ITanalyze

فناوران - به نظر می‌رسد بانکداری الکترونیکی ایران در سال 92 روزهای موفقی را نسبت به سال‌های گذشته پشت سر گذاشت و توسعه شبکه در این سال شتاب گرفت. گزارش حاضر مروری بر اهم وقایع سال 92 در حوزه بانکداری الکترونیکی است.

دردسرهای شاپرک بازیگوش

اخبار جنجالی حوزه بانکداری الکترونیکی در اردیبهشت ماه و با طرح شاپرک (شبکه الکترونیکی پرداخت کارتی) برای ساماندهی کارتخوان‌ها (POS) آغاز شد. طرحی که از چند ماه پیش از آن کلید خورده بود اما تاخیرها و اطلاع‌رسانی ناقص و نامفهوم در مورد این طرح سبب برداشت‌های متفاوتی از آن شد.

ابتدا اعلام شد شاپرک به نمایندگی از بانک مرکزی قرار است تمام دستگاه‌های کارتخوان را جمع‌آوری و تنها یک دستگاه کارتخوان به هر فروشگاه اختصاص دهد. همین موضوع جنجال زیادی به پا کرد چرا که هم سرمایه‌گذاری بانک‌ها و شرکت‌های ارایه کننده خدمات PSP زیر سوال می‌رفت و هم هزینه زیادی به دارندگان کارتخوان تحمیل می‌کرد.

پس از انتفادات متعدد صنفی و رسانه‌ای، سرانجام اعلام شد که طرح ساماندهی کارتخوان‌ها به معنی جمع‌آوری آنها نیست، بلکه قرار است 12 شرکت PSP خدمات خود را زیر نظر شاپرک ارایه داده و تراکنش‌های دستگاه‌های کارتخوان از درگاه شاپرک صورت پذیرد.اما آغاز این طرح دوباره جنجال‌ساز شد، چراکه شاپرک اعلام کرد از این پس تسویه وجوه انتقال داده شده در کارتخوان‌ها 24 ساعته می‌شود. این امر به مذاق فروشگاه‌دارانی که نقد کار می‌کنند اصلا خوش نیامد و سبب جمع‌آوری کارتخوان‌ها در بسیاری از فروشگاه‌ها و اعتراضات متعدد صنفی شد. همین موضوع هم موجب شد تا بانک مرکزی از موضع خود عقب بنشیند و اعلام کند تسویه وجوه در روز و هر چند ساعت یک بار رخ می‌دهد.

شاپرکی‌ها پس از سر و سامان دادن به این حوزه، به سراغ پرداخت‌های الکترونیکی و اینترنتی رفتند. اما از مشکلات به وجود آمده بر سر اطلاع‌رسانی ناقص در طرح قبلی درس نگرفتند و همین موضوع دوباره سر و صدای زیادی به پا کرد. مدیرعامل شاپرک در شهریورماه از جمع‌آوری درگاه‌های پرداخت اینترنتی بانک‌ها از ابتدای آبان ماه خبر داد. اما سامان قطبی توضیح نداد که هدف از این کار چیست و نقش بانک در این پرداخت چه خواهد شد و آیا این موضوع شامل همه پرداخت‌ها الکترونیکی می‌شود یا خیر. البته این ماجرا هم در اواخر سال جاری به پایان رسید و در نتیجه آن کلیه پرداخت‌های اینترنتی از طریق درگاه شاپرک و در نشانی اینترنتی این بانک انجام شد.
سال الکترونیکی بانک مرکزی

سال 92 را باید سال تلاش سختکوشانه بانک مرکزی برای گسترش سامانه‌های الکترونیکی بدانیم. ناصر حکیمی مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی چه در زمان بهمنی رییس کل سابق و چه در زمان سیف رییس کل فعلی، وظیفه گسترش این سامانه‌ها را برعهده داشت.

وعده‌های حکیمی در اردیبهشت ماه و با خبر الکترونیکی شدن چک آغاز شد. حکیمی گفته بود، ساختاری را طبق مصوبه شورای پول و اعتبار تا پایان سال ایجاد خواهد شد که مشتری درخواست صدور دسته چک خود را به صورت الکترونیکی یا از طریق شعبه ارایه دهد و چنانچه مشکل بدحسابی، برگشتی چک یا قضایی نداشته باشد، دستور صدور دسته چک صادر می‌شود و به جای تحویل در شعبه به آدرس شخص ارسال می‌شود که از این طریق هویت فرد و آدرس وی مشخص خواهد شد. قرار است این سامان از ابتدای سال 93 راه‌اندازی شود.

راه‌اندازی سامانه‌های الکترونیکی از دیگر اقدامات بانک مرکزی در سال 92 بود. «سپام» در سال جاری و به عنوان رقیبی برای سوییفت مطرح شد. سوییفت به دلیل تحریم‌های بین‌المللی قطع شده بود و همین موضوع تبادلات مالی بین بانکی را نه تنها میان بانک‌های ایرانی و خارجی که در داخل نیز دچار مشکل کرد. همین موضوع سبب شد بانک مرکزی دست به کار شده و سپام را جایگزین سوییفت در داخل کشور کند.

سامانه پرداخت الکترونیکی سیار "سپاس" دیگر سامانه‌ای بود که امسال راه‌اندازی شد و هدف از آن مدیریت تراکنش‌های تلفن همراه، کیف پول الکترونیکی و سایر فناوری‌های بانکداری الکترونیکی سیار بود.

سامانه دیگر "چکاوک" بود که با راه‌اندازی آن از نقل و انتقال لاشه چک در شبکه بانکی جلوگیری شده و اعمال نظارت و کنترل‌های بانک مرکزی روی چک‌های بین بانکی تسهیل خواهد شد. همچنین این سامانه امکان مدیریت تسویه حساب بین بانک‌ها را نیز بیش از پیش برای بانک مرکزی فراهم می‌آورد. سامانه چهارم نیز به فناوری‌های نوین بانکی مربوط می‌شد که در این سامانه‌ها محصولات مبتنی بر فناوری‌های موبایل و سرویس احراز هویت با امکان تولید رمز یکبار مصرف مربوط می‌شود.

همچنین با راه‌اندازی سامانه «چکاوک» از نقل و انتقال لاشه چک در شبکه بانکی جلوگیری شده و اعمال نظارت و کنترل‌های بانک مرکزی روی چک‌های بین بانکی تسهیل خواهد شد.
رکورد 104 میلیونی

اگر در سال 91 بحث توزیع یارانه‌ها به شبکه بانکداری الکترونیکی فشار زیادی وارد کرد،‌ بحث سبد کالا در کنار توسعه بانکداری الکترونیکی، در سال 92 این با را سنگین‌تر کرد.

با این وجود مسوولان بانکداری الکترونیکی کشور مدعیند شبکه بانکی توانست از پس این بار برآید. هرچند مدیران شبکه بانکی در مقاطع مختلف موفقیت 96 تا 99 و نیم درصدی تراکنش ها را اعلام کردند که به نظر می‌رسد مشکلات این شبکه نسبت به سال گذشته کاهش یافته است.

اوج فشار بر تراکنش‌های الکترونیکی هم 20 اسفند ماه بود که رکورد حدود 104 میلیون تراکنش در یک روز را ثبت کرد.

به نظر می‌رسد می‌توان امیدوار بود سال آینده تراکنش‌های ناموفق باز هم کاهش یابد چرا که بانک مرکزی وعده داده است از اردیبهشت ماه این تراکنش‌ها جریمه داشته باشد.