ITanalyze

عباس پورخصالیان -  اعصار پسامدرن، بسیار زودگذرند. تنها سه دهه پیش بود که با پدیداری صنعت فاوا، جابجایی مهمی در پارادایم نظری مان نسبت به صنعت رُخ داد و طی سال های اخیر، با نگاهی به ادوار گذشته بر صنعت دریافتیم که جامعه بشری چهار انقلاب صنعتی را پشت سرگذاشته است:

•    حدود سیصد سال پیش، انقلاب نسل یکم صنعت با نوآوری ماشین¬های مبتنی بر نیروی بخار؛
•    حدود دویست سال پیش، انقلاب نسل دوم صنعت با نوآوری ماشین¬های الکتریکی؛ 
•    حدود هشتاد سال پیش، انقلاب نسل سوم صنعت با نوآوری رایانه های دیجیتالی؛ 
•    و از پایان سده بیستم تا دو-سه سال پیش، با تجمیع حوزه¬هایی علمی/فنی، چون: علوم شناختی (Cognitive Sciences)، نانوفناوری، فاوا و زیست¬فناوری در حوزه واحدی به نام اِنبیک (NBIC) و سپس همگرایی NBIC با فناوری هایی چون غبار هوشمند (Smart Dust)، شبکه حسگرهای همه-جا حّی و حاضر (Ubiquitous Sensor Network)، کلان¬داده¬ها (Big Data)، داده¬های هوشمند (Smart Data)، تحلیل شناسی (Analytics)¬، اقتصاد دیجیتالی، "چیزنت" یا اینترنت چیزها (IoT) [با همۀ مشتقات متنوع آن، مانندِ:"شیئ¬نت" یا اینترنت اشیاء (IoO)،"دادنت" یا اینترنت داده¬ها (IoD)، "بَشَرنت" یا اینترنت انسان¬ها (IoH)، رفتارنت (IoB)، "آب¬نت" یا اینترنت آبها (IoW) و بالاخره: "همه¬چیزنت" یا اینترنت همه¬چیز (IoE)]، نخستین پدیده¬های انقلاب نسل چهارم صنعت (Industry 4.0) نیز پدیدار شدند و گفتمان¬سازی بمنظور ظرفیت¬سازی مدیران صنعت و دانشگاه از طریق سیاست¬گذاری، مقررات ¬نویسی و وضع قانون برای تسهیل توسعه ¬Industry 4.0 در کمیسیون اروپا آغاز گردید. 

انقلاب نسل پنجم صنعت:  Industry 5.0
اینک چندی ست که انقلاب نسل پنجم صنعت با الگوی جدیدی از همکاری بین انسان و ماشین در اقتصادهای توسعه یافته و جامعه های برآینده (Emerging Societies) درحال طلوع است!
براساس گزارشی که با عنوان «انقلاب صنعتی پنجم، در راستای ایجاد صنعتی پایدار، انسان محور و تاب آور در اروپا» منتشر شده است: «در Industry 5.0،  الگوی جدیدی از همکاری و تعامل بین انسان و ماشین پی ریزی خواهد شد». 
کنفرانس صنعت نسل پنجم
این الگوی جدیدِ همکاری و تعامل میان انسان و ماشین، یکی از نتایج اصلی "کنفرانس صنعت نسل پنجم" است که توسط کمیسیون مشورتی تغییرات صنعتی (Consultative Commission on Industrial Change) و کمیته اقتصادی و اجتماعی اروپا (EESC) در 22 نوامبر 2018 برگزار شد. 
باید توجه داشت که انقلاب نسل چهارم صنعت، هیچوقت موجب نگرانی تشکیلات کارگری ما در جمهوری اسلامی ایران نشد اما با مطرح شدن آن طی یک دهه پیش، باعث اعتراض و تظاهرات خیابانی کارگران و بانی نگرانی هایی (به عنوان مثال: نگرانی از دست دادن مشاغل و تضعیف سندیکاهای کارگری) در اروپا شد؛ زیرا گفته می شد که انقلاب نسل چهارم صنعت، بر بهره‌وری رُبات‌ها  بیکاری و کم کاری انسان ها تمرکز دارد. 
اکنون، در (اِن شاءالله) پایان دوران اقتصاد کرونا، به نظر می رسد که ورق برگشته است و با پدیداری نشانه هایی از Industry 5.0، نگرانی های مذکور دارند رفع می شوند. 
به گفته پروفسور Bram Vanderborght، از مرکز تحقیقات رباتیک انسانی بروکسل (BruBotics یا Brussels Human Robotics Research Center): «هدف از نسل پنجم صنعت، ترکیب و تجمیع نقاط قوت انسان و ماشین است، با در نظر گرفتن این که ایمنی، نگرانی اصلی است و وظایف خطرناک باید همیشه توسط رُبات ها انجام شود». 
این ترکیب و تجمیع نقاط قوت انسان و ماشین، با اصطلاح جدیدی که توسط فرانسیسکو جیمی کوئسادو ضرب شده است، coopetition بیان می شود. در واقع coopetition ترکیبی از رقابت و رفاقت میان انسان و رُبات است که مشخصه اصلی صنعت نسل پنجم و "جامعه نسل پنجم" (جامعه ای که صنعت نسل پنجم را به خدمت می گیرد) خواهد بود.
در همین راستا، مارتین سیوپا، مدیر ارشد اطلاعات mindmaze.com معتقد است که «نسل پنجم صنعت ممکن است آخرین انقلاب صنعتی در جوامع بشری باشد، زیرا یافتن مشکلاتی که با هوش مصنوعی قابل حل نباشد، دشوار است؛ در نتیجه، نوع بشر باید نقش جدیدی برای خود بیابد».
 اما، به گفته مارتین سیوپا، «این لزوماً به آن معنا نیست که رُبات‌ها همه کارها را انجام می‌دهند: این که از انسان، چه کار؟ و از رُبات چه خدمتی را بگیریم، چالش ابدی ما خواهد بود، اما لازم نیست در این باره منفی بیاندیشید: "ربات ها درخدمت مشاغل رُباتیک" و "انسان ها درخدمت مشاغل انسانی" در خواهند آمد». 
دیگر سخنرانان "کنفرانس صنعت نسل پنجم" نیز خطرات اجتماعی و اخلاقی این انقلاب صنعتی جدید را «از دست دادن مشاغل، چالش های پیش روی سیستم های آموزشی و مسائل زیست محیطی» ذکر کردند. اما اجماع عمومی کنفرانس، بر این نکته مبتنی بود که نسل پنجم صنعت باید یک فرصت بسیار خوب برای بشریت باشد. 
ژلیکو پاژین، مدیر اجرایی کارخانه‌های اروپایی انجمن تحقیقات آینده، نمونه‌هایی از فناوری‌های انسان محور را که مهارت‌های رُباتیک و انسانی را با هم ترکیب می‌کنند، مطرح نمود و پیامی خوش‌بینانه ارائه کرد به این مضمون که: «حتی اگر من کاملاً با همه ترس‌ها موافق باشم، هنوز فکر می‌کنم اروپا همچنان قوی عمل خواهد کرد و در بسیاری از بخش ها، قوی و رقابتی باقی خواهد ماند».
مارسل وولمر، مدیر ارشد دیجیتالی سازی از شرکت SAP Ariba نیز بر اصلاح نقش مقرراتگذاری اصرار داشت و معتقد بود که «اروپا باید اقتصاد قدیمی خود را در یک اقتصاد هوشمند سامان دهی کند، و برای رسیدن به یک اقتصاد هوشمند، به مقرراتی نیاز داریم که از سرعت تحولات تکنولوژیکی پیروی کند. اگر بتوانیم این کار را انجام دهیم، در نهایت مشاغل بیشتری خواهیم داشت». 
جوری رینگمن، معاون مدیر کل کنفدراسیون صنایع اروپا هم به اهمیت حفظ ارزش ها در تحولات جدید صنعتی اشاره کرد.
 ایان کرونین (Ian Cronin)، راهبر پروژه در مجمع جهانی اقتصاد به او پیوست، که بر ایفای نقش حکومت ها و دولت ها در ارزیابی تأثیرات اجتماعی پافشاری کرد و اظهار داشت که اروپا در ایجاد و تزریق حس انسانی به نسل پنجم صنعت، نقشی اساسی بر عهده دارد. 
در نهایت، پیر لوکاس، مدیر Orgalime، نیاز به بحث های بیشتر در مورد هوش مصنوعی را مطرح کرد، زیرا – به قول وی- «هوش مصنوعی ستون اصلی رقابت اتحادیه اروپا و توانایی آن برای رویارویی با چالش های اجتماعی خواهد بود».

رایزنی فناوری و نوآوری سفارت جمهوری اسلامی ایران در وین
رایزنی فناوری و نوآوری سفارت جمهوری اسلامی ایران در وین پس از انتشار گزارش کنفرانس صنعت نسل پنجم در ژانویه سال جاری (2021)، توانست ترجمه فارسی گزارش «انقلاب صنعتی پنجم، در راستای ایجاد صنعتی پایدار، انسان محور و تاب آور در اروپا» را امسال (1400) منتشر کند و در اختیار علاقه مندان به مطالعات فناوری به زبان فارسی قرار داد.
"رایزنی" مذکور، نهادی است در درون سفارت جمهوری اسلامی ایران در وین که به منظور توسعه دیپلماسی علم و فناوری و برای تسهیل ارتباطات و گسترش همکاری های فناورانه و نوآورانه میان بازیگران این حوزه در ایران تشکیل شده است. 

خلاصه گزارش «انقلاب صنعتی پنجم، در راستای ایجاد صنعتی پایدار، انسان محور و تاب آور در اروپا»
بر اساس گزارش مذکور:
1-    صنعت نسل پنجم به جای اینکه کارگران صنعت را در معرض تهدید قرار دهد، می تواند برای آنها مفید واقع شود و همزمان مرزهای جهانی و اجتماعی را مورد توجه قرار دهد.
2-    شکل گیری صنعت نسل پنجم باید متناسب با ساختار اقتصادی سیاسی اجتماعی فرهنگی اروپا مطرح شود. بدین منظور، محرکهایی برآینده برای صنعت آتی با تأکید بر چشم انداز کارگران صنعت منظور می شوند.
3-    صنعت نسل پنجم نباید دنباله الگوی فعلی صنعت نسل چهارم و یا جایگزین آن تلقی شود.
4-    صنعت نسل پنجم ویژگی های بارز صنعت نسل چهارم را تکمیل کرده و توسعه میدهد. 
5-    صنعت نسل پنجم بر ابعادی تأکید دارد که عوامل سرنوشت سازی در ارتباط با جایگاه صنعت در جامعه آتی اروپا به شمار خواهند آمد؛ 
6-    این عوامل صرفا شامل عوامل اقتصادی و یا فناورانه نیستند، بلکه ابعاد زیست محیطی و اجتماعی مهمی را نیز دربرمی گیرند.
فهرست مطالب این گزارش، به بهترین وجه، تقسیمات موضوعی آن را نشان می دهد: 
۱ .مقدمه؛ ۲ .پیشینه تحقیق؛ ۲-۱ صنعت نسل پنجم و صنعت نسل چهارم؛ ۲-۲ ارتباط بین مفهوم صنعت نسل پنجم و جامعه نسل پنجم؛ ۳ .مبنای شواهد تحقیق و نوآوری؛ ۴ .تعریف صنعت نسل پنجم؛ ۵ .مزایای موجود برای کارگران: رویکرد انسان محور؛ ۵-۱ نقش جدید کارگران صنعت؛ 5-2  محیط کار ایمن و همه شمول؛5-3  مهارتها، ارتقای مهارت و مهارت آموزی؛ ۶ -مزایای صنعت؛ 6-1  جذب و حفظ استعدادها؛ 6-2  بهره وری منابع برای پایداری و رقابت پذیری؛ 6-3  تاب آوری فزاینده؛ ۷ -تحقق انقلاب صنعتی پنجم؛ 7-1  محوریت انسان؛ 7-2  پایداری؛ 7-3  تاب آوری؛ 7-4  اقدامات بعدی.
 این گزارش همچنین دارای دو پیوست است:
پیوست ۱ : معرفی پروژه های اجرایی در زمان گذشته و در حال حاضر 
و پیوست ۲ : مقالات دانشگاهی اولیه در مورد صنعت نسل پنجم.