بن‌بست رمزارزهای داخلی و خارجی در ایران
هلیا ظهیری - وقتی صحبت از رمزارزها می‌شود از دو منظر می‌توان به آن نگاه کرد؛ سرنوشت رمزارزهای داخلی و سرنوشت رمزارزهای خارجی. سال گذشته در ایران تب رمزارزها بالا گرفت و مسوولان زیادی در این مورد به اظهارنظر پرداختند. حالا اما
پس از گذشت یک سال دیگر خبری از تیترهای داغ و اظهارنظرهای پرطمطراق در خصوص رمزارزها نیست و با فروکش کردن تب رمزارزها ظاهرا نه خبری از تولید نمونه‌های داخلی است و نه تکلیف نمونه‌های خارجی روشن شده است.
جالب آنکه در این مورد هم همچون همیشه شاهد ورود هیجانی و همزمان چند نهاد بودیم که خود را مسوول می‌دانستند؛ بانک مرکزی، مرکز ملی فضای مجازی و مطابق معمول وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات. این سه نهاد حالا یک سال است به شکل موازی در حال سیاست‌گذاری، تولید و بهره‌برداری از رمزارزها هستند!
پای وزارت ارتباطات در کفش بانک مرکزی
اسفندماه سال 96 همزمان با داغ شدن تنور رمزارزها در ایران، وزیر ارتباطات، در صفحه شخصی خود در اینستاگرام نوشت: «با استفاده از ظرفیت‌های موجود ارتباطات و فناوری اطلاعات در عرصه بانکداری و نظام مالی و نیز توان بالای جوانان کشور، در جلسه‌ای با هیات مدیره پست‌بانک ایران مقرر شد این بانک با اعلام فراخوان و شناسایی نخبگان، نخستین ارز دیجیتال طراحی شده در کشور را به صورت آزمایشگاهی پیاده و این مدل را برای بررسی و تایید به نظام بانکی کشور عرضه کند.»
طبق معمول پنج روز پس از اعلام موضوع از سوی وزیر ارتباطات، پست‌بانک وارد عمل شده و فراخوان همکاری نخبگان برای طراحی و اجرای ارز دیجیتال ملی را منتشر کرد. در این فراخوان از فعالان و نخبگان حوزه ارزهای دیجیتال مبتنی بر زنجیره بلوکی برای طراحی و راه‌اندازی زیست‌بوم ارزهای دیجیتالی در کشور دعوت به همکاری شد.
در همین حال بانک مرکزی در اردیبهشت 97 در بخشنامه‌ای تاکید کرد که به‌کارگیری ابزار بیت‌کوین و سایر ارزهای مجازی در همه مراکز پولی و مالی کشور ممنوع است.
اما این بخشنامه، باز هم واکنش وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را به همراه داشت؛ آذری جهرمی در آن زمان بیان کرد: مصوبه بانک مرکزی به عنوان سیاست‌گذار اصلی پولی و مالی کشور در مورد ارزهای رمزنگاری شده مانند بیت‌کوین که به بانک‌ها و صرافی‌ها اعلام و استفاده از آنها را ممنوع کرده است، به معنای ممنوعیت یا محدودیت به‌کارگیری ارز دیجیتال در توسعه داخلی نیست.
وزیر ارتباطات برگشت به عقب در برابر ارز دیجیتال را بی‌معنا دانسته و از آماده‌سازی مدل آزمایشی ارز دیجیتال ایرانی خبر داده بود.
حالا اما یک سال از آماده‌سازی مدل آزمایشی رمزارز پست‌بانک می‌گذرد و به گفته معاون فناوری‌های نوین وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، پست‌بانک اقداماتی را در حوزه رمزارز انجام داده و هنوز در میانه راه قرار دارد.
رمزارز ملی بر پایه ریال
مرداد ماه سال 97، شرکت خدمات انفورماتیک وابسته به بانک مرکزی اعلام کرد رسما آمادگی بهره‌برداری آزمایشی از «رمزارز ملی پایه ریال بر بستر زنجیره بلوک» را دارد.
در آن مقطع گفته شده بود زیرساخت نخستین نسخه عملیاتی رمزارز ملی کشور پس از طی دوران آزمون و کسب بازخورد، در سه ماه آینده به صورت یک اکوسیستم باز در اختیار بانک‌ها، شرکت‌های حوزه فناوری و فعالان نظام پولی و بانکی قرار می‌گیرد.
رمزارز پیمان با پشتوانه طلا
این اما پایان راه نبود و در کنار احساس مسوولیتی همگانی برای تولید رمزارز ملی، خبر رسید که برخی دیگر هم به شکل موازی در حال کمک به کشور هستند!
بهمن ماه 97 و در حاشیه هشتمین همایش بانکداری الکترونیک و نظام پرداخت، رمزارز پیمان از سوی شرکت ققنوس با همکاری چهار بانک پارسیان، پاسارگاد، ملی و ملت با پشتوانه طلا معرفی شد.
معاون فنی ققنوس در آن زمان گفته بود: «نام رمزارز بستر ققنوس، پیمان است که یک میلیارد واحد از آن توزیع می‌شود؛ این شبکه، چهار میزبان بانکی دارد از جمله بانک‌های ملی، ملت، پاسارگاد و پارسیان و گروه توسن که پشتوانه آن طلا است. بر این اساس این بانک‌ها یک میلیارد پیمان با پشتوانه طلا صادر می‌کنند. در این میان ۲۰۰ میلیون پیمان برای میزبانان جدید صادر می‌شود و ۱۵۰ میلیون پیمان برای مردم عادی که طلای خود را به بانک ببرند و پیمان بگیرند. از سوی دیگر هم ۶۰۰ میلیون پیمان به صورت ماهانه با توجه به نیاز بازار صادر می‌شود.»
در مورد خلق و انتشار رمزارز پیمان برخی کارشناسان معتقدند اقدام چند بانک داخلی برای پیشدستی در عرضه رمزارزی با پشتوانه طلا، آن هم قبل از نهایی شدن ضوابط و مقررات آن از سوی بانک مرکزی، رانتی بودن تولد این رمزارز ملی را به ذهن متبادر می‌کند.
بماند که جست‌وجو در خصوص روش خرید و فروش رمزارز پیمان و نحوه تهیه آن ما را به نتیجه مشخصی نرساند و هیچ اثر ملموس و عملیاتی از وجود چنین رمزارزی نیز در دست نیست.
ورود بانک مرکزی به حوزه رمزارزها
ماجرای رمزارزها در ایران اما سکه‌ای دو رو است. روی نخست آن تولید نمونه‌های داخلی به تقلید از رمزارز کشور ونزوئلا است که خروجی‌اش تیره و تاریک است. اما روی دوم این ماجرا به رمرزارزهای خارجی باز می‌گردد، یعنی بخشی که آن هم با ورود نهادهای موازی از جنبه‌های متعددی از خرید و فروش، واسطه‌ها، استخراج و غیره زیر سوال و بلاتکلیف است.
طی دوسال گذشته و با اوج‌گیری قیمت بیت‌کوین و سایر رمزارزها و همچنین قیمت دلار بسیاری از کاربران به حوزه بلاک‌چین و رمزارزها روی آوردند اما نبود قوانین و ممنوع شدن خرید و فروش رمزارزها توسط صرافی‌های ارز مجاز بانک مرکزی باعث به وجود آمدن فضایی خاکستری در این حوزه شده بود.
بانک مرکزی اما پس از چندین ماه سکوت سرانجام بهمن ماه 97 با هدف نظم‌دهی به فعالیت‌های در جریان و فراهم آوردن امکان برنامه‌ریزی برای فعالان حوزه ارزهای رمزنگاری‌شده، پیش‌نویسی از سیاست‌نامه خود در مورد ارزهای رمزنگاری‌شده را منتشر کرد.
این پیش‌نویس که «الزامات و ضوابط حوزه رمزارزها» نام دارد در ۱۳ صفحه به مواردی همچون عرضه اولیه سکه، صرافی‌ها، کیف پول و استخراج ارزهای رمزنگاری شده می‌پردازد.
بر اساس این پیش‌نویس، بانک مرکزی معتقد است که گسترش استفاده از ارزهای رمزنگاری شده، تاثیرات بالقوه‌ای بر سیاست‌های پولی و ارزی کشور خواهد داشت و همراه ایجاد فرصت‌های جدید، تهدیدهایی را متوجه عموم مردم و سازمان‌های استفاده‌کننده از آن می‌کند.
بانک مرکزی ارزهای رمزنگاری شده را به چهار دسته جهان‌روا، ملی، منطقه‌ای و حاصل از عرضه اولیه سکه یا توکن طبقه‌بندی کرده است.
رمزارزها در واقع پول‌های رمزگذاری شده تولید شده توسط عامه مردم هستند که اساسا ارگان یا نهاد دولتی نباید در اداره آن نقش انحصاری داشته باشند، اما برخی کارشناسان معتقدند با مطالعه پیش‌نویس «سیاست‌نامه بانک مرکزی درباره ارزهای دیجیتال» به نظر می‌رسد که دولت همچنان به دنبال ادامه تسلط بر رمزارزها همچون پول فیزیکی است و می‌خواهد همچنان از انتشار گاه و بیگاه این نوع پول رمزنگاری‌شده برای جبران سیاست‌های اقتصادی خود بهره ببرد.
مرکز ملی فضای مجازی همچنان منفعل
در همین حال مرکز ملی فضای مجازی به عنوان یکی از نهادهای تصمیم‌گیر فناوری بلاک‌چین و رمزارزها شناخته می‌شود و پیش‌نویسی در حوزه ارزهای رمزنگار به هیات دولت ارایه کرده است که از نتیجه آن اطلاعی در دست نیست.
ابوالحسن فیروزآبادی، رییس مرکز ملی فضای مجازی سال گذشته از پذیرفته شدن استخراج رمزارزها به عنوان صنعت توسط دولت خبر داد و اظهار امیدواری کرد رمزارز ملی به زودی اجرایی شود.
فیروزآبادی می‌گوید: بحث رمزارزها از آن دست مقوله‌هایی است که بازار آن حسابی داغ است اما هنوز درباره آن تصمیم‌های نهایی اتخاذ نشده است و این طرح در کمیسیون اقتصادی دولت در مرحله نهایی است.
البته که از خروجی این تصمیم نیز خبری در دست نیست.
بلاتکلیفی رمزارزها
همان‌طور که اشاره شد با توجه به تعدد نهادهای تصمیم‌گیر و وضعیت نامشخص رمزارزها فعالیت در زمینه رمزارزها در وضعیت بلاتکلیفی به سر می‌برد. لذا باز هم شاهد یکی دیگر از واکنش‌های جوزده و ورود هیجانی به پدیده‌های نوین فناورانه بودیم که با خروجی نامعلومی مواجه است. به این ترتیب رمزارزها هم مانند بسیاری از طرح‌ها و پروژه‌های کشور سرنوشتی رمزآلود و معماگونه پیدا کرده‌اند. (منبع:عصرارتباط)