اقتصاد نادانی و کاسبان جهل
علی شمیرانی - چندی پیش بیل گیتس، سرمایه‌گذاری در بیت‌کوین و سایر ارزهای دیجیتال را پیرو تئوری احمق‌تر از من خوانده بود.
نظریه احمق‌تر از من (Greater fool theory) یک نظریه اقتصادی است که طبق آن قیمت اجناس بر اساس ارزش واقعی آنها تعیین نشده و فرد خریدار بدون توجه آن را می‌خرد و با این فرض قیمت را برای خود توجیه می‌کند: «یک نفر احمق‌تر از من پیدا خواهد شد که حاضر است مبلغ بیشتری برای این کالا بپردازد.» بازاریابی‌های شبکه‌ای همچون گلدکوئست نیز بر همین اساس بنا شده است.
در ایران نیز قدیمی‌ترها مثلی داشتند که می‌گفتند: "می‌خواهم نان در بیارم اما نمی‌خواهم آن را در کثافت فرو کنم و بعد بخورم!"
با این مقدمه اما اکنون نسل جدیدی از کاسبان رسانه‌ای در ایران در حال رشد هستند که اساس و بنای کسب درآمد خود را بر جهل مخاطبان گذاشته و سبب شکل‌گیری یک نوع ترم اقتصادی شده‌اند که من نام آن را "اقتصاد نادانی" می‌گذارم.
بدون هیچ تعارفی این رسانه‌ها نه تنها گمنام نیستند بلکه اتفاقا در تمامی اشکال موجود از خبرگزاری و روزنامه گرفته تا سایت‌های مجوزدار خبری و کانال‌های تلگرامی در حال کار و فعالیت هستند.
اکثر فعالان رسانه‌ای در کشور این کاسبان را می‌شناسند و اصولا آنها را جزیی از خود ندانسته و حتی حاضر نیستند برای یک ساعت در یک مراسم سر میزی بنشینند که آنها حضور دارند، چه رسد به رسانه آنها سر بزنند!
این کاسبان که ناچار هستم به خاطر شکل ظاهری‌شان آنها را نیز رسانه خطاب کنم، با اهداف مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در تمام عرصه‌ها نیز نفوذ کرده‌اند و متاسفانه امروز حتی در برخی جشنواره‌ها و نهادهای ارزیاب رسانه‌ای، حالا جزو هیات داوران نیز نشسته‌اند! به همین دلیل است که برخی رسانه‌ها مایل به حضور در این "مسخره‌بازی‌ها" نیستند.
کاسبان جهل از کم‌سوادی رسانه‌ای مخاطبان خود نهایت بهره را می‌برند، اما این تمام مبنای قدرت گرفتن آنها نیست، این کاسبان از دو طریق تقلب و عقد قرارداد با نهادها، شرکت‌ها و شخصیت‌هایی که از جنس ایشان بوده و روش و منش آنها به کارشان می‌آید، توانسته‌اند جایگاه‌های خوبی نیز پیدا کنند.
انتشار اخبار دروغ از جمله منابع اصلی درآمد ایشان است، آنها مخاطب و کلیک می‌خواهند و برای به دست آوردن و حفظ مخاطبان خود تن به "هر کاری" می‌دهند. در این میان برخی از آنها تلاش دارند که کسی پی به ماهیت کثیف آنها نیز نبرد.
یکی از روش‌های شناخته شده و مرسوم آنها این است که یک خبر دروغ منتشر می‌کنند و پس از آنکه مخاطب و بازدید نهایی و کافی خود را گرفت، چند روز بعد آن را از خروجی رسانه خود حذف می‌کنند. به این ترتیب هم مخاطب خود را گرفته‌اند، هم حرفی را که بابت آن پول گرفته‌اند زده‌اند و هم می‌خواهد بگویند مثلا آنها "اخلاق‌مدارانه!" متوجه اشتباه خود شده و آن خبر را حذف کرده‌اند.
عجیب آنکه این اتفاق تقریبا هر روز و تنها در رسانه‌های ایشان رخ می‌دهد! کاسبان جهل مخاطب، اما می‌دانند که اوضاع آنقدر در هم است که کسی کاری به کارشان ندارد و اگر به فرض محال کسی روزی روزگاری توانست از موانع و حامیان ایشان گذر کند و سراغشان برود، آنقدر دیر شده که هم اثری از آن اخبار نخواهد یافت و هم آنکه جیب ایشان به اندازه کافی پر شده است و هم ذهن بسیاری از مردم اثر و صدمه ناشی از آن اراجیف را دریافت کرده است.
معضل نوظهور اخبار جعلی در دنیا لاینحل مانده و شاید به همین دلیل است که در ایران رسانه‌های رسمی پا در این راه گذاشته‌اند تا مبادا به رقبای ناآشنا فضای کاسبی را واگذار کنند!(منبع:فناوران)
- ۹۷/۰۳/۱۹