اینترنت، صافی دوستی‌های جدید
سید میثم لطفی - هفته نامه بزرگراه فناوری - پیدایش اینترنت به دهه ۱۹۶۰ برمی‌گردد، یعنی زمانی که دولت ایالات متحده بر اساس طرحی موسوم به Arpa مخفف "آژانس تحقیق پروژه‌های پیشرفته" که در آن زمان برای کارکردهای دفاعی به‌وجود آمده بود، این طرح را اجرا کرد. طرح این بود که کامپیوترهای موجود در شهرهای مختلف که هر کدام اطلاعات خاص خود را در آن ذخیره داشتند بتوانند در صورت نیاز با یکدیگر اتصال برقرار کرده و اطلاعات را به یکدیگر منتقل کنند یا اینکه در صورت ایجاد بستر مناسب اطلاعات را در حالت اشتراک قرار دهند.
در همان دوران سیستم‌هایی به‌وجود آمده بودند که امکان ارتباط بین کامپیوترهای یک سازمان را فقط از طریق همان سازمان فراهم می‌کردند، طوری که کامپیوترهای موجود در بخش‌ها یا طبقات مختلف با یکدیگر تبادل اطلاعات کرده و امکان ارسال نامه بین بخش‌های مختلف سازمان را فراهم می‌کردند که اکنون به این سیستم ارسال نامه پست الکترونیکی (Email) می‌گویند.
اما برای اتصال و ارتباط دادن این شبکه‌های کوچک و پراکنده که هر کدام به روش و استانداردهای خودشان کار می‌کردند، استانداردهای جدید و مشخصی که همان پروتکل‌ها هستند توسط کارشناسان وضع شد. سرانجام در سال ۱۹۶۱ تعداد چهار کامپیوتر در دو ایالت مختلف با موفقیت ارتباط برقرار کردند و با اضافه شدن واژه نت (Net) به طرح اولیه نام آرپانت (ArpaNet) برای آن منظور شد.
در دهه ۱۹۷۰ با تعریف پروتکل‌های جدیدتر از جمله TCP که تا به امروز رواج دارد و نیز مشارکت کامپیوترهای میزبان بیشتر به آرپانت و حتی گسترده شدن آن به برخی نواحی فراتر از مرزهای ایالات متحده، آرپانت شهرت بیشتری یافت و ایده اینترنت همراه با جزئیات بیشتر درباره شبکه‌های کامپیوتری مطرح شد تا اینکه طی سال‌های پایانی دهه ۱۹۷۰ شبکه‌های مختلف تصمیم گرفتند به‌صورت شبکه‌ای با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و آرپانت را به‌عنوان هسته اصلی انتخاب کردند. بعدها در سال ۱۹۹۳ نام اینترنت روی این شبکه بزرگ گذاشته شد. وب یا همان www که مخفف World Wide Web است و توسط آزمایشگاه اروپایی فیزیک ذرات Cern به‌خاطر نیاز آن‌ها به دسترسی مرتب‌تر و آسان‌تر به اطلاعات موجود روی اینترنت ابداع شد.
این ابزار در ابتدا ارتباط میان سازمان‌ها و مراکز دولتی را برقرار می‌کرد تا به آسانی بتوانند یکدیگر را از فعالیت‌های خود و نیازهایشان مطلع سازند، اما پس از این جریان طولی نکشید که اینترنت وارد محیط‌های غیرکاری شد و مردم هم توانستند از این طریق با یکدیگر مرتبط باشند. این ارتباط که در مراحل اولیه بسیار ساده و پیش‌پا افتاده بود، امروزه بسیار گسترده شده و همه مردم در سراسر جهان را به یکدیگر متصل ساخته است.
جوانان و اینترنت
طبق آمارهای منتشر شده، در آغاز سال ۲۰۰۳ میلادی استفاده‌کنندگان از اینترنت در دنیا۴۸۰ میلیون نفر بودند که امروز این تعداد به بیش از یک میلیارد نفر رسیده است. هر روز بر تعداد سایت‌ها افزوده می‌شود و حجم عظیم اطلاعات با سرعتی باورنکردنی و به سهولت، مرز کشورها و قاره‌ها را در می‌نوردد و اینترنت می‌رود تا رویای دهکده جهانی را تحقق بخشد. این در حالی است که اینترنت در کشورهای جهان سوم پیش از آنکه با جنبه‌های علمی و تحقیقاتی مورد استفاده قرار گیرد، با عناوینی چون وبلاگ، چت و ایمیل شناخته شده و دوست‌یابی‌های اینترنتی فصل جدیدی را در ارتباطات جهانی رقم می‌زنند.
کارشناسان و آگاهان اجتماعی معتقدند، دوستی‌های اینترنتی جوانان را هرچه بیشتر به‌سوی خود می‌کشاند و امروزه کیوسک‌های مطبوعاتی، دکه‌های فروش سیگار، انتشاراتی‌ها، مراکز فروش تلفن‌همراه، سوپرمارکت‌ها و حتی بعضی از ساندویچی‌ها هم محل عمده فروش کارت‌های روزانه و شبانه اینترنتی محسوب می‌شوند. در چنین محیط‌های مجازی که تنها با یک آدرس ایمیل یا یک ID روبه‌رو هستیم فقط می‌توان با افکار اشخاص آشنا شد آن هم اگر شخص صادق باشد که البته به‌ندرت چنین افرادی یافت می‌شوند.
یکی از ویژگی‌های عصر جدید و دنیای متمدن گمنامی است. انسان شهری در جامعه مدنی در عین ارتباطات بالا و سرعت انتقال اطلاعات و افزایش سطح اطلاعات، در فضایی از گمنامی سیر می‌کند. او و رفتارش دیگر مانند گذشته، مانند اجدادش در روستاها و عشیره‌ها آنچنان روشن و آشکار نیست. جامعه امروزی با گذشته تفاوت دارد که اگر فردی چه زن و چه مرد، جرم و انحرافی مرتکب می‌شد، به‌سرعت خود و حتی خانواده‌اش طرد شده و حتی او گاهی مجبور به خودکشی می‌شد.
امروز دیگر نسب و اشرافیت و خاندان و... آنچنان مانند گذشته مسئله مهمی نیست، اما مسئله گمنامی در اینترنت و به‌خصوص عرصه وبلاگ‌نویسی شکل تازه‌ای یافته است. کاربران اینترنت از هر جنسیت، مذهب، رنگ، نژاد، عقیده، سن، ملیت، وضع مالی و خانوادگی و هر شرایطی کنار همدیگر می‌نویسند، می‌خوانند و می‌بینند. این گمنامی خود کارکردها و معایبی به‌دنبال دارد.
در برخی کشورها گمنامی در عرصه دوستی‌های اینترنتی تا حدودی هنجاری پذیرفته شده است. بسیاری از کاربران هستند که با اسم مستعار یا اسم کوچک یا لقبشان وارد فضای مجازی می‌شوند تا با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. این موضوع می‌تواند مزایای فراوانی برای افراد گمنام در اینترنت داشته باشد.
در حالت گمنامی فرد بیشتر می‌تواند خود باشد. آدمی یک خود بیرونی دارد که دیگران برای او می‌سازند و او باید طبق آن عمل کند و یک خود درونی که واقعیت خود اوست. لذا کسی که مثلا در یک تالار گفت‌وگو گمنام باشد، راحت‌تر می‌تواند خود واقعی‌اش را نمایش دهد. این تظاهرها و نقاب‌ها که هر روز بر گرده ما سوار می‌شود و ما را به رفتارها و عقاید خاص سوق می‌دهد، در حالت گمنامی به‌راحتی قابل پاک شدن است.
از دیگر کارکردهای گمنامی در عرصه اینترنت می‌توان به کاهش نابرابری‌ها و تبعیض‌ها اشاره کرد. وقتی دو فرد مجازی در یک فضای مجازی کنار هم قرار می‌گیرند، بدون اینکه از شرایط اجتماعی، فرهنگی، مذهبی، خانوادگی، فردی، سیاسی و... هم باخبر باشند، می‌توانند شکاف‌ها و تبعیض‌های بین خود را به سادگی کاهش دهند. در این زمینه به‌طور نسبی فقیر و غنی، دختر و پسر، جوان و میانسال می‌توانند دوست مجازی هم در اینترنت باشند و با یکدیگر ارتباط مستمر برقرار کنند که اگر گمنامی نبود، به‌طور حتم چنین دوستی‌ها و روابطی ایجاد نمی‌شد.
مسئله گمنامی اینترنتی می‌تواند مشکلاتی هم در پی داشته باشد. به هرحال دوستی‌ها و روابط و علامت‌ها ممکن است فرد را از گمنامی خارج کند. همچنین گمنامی موجب می‌شود زوایایی از عقاید و افکار و آثار فرد پنهان بماند، در جاهایی راحت نتواند بنویسد و عمل کند، حس بی‌اعتمادی را دامن بزند، به‌تدریج حس شهرت‌طلبی بر فرد غلبه کند، فرد نسبت به نوشته‌ها و عقایدش مسؤولیت‌پذیر نباشد و هرچه بخواهد بنویسد و...
پیوندهای اجتماعی اینترنتی
تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد اینترنت نقش تعیین‌کننده‌ای در تصمیم‌گیری ۶۰ میلیون آمریکایی ایفا می‌کند و به‌عبارت دیگر به یکی از مهم‌ترین ابزارهای تصمیم‌گیری برای آن‌ها تبدیل شده است. اینترنت به مردم کمک می‌کند تا در مورد انتخاب شغل بهتر تصمیم بگیرند، در مورد بیماری‌ها اطلاعات بگیرند یا آسان‌تر خانه پیدا کنند. بر اساس نتایج تحقیقات انجام شده از سوی شرکت آمریکایی PewInternet، ۴۵ درصد آمریکایی‌ها برای یافتن کمک به اینترنت رجوع می‌کنند.
هدف از تحقیق انجام شده یافتن پاسخی برای این سؤال بوده که آیا اینترنت و پست الکترونیکی موجب تحکیم روابط اجتماعی می‌شوند؟
به‌نظر می‌رسد پاسخ به این سؤال مثبت است، به‌خصوص هنگام بحران‌ها و زمانی که مردم از اینترنت برای گردهم آوردن یک نیروی اجتماعی از گروه‌هایی که با آن‌ها در ارتباطند بهره می‌گیرند. در گذشته تصور می‌شد اینترنت و ایمیل ممکن است میزان روابط واقعی انسان‌ها را تقلیل دهد، اما در گزارش موسسه تحقیقاتی PewInternet که با عنوان "قدرت روابط اینترنتی" تهیه شده، آمده است، ایمیل به‌جای جایگزینی دوستی‌های عادی، آن‌ها را تحکیم می‌بخشد. یکی از نویسندگان گزارش می‌گوید: "هرچه گستره شبکه اجتماعی یک نفر بزرگ‌تر و متنوع‌تر باشد، ایمیل‌هایش مهم‌تر هستند. اغلب نمی‌توان با همه دوستان و آشنایان تماس تلفنی گرفت یا ملاقاتشان کرد، اما می‌توان به آسانی و با چند کلیک برای همه‌شان یک ایمیل ارسال کرد". به‌نظر می‌رسد این باور قدیمی که "دوستانتان را در زمان سختی‌ها می‌شناسید" در دنیای مجازی اینترنت نیز هم‌چون دنیای واقعی مصداق دارد.
جان هوریگان، یکی از مدیران تحقیقاتی پروژه شرکت PewInternet می‌گوید: "این روزها اگر به کمک نیاز دارید، لزومی ندارد شیپور بزنید، کافی است یک فهرست بلندبالا از ایمیل داشته باشید". اینترنت وسیله‌ای برای دستیابی به منابع متنوع اطلاعاتی در اختیار آمریکایی‌ها گذاشته است. به اعتقاد جامعه‌شناسان، اعتماد و در دسترس بودن اینترنت یک پدیده تازه اجتماعی خلق کرده است. در حالی که کاربران فناوری‌های مدرن کمتر با گروه‌های محلی ارتباط برقرار می‌کنند، شبکه‌های فردی آن‌ها مرزهای جغرافیایی را درمی‌نوردد و گستره‌ای نامحدود را دربر می‌گیرد.
او می‌گوید: "این مشخصه، تعریف تازه‌ای برای مفهوم اجتماع خلق می‌کند. مردم به‌جای تکیه بر تنها یک گروه خاص برای پاسخ‌گویی به نیازهای اجتماعی خود، اینک فعالانه به‌دنبال یافتن مجموعه متنوعی از افراد و منابع برای شرایط و موقعیت‌های گوناگون می‌گردند".
اینترنت و کودکان
امروزه بیشتر کودکان به اینترنت دسترسی دارند. گشت و گذار در وب علاوه بر اینکه تجربه شگفت‌آوری برای کودکان است، خطرات فراوانی را نیز به‌دنبال دارد. بعضی مربیان و والدین آگاهی ندارند که کودکان در حین استفاده از اینترنت با مطالب نامناسب مواجه می‌شوند. سؤالی که در این‌جا مطرح است این است که حین استفاده از اینترنت چه عواملی برای کودکان ایجاد مزاحمت می‌کند و باعث پریشانی آن‌ها می‌شود.
طبق آمارهای رسمی، در ایالات متحده آمریکا 70 درصد از خانواده‌هایی که یک کودک دارند از اینترنت استفاده می‌کنند. در مقایسه با آن‌ها 53 درصد از خانواده‌هایی که کودک ندارند به اینترنت دسترسی دارند. خانواده‌هایی که کودک دارند بیشتر از خانواده‌های بدون کودک به فناوری و مزایای آن علاقه‌مند هستند و اعتقاد قوی دارند که کودکان آن‌ها جهت پیشرفت در زندگی نیاز دارند که تسلط کامل به کامپیوتر و اینترنت داشته باشند. در عین حال که اینترنت محبوبیت زیادی در میان خانواده‌ها پیدا کرده، همچنین می‌تواند محیطی خطرناک برای کودکان باشد. تحقیقات نشان می‌دهد که بیشتر از 80 درصد از خانواده‌ها در مورد رویارویی کودکان خود در حین استفاده از اینترنت نگران هستند. در این میان 57 درصد از خانواده‌ها نگرانند که شخص بیگانه‌ای از طریق اینترنت با کودکان آن‌ها تماس برقرار کنند.
به‌نظر می‌رسد که خانواده‌ها اغلب اوقات از این موضوع ناآگاه هستند که کودکان، چه مدت از وقت خود را به استفاده از اینترنت می‌گذرانند. 62 درصد از کودکان تمایل دارند که به‌طور مخفیانه در خانه، مدرسه، کتابخانه‌ها و... از کامپیوتر استفاده کنند.
آخرین تحقیقاتی که روی کودکان 8 تا 12 ساله آمریکایی انجام شده، نشان می‌دهد بیشترین انگیزه کودکان هنگام استفاده از اینترنت شامل مواردی چون بازی‌های کامپیوتری، اتاق‌های گفت‌وگو و بارگذاری موسیقی است. انگیزه دیگری که کودکان جهت استفاده از اینترنت از آن یاد کردند شامل یافتن اطلاعات برای مدرسه و سرگرمی بوده است. پسرها و دخترها هر دو بازی‌های کامپیوتری را دوست دارند،تنها تفاوت این‌جاست که آن‌ها انواع متفاوتی از بازی‌های کامپیوتری را می‌پسندند. پسرها کلک‌ها و رمزهای بازی‌ها را به کامپیوتر انتقال می‌دهند.
این بازی‌ها باعث فراهم کردن شادابی، توانایی و انرژی بیشتر برای آن‌ها می‌شود. این بازی‌ها بیشتر خشن هستند و شخصیت اصلی اغلب مجبور است با نزاع راه خود را در مقاطع و حیطه‌های مختلف پیش ببرد. دختران به‌ندرت اقدام به انتقال رمزها از اینترنت به کامپیوتر خود می‌کنند، آن‌ها بازی‌های دیگری را می‌پسندند که این بازی‌ها شامل حل معما یا یافتن گنجینه‌ها و جواهرات است. تحقیقات همچنین نشان می‌دهد که پسران بیشتر از دختران به انتقال موسیقی به کامپیوتر می‌پردازند در حالی‌که دختران بیشتر از پسران از اتاق‌های گفت‌وگو و ایمیل استفاده می‌کنند. این مطلب توضیحی است برای این حقیقت که دختران برقرار کردن ارتباط با افراد دور را مهم‌تر از پسران می‌دانند، با این وجود گفته می‌شود که چت کردن از طریق سایت اینترنتی MSN وابسته به شرکت مایکروسافت در میان پسران و دختران به یک اندازه اهمیت داشته است.
لازم به ذکر است که سن نقش مهمی را در انگیزه کودک جهت استفاده از اینترنت بازی می‌کند. کودکان کم سن‌وسال‌تر بیشتر به بازی کردن و جست‌وجوی اطلاعات می‌پردازند و کمتر به ایمیل زدن و چت کردن روی می‌آورند. توضیح ساده این مطلب می‌تواند این باشد که کودکان کم‌سن‌تر اغلب مهارتی جهت استفاده از برنامه ایمیل و چت ندارند.
این‌طور که گفته می‌شود،در سال 1999 نزدیک به 7/24 درصد از کودکان مورد مطالعه هنگام استفاده از اینترنت با موارد ناراحت‌کننده، ناخوشایند و اضطراب‌آور روبه‌رو می‌شدند، اما این رقم در سال‌های بعد افزیش یافت، به‌طوری که در سال 2004 به 50 درصد رسید. در سال 1999 یکی از تجارب ناخوشایندی که کودکان ذکر کردند این بود که در حین استفاده از اینترنت ناگهان با یک ویروس برخورد می‌کردند که به‌دنبال آن تصاویر پورنوگراف و مستهجن ظاهر می‌شود. آزارهای اینترنتی توسط 5/2 درصد از کودکان نیز گزارش شد. به‌طور قابل ملاحظه هیچ‌کدام از بچه‌ها آزارهایی را که بعد از استفاده از اینترنت ممکن بود گریبانگیر آن‌ها شود، گزارش نکردند. ویروس می‌تواند به‌میزان زیادی ناخوشایند باشد.
نتایج نشان داد که کودکان در سال 2004 نسبت به سال 1999 بیشتر در معرض موارد نامناسب قرار گرفتند. تقریبا80 درصد کودکان در مورد تجارب منفی خود با دیگران صحبت می‌کنند. اگرچه انتظار می‌رود که این افراد مربی یا والدین باشند، اما 45 درصد کودکان تجارب منفی خود را با دوستان خود درمیان می‌گذارند.
معمولا دخترها بیشتر از پسرها تجربیات ناخوشایند اینترنتی را گزارش می‌کنند. بیشتر آن‌ها در معرض قرار گرفتن تصاویر مستهجن و تحریک‌کننده احساسات جنسی را به‌عنوان یک مسئله آزاردهنده نام می‌برند. برعکس پسران با سن بیشتر، موقعیت‌های سوءاستفاده جنسی را موردی هیجان‌انگیز می‌دانند. دختران بزرگ‌تر اغلب بیشتر از جوان‌ترها و پسران تهدید می‌شوند. توضیح این موضوع می‌تواند این حقیقت باشد که دختران بزرگ‌تر بیشتر از پسران و دختران جوان‌تر از طریق اینترنت ارتباط برقرار می‌کنند. توضیح دیگر اینکه دختران اغلب بیشتر از پسران ترس را تجربه می‌کنند.
به هر حال باید توجه داشت از زمانی که کودکان شروع به استفاده از اینترنت کردند، همواره امنیت کودکان روی اینترنت به موضوعی قابل بحث تبدیل شده است.
پیشنهاد مجلس اروپا برای کاهش خطر اینترنت در مورد کودکان این است که همه وب‌سایت‌هایی که مختص کودکان است باید به‌جای پسوند .com از پسوند .kid استفاده کنند. مجلس امیدوار است که از این طریق بتواند حمایت بیشتری را از کودکان انجام دهد.
- ۸۵/۰۷/۱۰