ها از ورود به نسل‌های پیشرفته موبایل نیز محروم کرد و به‌نوعی عقب انداخت.
به این ترتیب چند سالی که از عمر رایتل گذشت، ظاهرا پیش‌بینی کارشناسان در خصوص عواقب و حواشی ناشی از مدیریت دولتی بر یک اپراتور رفته‌رفته محقق شد و این اپراتور چندان با اقبال مواجه نشد. در مقطعی نیز موضوع مکالمات تصویری رایتل محل مناقشات زیادی شد و در نهایت نیز تمدید چندباره دوره انحصار نسل 3 نیز نتوانست از اپراتور وابسته به وزارت کار یک اپراتور تمام‌عیار خلق کند و این اپراتور حداکثر توانست یک تا دو درصد از سهم بازار مشترکان را از آن خود کند.
اما داستان مشکلات و بدبیاری‌های رایتل که از جیب بالغ بر 40 میلیون نفر از بیمه‌پردازان (مردم) اداره می‌شود، ظاهرا هنوز هم تمام نشده است و موضوع واگذاری سهام این اپراتور به بورس، واگذاری آن به شرکت‌های دیگر و در نهایت برون‌سپاری سه‌ساله مدیریتی آن هم دچار بن‌بست شده تا سرنوشت رایتل به یک کلاف سردرگم تبدیل شود.
واگذاری پیمان مدیریتی رایتل
اواخر دی‌ماه سال 96 با خروج مجید صدری که از سال 92 مدیریت رایتل را برعهده داشت و اکنون نیز مدیرعامل شرکت مخابرات ایران است، این اپراتور بدون مدیرعامل و با سرپرست اداره می‌شد. این وضعیت اما خیلی طولانی نشد و در واپسین روزهای سال 96 شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی (شستا) با انتشار شرایطی برای واگذاری مدیریت این اپراتور، در فراخوانی اعلام کرد: در چارچوب رعایت قوانین و مقررات حاکم و در جهت اصلاح ساختارهای شرکت رایتل به‌عنوان اپراتور سوم همراه، توانمندسازی این بنگاه اقتصادی و استفاده حداکثری از ظرفیت‌های این اپراتور، اداره اجرایی این اپراتور را در قالب قرارداد پیمان مدیریت به مدت سه سال واگذار می‌کند.
در بخش پایانی این فراخوان نیز آمده بود: همچنین در صورت انجام تعهد و رضایت کارفرما از پیمانکار، قرارداد تا پنج سال با رضایت طرفین قابل تمدید است و در صورت به‌انجام نرسیدن تعهدات، کارفرما پس از گذشت یک سال می‌تواند قرارداد را فسخ کند.
این فراخوان که با درخواست‌های انگشت‌شماری مواجه شده بود، ظاهرا با گذشت حدود سه ماه یعنی در تاریخ 26 اردیبهشت‌ماه سال 97 به سرانجام رسید و تیم سابق مدیریتی همراه اول برنده این پیمان شدند و به شکل دقیق‌تر اعلام شد، وحید صدوقی (مدیرعامل سابق همراه‌اول) برنده این پیمان و عطوفی (معاون سابق بازاریابی و فروش همراه‌اول) نیز مدیرعامل اپراتور سوم شد.
به موجب این مدل، پیمانکار بابت مدیریت پروژه درصدی از هزینه‌های انجام‌شده را دریافت می‌کند. این هزینه‌ها معمولا شامل هزینه تهیه موارد قرارداد و هزینه اجرا است، ولی قبل از هزینه‌های صورت‌گرفته باید توافق طرفین درنظر گرفته شود. از طرف دیگر پیمانکار هزینه‌ای بابت اجرا پرداخت نمی‌کند و تعهدات را بر عهده نمی‌گیرد؛ فقط به‌خاطر تخصص در مدیریت سودی به‌صورت درصدی از کل هزینه‌ها دریافت می‌کند.
ماجرای واگذاری سهام رایتل به ستاد فرمان
بعد از این خبر کوتاه، موضوع برون‌سپاری قطعی مدیریتی رایتل با اما و اگرهایی مواجه شد که اگرچه هیچ‌گاه به شکل رسمی رسانه‌ای نشد، اخبار آن از گوشه و کنار می‌رسید.
هشتم مهرماه سال 97 مرتضی لطفی، مدیرعامل شستا در گفت‌وگو با خبرگزاری دولت (ایرنا) از برگزاری مزایده سه شرکت زیرمجموعه خبر داد و گفت: با فولاد خوزستان برای واگذاری فولاد اکسین و با ستاد اجرای فرمان امام برای واگذاری سهم رایتل به تفاهم رسیدیم.
بلافاصله و در همان روز مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی ستاد اجرایی فرمان امام (ره) در اطلاعیه‌ای پیرو انتشار اخباری مبنی بر واگذاری سهام شرکت رایتل به این نهاد، اعلام کرد: این ستاد هیچ‌گونه برنامه و مذاکره‌ای به منظور خرید سهام یا در اختیار گرفتن مالکیت شرکت رایتل ندارد و اخبار مرتبط با این موضوع اساسا تکذیب می‌شود.
این موضوع مساله نحوه برون‌سپاری پیمان مدیریتی رایتل را با ابهاماتی مواجه کرد و خبرگزاری تسنیم نیز در این باره نوشت: درحالی‌که تاکنون به‌صورت رسمی از قرارداد پیمان این اپراتور رونمایی نشده، اما احتمال تغییر در فرایند مدیریتی اپراتور سوم با واگذاری سهام آن وجود خواهد داشت که البته اعلام قطعی در این باره را باید به گذر زمان سپرد.
کمااینکه همان زمان، شنیده‌هایی در خصوص احتمال استیضاح علی ربیعی، وزیر وقت کار نیز مطرح بود که گفته می‌شد موضوع برون‌سپاری پیمان مدیریتی رایتل هنوز به تایید او نرسیده و بعد از عبور از استیضاح در دستور کار قرار می‌گیرد. اگرچه ربیعی از جلسه استیضاح خود موفق بیرون نیامد و از مجلس نه به وزارتخانه، که به خانه خود بازگشت.
این در حالی است که یکی از مسوولان روابط عمومی شستا در پاسخ به خبرنگار عصر ارتباط گفته: موضوع برون‌سپاری پیمان مدیریتی رایتل، منتفی شده و تمامی مدیران و کارکنان این شرکت، همچون گذشته حقوق‌بگیر و زیر نظر شستا هستند.
تلاش‌های ناکام تامین اجتماعی برای واگذاری رایتل
اگرچه موضوع مذاکرات سازمان تامین اجتماعی با ستاد اجرایی فرمان امام (ره) تکذیب شد تا نشان دهد این ستاد علاقه‌ای به در اختیار گرفتن رایتل ندارد، اما دو روز بعد روابط عمومی شستا اطلاعیه‌ای منتشر کرد که حکایت از آن داشت که مجموعه مدیریتی در وزارت کار، سازمان تامین اجتماعی و شستا، همچنان علاقه‌ای به حفظ این اپراتور نداشته و رایتل در فهرست فروش قرار دارد.
روابط عمومی شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی (شستا) در اطلاعیه دهم مهرماه سال 97 اعلام کرد: «به‌منظور خروج از بنگاه‌داری و حرکت به سمت سهامداری، مذاکره درباره واگذاری سهام شرکت‌های مختلف از جمله رایتل با شرکت‌های متقاضی انجام می‌شود.»
در ادامه این اطلاعیه آمده بود: «این شرکت در مسیر خروج از بنگاه‌داری فارغ از گفت‌و‌گوهای اولیه برای فروش و واگذاری سهام شرکت‌های خود، همه ضوابط قانونی و قوانین و مقررات مرتبط با رگولاتوری را رعایت می‌کند.»
روابط عمومی شستا اعلام کرد: «هنوز با هیچ‌یک از این خریداران به توافق قطعی نرسیده‌ایم و شستا برای حفظ و ارتقای سهام ذی‌نفعان خود با دقت و کمک دستگاه‌های نظارتی تلاش خود را مبذول خواهد داشت.»
اما این نخستین باری نبود که سازمان تامین اجتماعی به دنبال رهایی از تمام یا بخشی از اپراتور رایتل است.
صدری، مدیرعامل وقت رایتل اوایل سال 96 با اعلام تسویه بدهی وزارت ارتباطات از طریق فروش اوراق خزانه، از عرضه سهام این اپراتور طی سال جاری (96) خبر داد. همان سال رسانه‌ها گزارش دادند که بر خلاف گمانه‌زنی‌ها درباره حضور سرمایه‌گذار خارجی در شرکت خدمات ارتباطی رایتل، این اپراتور تصمیم به عرضه بخشی از سهام خود در بورس دارد و رایتل در حال انجام فرایندهای اخذ مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار برای عرضه بخشی از سهام خود و حضور فعال در بازار سرمایه کشور در سال ۱۳۹۶ است. (اتفاقی که البته به دلایل قابل درک رخ نداد.)
این در حالی است که پیش از این نیز تلاش‌هایی برای واگذاری سهام رایتل انجام شده بود. مهرماه سال 94 مجید صدری، مدیرعامل وقت رایتل در خصوص اظهارات وزیر ارتباطات (محمود واعظی) مبنی بر اینکه طی بازدید هیات تجاری فرانسوی از ایران، شرکت مخابراتی اورنج تلکام فرانسه برای خرید سهام یکی از اپراتورهای تلفن همراه وارد مذاکره شده است، گفت: با گروه‌های خارجی متعددی برای مشارکت مذاکره کرده‌ایم و هدفمان از این شراکت استفاده از نیروی فنی و تکنولوژی شریک خارجی است که سرمایه‌گذاری خارجی نیز طی آن انجام می‌شود و هدف رایتل مشارکت در قالب فروش سهام خواهد بود.
مدیرعامل اپراتور سوم تلفن همراه یادآور شد: اکثر شرکت‌های طرف مذاکره در حوزه مخابرات و تلکام فعال هستند، اما هنوز هیچ‌یک از مذاکرات نهایی نشده است.
البته ظاهرا طرف‌های خارجی هم تمایلی برای خرید سهام رایتل از خود نشان ندادند و این مذاکرات نیز هیچ‌گاه به سرانجام نرسید.
رایتل یونیکورن می‌شود؟
با گذشت حدود هشت ماه از تغییر تیم مدیریتی در رایتل و بعد از ماجرای پیمان برون‌سپاری مدیریتی رایتل، این شرکت اگرچه در سکوت کامل خبری فرو رفته است، اما تبلیغات تلویزیونی و رادیویی این اپراتور همچنان ادامه دارد.
هفدهم آذر‌ماه سال جاری مهدی عطوفی، مدیرعامل اپراتور سوم تلفن‌همراه (رایتل) در سمینار تحول دیجیتال و صنعت مخابرات ایران با اعلام اینکه این اپراتور سرویس‌های فناوری‌محور گوناگونی به سبد خدمات خود اضافه کرده، گفت: وزیر ارتباطات در سال اول شروع به فعالیت خود در این وزارتخانه اعلام کرد که یکی از دستاوردهایش در صنعت فاوا داشتن چهار یونیکورن خواهد بود و ما امیدواریم با توجه به جوان بودن و سرویس‌های جدیدی که به سبد خدمات خود اضافه کرده‌ایم، بتوانیم یکی از این چهار یونیکورن باشیم.
وی در تکمیل جزئیات اظهارات خود مبنی بر یونیکورن شدن رایتل اعلام کرد: رایتل در تلاش است اولین تحولات دیجیتالی را در این سازمان ایجاد کند که در این بخش رایتل می‌تواند حوزه ارایه خدمات هوشمند برای این سازمان و همچنین ورود به خدمات پرداخت و ویدیوسرویس‌های مختلف را احیا کند. به گفته وی، اگر رایتل بتواند در لایه‌های سیستم پرداختی تسهیلاتی به وجود بیاورد، سود حاصل از این کار نصیب تمام بازیگران صنعت ICT خواهد شد. در نهایت اینکه عطوفی با اشاره به پیاده‌سازی امضای دیجیتال در مجموعه رایتل اعلام کرد که با این خدمات نوین و تلاش این اپراتور برای تعامل با سایر بازیگران صنعت ICT این اپراتور آمادگی تبدیل شدن به یونیکورن تا سه سال آینده را دارد.
رایتل در حال سود یا زیاندهی؟
اگرچه مدیرعامل جدید رایتل، در امتداد و همنوایی با شعار وزیر ارتباطات، می‌گوید این شرکت را یونیکورن خواهد کرد، اما برخی موضوعات در این میان وجود دارند که تحقق این شعار را با ابهاماتی مواجه می‌کند.
1. نخست آنکه اصل رابطه تیم مدیریتی جدید با رایتل همچنان مبهم است. اگرچه در خبرها گفته شد، مدیریت رایتل برای سه سال برون‌سپاری شده است، اما حالا ظاهرا تیم مدیریتی جدید هم در قالب کارمند حقوق‌بگیر شستا در رایتل مشغول به‌کار هستند. اصولا به‌درستی معلوم نیست سرنوشت این پیمان مدیریتی به کجا می‌کشد؟
2. افزایش گسترده حجم تبلیغات تلویزیونی و رادیویی رایتل در ماه‌های اخیر که همچون گذشته تناسبی با حجم و اندازه این اپراتور در بازار ندارد نیز اندکی سوال‌برانگیز است. محتوای این تبلیغات گسترده و پرهزینه نشان می‌دهد که رایتل ظاهرا همچنان به دنبال جذب مشترکان نهایی است؛ راهی که در حدود هفت سال گذشته در دستور کار میلیاردها تومان تبلیغات این اپراتور بوده و به عبارتی قبلا آزموده شده و نتیجه‌بخش نبوده است
3. مسوولان سازمان تامین اجتماعی و شستا بارها تاکید کرده‌اند که رایتل قطعا در فهرست واگذاری و فروش آنها قرار دارد؛ موضوعی که چند سالی است در اشکال مختلف اعم از فروش مستقیم به سرمایه‌گذاران، واگذاری سهام در بورس، واگذاری بخشی از سهام به شرکت‌های خارجی در دستور کار بوده و البته این تلاش‌های چند ساله تاکنون به سرانجامی هم نرسیده است.
به عبارت دیگر در شرایطی که مالکان رایتل به دنبال فروش این شرکت هستند، با این موضوع که مدیرعامل رایتل قصد دارد یونیکورن هوا کند، کمی جور در نمی‌آید؛ چراکه به هر تقدیر در صورت واگذاری کلی یا بخشی از رایتل در سال‌های اخیر، قاعدتا احتمال تغییرات در تیم مدیریتی این اپراتور چندان دور از ذهن نیست.
4. اما برسیم به یک پرسش بسیار مهم یعنی اینکه رایتل در نقطه سر به سر از نظر هزینه و درآمد قرار دارد، سودده است یا آنکه زیانده؟
گرفتن جواب این سوال کار آسانی نیست و پیگیری موضوع از روابط عمومی وزارت کار، روابط عمومی سازمان تامین اجتماعی، روابط عمومی شستا و روابط عمومی رایتل قاعدتا و به شکل طبیعی نتیجه‌ای در پی نداشت.
اما آخرین عدد از وضعیت سود و زیان رایتل به سال 95 باز می‌گردد. اوایل فروردین‌ماه سال جاری سایت 90 اقتصادی در گزارشی نوشت: گفته می‌شود که روند عملیاتی پنج سال گذشته شرکت رایتل، به تبع سرمایه‌گذاری انجامی از محل تسهیلات بانکی و اوراق صکوک و هزینه‌های مالی متحمله، منجر به ایجاد زیان انباشته حدود 730 میلیارد تومانی این شرکت در انتهای سال مالی 95 شده است.
موضوعی که اکبر ترکان، رییس هیات‌مدیره شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی (شستا) با رد زیان انباشته شرکت رایتل، به موضوع از زاویه دیگری نگاه کرده و گفته: «شرکت رایتل در امور زیربنایی سرمایه‌گذاری کرده و فقط بدهی دارد.
به گفته وی، شرکت رایتل با گرفتن تسهیلات، اقدام به ظرفیت‌سازی کرده که این امر در درازمدت برای رایتل درآمدزا خواهد بود و در مرحله فعلی، بدهی رایتل ناشی از گرفتن وام از نظام بانکی است.
5. با توجه به سهم بازار رایتل، بلاتکلیفی تیم مدیریتی آن و بلاتکلیفی واگذاری آن و در نهایت ارقامی که در خصوص هزینه‌های اداره رایتل مطرح است، کمی بعید به نظر می‌رسد که شستا قصد فروش یک شرکت پول‌ساز و سودده خود را داشته باشد.
اگرچه یکی از کارکنان روابط عمومی شستا در پاسخ به خبرنگار ما در خصوص وضعیت سود و زیان رایتل در ابتدا قاطعانه اعلام کرد که رایتل بسیار سودده است و زمانی‌که در خصوص موضوع بدهی یا زیان 730 میلیارد تومانی رایتل از او پرسیدیم، اعلام کرد به هر حال این شرکت زیانده نیست و اگر مایلید باید برای کسب جزئیات بیشتر درخواست وقت مصاحبه و هماهنگی و .... بدهید.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
در نهایت اینکه از کم و کیف ماجرا به شکل خلاصه این‌طور بر می‌آید که رایتل همچنان از جیب مردم اداره می‌شود. اگرچه این روزها حجم تبلیغات رادیویی و تلویزیونی این اپراتور با رویکردی که ذکر شد، بار دیگر رو به افزایش گذاشته و پخش هر تبلیغ به‌منزله کسر هزینه‌های آن از جیب بیمه‌شدگان است.
اینکه رایتل در حال سود یا زیان است را مالکان و مدیران رایتل باید (در صورت تمایل به ارایه اطلاعات به افکار عمومی) شفاف‌سازی کنند. اگرچه پرسش‌های بی‌پاسخ دیگری همچون سرنوشت تیم مدیریتی رایتل و بحث فروش کل یا بخشی از این اپراتور نیز همچنان بلاتکلیف است که در این مورد هم در صورت تمایل وزارت کار، سازمان تامین اجتماعی، شستا و رایتل، هفته‌نامه عصر ارتباط حاضر به انتشار آن است.(منبع:عصرارتباط)