ITanalyze

علی شمیرانی - دیروز یکی از دوستان پرسید، ماجرای فلان پروژه‌ای که اخیرا در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات راه افتاده، چیست؟ پرسیدم شما می‌دانی راه افتاده است؟ با تعجب گفت، مگر می‌شود چیزی درباره آن نشنیده‌ باشی؟

گفتم، البته که شنیده‌ام و مگر با وجود احاطه در میان انبوهی از رسانه‌هایی که صرفا نقش یک لوله برای انتقال محتوا را بازی می‌کنند، از تحمیل و مواجهه ناگزیر با این به اصطلاح «اخبار» فرار کرد. امروز سر در هر فضایی اعم از رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی که بکنید یک دو جین از این لوله‌ها در حال خالی کردن محتوا روی سر مردم هستند.

طرف که متعجب شده بود، گفت می‌خواهی بگویی این طرح اصلا راه‌اندازی نشده اما رسانه‌ها خبر آن را منتشر کرده‌اند؟!

گفتم برای پاسخ به این سوال باید پرسید منظور از کلماتی همچون «طرح»، «راه‌اندازی»، «رسانه» و «خبر» چیست؟ اما برای آنکه کار را کمی راحت کنم، امتحانش آسان است، چرا به خود آن رسانه‌هایی که این خبر را منتشر کرده‌اند، زنگ نمی‌زنی و چند سوال ساده نمی‌پرسی تا مطمئن شوی این طرح راه‌افتاده یا آنکه رسانه‌های مد نظرت صرفا مشتی ادعا، حرف و کلمه را از این سو به آن سو پخش کرده‌اند و یک کلمه بیشتر هم نمی‌دانند؟

شروع کرد به پرسیدن سوال بعدی که مگر می‌شود ...، که حرفش را قطع کردم و گفتم چی؟ مگر می‌شود رسانه هر چیزی را به عنوان خبر منتشر کند؟ بله که می‌شود! البته باز هم تاکید می‌کنم که ابتدا منظورت از رسانه و خبر را اول شفاف کن.

در تعریف حرفه‌ای، رسانه در قبال محتوایی که منتشر می‌کند، مسوولیت دارد و برای مثال نباید خبر جعلی منتشر کند. منظور از خبر جعلی هم صرفا دروغ بستن به شخص و مجموعه خاصی نیست، بلکه انتشار محتوای بدون سند و پشتوانه به نقل از یک مسوول یا نهاد هم، خبر جعلی محسوب می‌شود و باید از انتشار آن خودداری کرد یا حداقل به جای شیوه مرسومِ وی گفت، وی افزود، از جایگزین‌های مطمئن، همچون وی مدعی شد و وی ادعا کرد، استفاده شود.

درغیر اینصورت، رسانه نیز در ترویج یک دروغ و متعاقب آن فریب مخاطب، نقش دارد و مسوول است. اما وقتی مخاطب مفهوم یک «رسانه واقعی» را با «ابزارهای رسانه‌ای» که شامل روزنامه، میکروفون، ضبط‌صوت، شبکه‌های اجتماعی، سایت، خبرگزاری، رادیو و تلویزیون است، یکسان تصور کند، باید هم به اشتباه بیفتد یا متعجب شود.

در نهایت به آن دوست گفتم که حداقل خودِ من از طرحی که پرسیدی، همچون بسیاری از افراد دیگر، بی‌اطلاعم و لذا از انتشار آن خودداری کرده و لاجرم از اظهار نظر درباره چیزی که نمی‌دانم نیز معذورم.