اشتباهات مبنایی؛ کلید قدرت قطع سریع اینترنت
عباس پورخصالیان - پنج جعل قانونی، باعث و بانی اعمال مدیریت لنینیستیِ متمرکز بر ستون فقرات ارتباطات بین‌شهری و بین‌المللی کشورند و بنیاد قدرت قطع سریع اینترنت:
- جعل روال لیبرالیستی «صدر و ذیل کردنِ» اقتصاد مخابرات در اصل 44 قانون اساسی توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام که منجر به تقسیم شرکت دولتی مخابرات ایران به دو شرکت شد [یکی دولتی به نام: «شرکت ارتباطات زیرساخت»، و دیگری خصوصی به نام: «شرکت سهامی مخابرات ایران»]
- جعل اصطلاح «شبکه مادر مخابراتی» در ماده 124 قانون برنامه سوم توسعه کشور که باعث و بانی ایجاد مدیریت متمرکز دولتی/لنینیستیِ بر ستون فقرات ارتباطات بین‌شهری و بین‌المللی کشور شد. و
- جعل شرکتی که مسوول core یا هسته شبکه سراسری است ولی به جای استفاده از نام «شرکت هسته شبکه ملی»، نام «شرکت ارتباطات زیرساخت» را روی خود نهاده؛ در حالی که زیرساختِ زیرساخت‌های تمام شبکه ملی اطلاعات که شبکه‌های دسترسی توزیع شده در هزاران شهر و روستای کشور هستند، در انحصار شرکت دیگری است!
- جعل بعدی مربوط به «شبکه ملی اطلاعات» است که هیچ اجماعی در مورد چیستی آن به وجود نیامده، در حالی که تا کنون حداقل سه بار به‌طور رسمی افتتاح شده است.
- جعل نهایی مربوط است به ایجاد مراکز تبادل ترافیک اینترنت
به جای جعلیات مذکور،
- نخست: می‌شد قلمرو پوشش سراسری شرکت دولتی مخابرات ایران را قبل از خصوصی‌سازی، به چند منطقه همپوشان تقسیم کرد به‌طوری که پس از خصوصی‌سازی، در هر منطقه، چند شرکت مخابرات خصوصی کامل (دارای همه انواع زیرساخت‌های خدماتی و ارتباطی شهری، بین‌شهری و بین‌المللی) به وجود آیند و به رقابت با هم بپردازند؛
- دوم: در نبود شرکت ارتباطات زیرساخت (به دلیل تحلیل رفتن در شرکت‌های منطقه‌ای مذکور) می‌شد دروازه‌هایی دولتی ایجاد کرد برای کنترل متمرکز همه ارتباطات درونی، کل ارتباطات داخلی صادر شونده از کشور و تمام ارتباطات خارجی وارد شونده به کشور، آن هم:
- بدون دولتی کردن نگهداری و بهره‌برداری از هزاران کیلومتر زیرساخت نوری و رادیوییِ بین‌شهری و بین‌المللی در شبکه‌های تلفنی، داده‌ای و اینترنتی کشور؛
- بدون دولتی اداره کردن حدود 130 مرکز ترانزیت تلفن راه دور و نقطه حضور؛
- بدون ایجاد و اداره دولتی مراکز داده و مراکز تبادل داده‌های اینترنتی،
- و بدون دولتی کردن بازار خدمات متنوع و حیاتی شبکه‌های راه دور.
البته ارتکاب اشتباه مبنایی، به شرطی که بر اشتباه اولیه پافشاری نشود، کرداری همیشه بد نیست بلکه گاه به نتایجی نیک منجر می‌شود و مایه خلاقیت‌های بعدی‌ست! نگاه کنید به بنای عظیم علم و صنعت شیمی که از اشتباه مبنایی کیمیاگری نشات گرفت. یا ببینید اشتباه مبنایی رایانه فرض کردنِ مغز را و نرم‌افزار فرض کردنِ ذهن را که به پیدایش علم شناختی (cognitive science) منجر شد، جدیدترین علمی که نانوفناوری، زیست‌فناوری و فناوری اطلاعات را بناست در فناوری «همگرایی NBIC» یکپارچه سازد تا به بهینه‌سازی توان انسان کمک کند.
اشتباهات قانونی مذکور نیز قدرت قطع سریع اینترنت را برای وزارت ارتباطات به ارمغان آورده‌اند.
قدرت قطع سریع اینترنت، منبعث از اشتباهات مبنایی
پس از گذشت حدود 15 سال از ارتکاب اشتباهات قانونی مذکور، برخی از دولتمردانِ حوزه فاوای کشور خواستند دنده عقب بگیرند تا اشتباهات گذشته را تا حدودی جبران کنند؛ پس آمدند تقسیم شرکت ارتباطات زیرساخت را به سه شرکت، در قانون برنامه ششم گنجاندند تا در آینده بتوانند گام به گام به طرح لیبرالیستی خصوصی‌سازی کل ارتباطات و مخابرات کشور نزدیک و نزدیک‌تر شوند اما در حین اجرای برنامه ششم فهمیدند، بهتر است برنامه سه قسمت کردن شرکت ارتباطات زیرساخت، لغو شود! زیرا دیدند هیچ کشوری در جهان، موفق به اختراع مدیریت لنینیستی «شبکه‌های مادر پُستی و مخابراتی» نشده تا بتواند در عرض تنها پنج ساعت، در روز 25 آبان 1398 به مدت بیش از یک هفته، دسترسی اینترنت داخلی به اینترنت جهانی را تا حد 96 درصدِ پهنای باند ارتباطات بین‌المللی اینترنت کشور، به‌سرعت قطع کند. حالا می‌توان مدال قهرمانی سریع‌ترین نمونه برنامه‌ریزی شده Internet Blackout را به مهندسان وزارت ارتباطات داد.
فرق میان شبکه‌سازی اینترنت در ایران و دیگر کشورها
از لحاظ پیکربندی سامانه‌های خودآیین (یا سامانه‌های خودگردان یا Autonomous System) فرقی میان شبکه‌سازی اینترنت ما و دیگران نیست: زیرساخت خدمات اینترنت در هر کجای جهان که این خدمات ارایه می‌شوند، شبکه‌سازی اینترنت مبتنی بر همبندی تعداد معینی از سامانه‌های خودآیین است.
توپولوژی ماکروسکوپیکیِ اینترنت به‌عنوان شبکه‌ای جهانی، شامل بیش از 92 هزار سامانه خودآیین است. نشانی یا شماره اینترنتی هر سامانه خودآیین را که به معنی مجوز استفاده از آن در شبکه جهانی اینترنت است، نهادی در درون آیکان (ICANN) به نامِ «آیانا» یا Internet Assigned Numbers Authority (IANA) صادر می‌کند. از میان این 92 هزار سامانه خودآیین فعال در شبکه جهانی اینترنت، حدود 700 سامانه خودآیین، در شبکه ملی اطلاعات ایران حضور دارند. اما شبکه ملی اطلاعات دارای سامانه‌ها و شبکه‌های دیگری غیر از سامانه‌های خودآیین و تجهیزات همبندی آنها با یکدیگر نیز است!
همبندی این حدودا 700 سامانه خودآیین ما، چه صاحبان آنها نهاد‌های بخش عمومی باشند یا شرکت‌های بخش خصوصی، از این لحاظ نسبت به همبندی سامانه‌ای خودآیین در دیگر کشورها فرق اساسی دارد که ارتباطات هر یک از سامانه‌های خودآیین در خارج از کشور با سایر سامانه‌های خودآیین در سطح جهان، بازِ باز است اما در ایران ارتباطات آنها، بسته است!
ارتباطات سامانه‌های خودآیین ما با هم ترجیحا از طریق مرکز تبادل داده‌ها (IXP) برقرار می‌شود و به همتایان خود در بیرون از شبکه ملی اطلاعات ایران، به شیوه‌ای کاملا متمرکز، تحت مدیریت شرکت ارتباطات زیرساخت متصل می‌شود.
نقطه تمرکز ارتباطات سامانه‌های خودآیین ما با یکدیگر، مراکز تبادل داده‌های اینترنتی هستند که جزو تاسیسات دولتی شرکت ارتباطات زیرساخت به شمار می‌آیند. تمرکز ارتباطات داخلی سامانه‌های خودآیین، به مهندسان وزارت ارتباطات، این قدرت و امکان را می‌دهد که دسترسی کاربران یک منطقه یا یک استان در داخل کشور یا کل کاربران ایران به منابع اینترنتی بیرون از کشور را به‌سرعت، محدود یا قطع کنند.
امنیتی دیدن مراکز تبادل ترافیک اینترنت در ایران و اقتصادی دیدن آن در روابط متقابل دو یا چند سامانه خودآیین در خارج از کشور نیز موضوع دیگری است.
نوع استفاده ما از مراکز تبادل ترافیک اینترنت (IXP) امنیتی است. هدف اصلی ما از ایجاد مراکز تبادل ترافیک اینترنت:
- پرهیز از انتقال رفت‌وبرگشت داده‌ها از درون کشور به بیرون و دوباره دریافت آن از خارج بوده است و در درجه دوم اهمیت:
- صرفه‌جویی ارزی.
فلسفه ایجاد مراکز تبادل ترافیک اینترنت در خارج از کشور، رسیدن به وضعیت همه‌بـرد اقتصادی (به نفع شرکت‌های مشارکت‌جو در برقراری ارتباطات متقابل، بدون محاسبه و پرداخت هزینه‌های مبادله ترافیک داده اینترنتی بین یکدیگر) است. این در حالی است که شرکت ارتباطات زیرساخت با احداث مرکز تبادل ترافیک اینترنت عمدتا خواست، امنیت ارتباطات اینترنتی کشور را بهتر کند. از همین رو، تاسیسات و بازار تبادل ترافیک اینترنت در کشور، به‌طور انحصاری در دست دولت است.