تأثیر موبایل و شبکه‌های اجتماعی بر مغز انسان
عباس پورخصالیان - چرا استفاده از گوشی تلفن همراه در مدارس کرۀ جنوبی، چین، ژاپن، فرانسه و ... مُجاز نیست؟- بخاطر جلوگیری از تهی مغزی کودکان و نوجوانان، پیشگیری از زوال زودرس مغز و تنهاماندگی مرگبار!
به قول جیسون پارک که گزارش او چند ماه پیش در دهم سپتامبر 2021 منتشر شد: دانش آموزان کرۀ جنوبی اجازه استفاده از تلفن همراه در کلاس درس دبستان و دبیرستان را ندارند. استادان دانشگاه‌های این کشور نیز در صورت تشخیص و تمایل می‌توانند دانشجویان را از استفاده از تلفن در کلاس درس و آزمایشگاه منع و تماس های تلفنی دانشجو را فقط به موارد ضروری و اضطراری محدود کنند.
وضع این محدودیت ها تنها به این دلیل صورت نمی‌گیرد که تلفن همراه، عامل حواس پرتی به حساب می آید. معلمان کرۀ جنوبی این اختیار و گزینه را دارند که گوشی همراه دانش‌آموزان متخلف را بگیرند، بیرون ببرند و قفل کنند.
دسترسی استادان و معلمان به گوشی تلفن همراه شاگردان‌شان از طریق فعال‌سازی یک برنامه کاربردی نصب شده روی گوشی تلفن همراه دانش‌آموزان یا دانشجویان صورت می‌گیرد. براساس مقررات، دانش آموزان باید به معلمان خود دسترسی از راه دور به تلفن همراه خود را بدهند تا معلمان بتوانند برنامه ها و فعالیت های آموزشی شاگردان در مدرسه را کنترل کنند. معلمان همچنین می توانند تلفن همراه دانش آموزان را با استفاده از برنامه های کاربردی، از راه دور خاموش کنند.
فروشندگان گوشی تلفن همراه در کرۀ جنوبی نیز موظف اند، برای کاربران کوچک تراز 18 سال، برنامه‌ی کاربردی ویژه ای را نصب کنند که دسترسی شبانه به شبکه را از ساعت یک بامداد تا طلوع خورشید منع می کند.
والدین در کرۀ جنوبی باید پاسخگوی عملکرد فرزندان خود در رابطه با استفاده غیرمجاز از پایانه های رایانه ای باشند.
ممنوعیت گوشی تلفن همراه در مدارس چین
به گزارش "ساوث چاینا مورنینگ پُست": استفاده از تلفن همراه در مدارس چین نیز ممنوع است.
وزارت آموزش و پرورش چین، رسماً اعلام کرده است که با هدف «بهبود تمرکز در مطالعه و مبارزه علیه اعتیاد به اینترنت و بازی های رایانه ای» هیچ دانش آموزی حق استفاده از تلفن همراه در مدرسه را نخواهند داشت.
دانش آموزان برای بردن تلفن های همراه خود به مدرسه نیاز به اجازه کتبی از والدین دارند و دانش‌آموزان باید در زمان حضور در کلاس درس، گوشی‌های تلفن همراه خود را به ناظم تحویل دهند.
براساس این گزارش، از مدیران مدارس خواسته شده است که در مدرسه تلفن های پولی نصب کنند و به معلمان هم تذکر دهند که تمرینات و تکالیف آموزشی مدارس باید طوری تعیین شوند که داش آموز نیازی به استفاده از گوشی تلفن همراه نداشته باشد. این ممنوعیت هم در مدارس ابتدایی و هم در مدارس متوسطه اعمال می شود تا دانش آموزان توجه خود را بیشتر به یادگیری فعال و افزایش رشد جسمی و روانی خود متمرکز کنند.
براساس گزارشی که سال گذشته توسط «مرکز اطلاع رسانی شبکه اینترنت چین» منتشر شد، در سال ۲۰۱۹، این کشور ۱۷۵ میلیون کاربر اینترنت زیر ۱۸ سال داشت که گفته می شود 74% آنها حداقل یک دستگاه تلفن همراه داشتند.
این گزارش نشان داد که دانش آموزان، بیشتر برای مطالعۀ برخط، شنیدن موسیقی و بازی از تلفن همراه خود استفاده می کردند. برخی از مدارس چین از قبل، استفاده از تلفن همراه را در کلاس ها ممنوع کرده بودند.
بحث در مورد مهار استفاده از تلفن هوشمند در مدارس چین در سال های اخیر به طور منظم در واکنش به نگرانی گسترده در مورد پسرفت ذهنی جوانان، بالا گرفته است.
ممنوعیت گوشی همراه در فضاهای آموزشی فرانسه
محدودیت استفاده از تلفن همراه نه تنها در مدارس چین و کره و ژاپن بحث برانگیز شده، در کشورهای دیگر نیز محدودیتهایی در این مورد مطرح است، برای مثال در سال ۲۰۱۸، فرانسه قانون منع استفاده از تلفن همراه در مدارس توسط کودکان زیر ۱۵ سال را تصویب کرد و یونان هم استفاده از تلفن همراه را در تمام مهد کودک ها، مدارس ابتدایی و راهنمایی ممنوع اعلام کرد.
مجلس ملی فرانسه در سال ۲۰۱۸ قانونی را تصویب کرد که به موجب آن، آوردن و داشتن گوشی تلفن همراه، تبلت و ساعت هوشمند برای دانش‌آموزان مقاطع دبستان و دبیرستان در تمام فضای آموزشی ممنوع است.
البته مجلس ملی فرانسه در دو مورد، استثناء قایل شد: 1) در مورد درس‌هایی که کاربرد تلفن همراه ضروری است؛ 2) درمورد توانیابانی که به تلفن همراه متکی هستند.
مدافعان ممنوعیت گوشی همراه در آلمان
در دولت فدرال و دولت‌های محلی آلمان قوانین یکسانی برای استفاده از تلفن همراه در مدارس وجود ندارد. در مدرسه‌ای ممکن است، شاگردان بتوانند از گوشی تلفن همراه خود استفاده کنند، اما در ساعات حضور در کلاس های مدرسه باید گوشی همراه خود را خاموش کنند. این ممنوعیت شامل دانش‌آموزان دبیرستانی نمی‌شود، اما برخی از دبیرستانها داوطلبانه از آن پیروی می کنند.(5 آبان 1400، خبرگزاری AP)
مغزپژوهان آلمانی از سال ۲۰۱۶ تا کنون کوشش کرده اند تا معایب و مضرات کاربری تلفن همراه در کودکی و نوجوانی و استفاده عنان‌گسیخته از لپ‌تاپ و تبلت را به مسئولان بفهمانند و به والدین بقبولانند که اعتیاد به گوشی تلفن همراه، رشد مغزی را کند و متوقف می‌کند و بر سرعت ابتلای زودرس به دمانس (Dementia) می‌افزاید. آنها انجمن هایی را تشکیل و سخنرانی هایی را ترتیب داده اند و وبینارها و تله وبیون‌هایی را راه اندازی کرده اند تا با ارایه آموزش و راهنمایی های کاربردی به عموم مردم و مسئولان هرچه زودتر از ضایعات رایانه و پایانه‌های رایانه‌ای بکاهند.
تهی‌مغزی فزاینده، نتیجۀ اعتیاد به گوشی همراه و شبکه های اجتماعی
در صورتی که عقل سلیم و دانش پایه برای بهره‌مندی درست از رایانه، اینترنت و شبکه‌های اجتماعی موجود نباشد، خطر تهی‌مغزیِ فراگیر، جوامع بشری را تهدید می‌کند.
میدانیم که حجم مغز و تراکم مغز، دو شاخص قابل اندازه گیری اند. درحالی که حجم مغز در عبور از کودکی به نوجوانی تثبیت می‌شود و تا مرگ، ثابت می‌ماند (مگر مغز کسانی که توسط پزشک متخصص، به دلیل وجود غده‌ای بدخیم یا عفونتی موضعی در بخشی از مغز، مورد جراحی و نمونه‌برداری قرار می‌گیرد)، تراکم یاخته‌های عصبی مغز در طول حیات و در هر آن، عددی متغیر است.
یادگیری یکی از عوامل رشد تراکم مغز است. مغز یادگیرنده در هر ثانیه در حال ایجاد میلیون ها اتصال و برقراری هزاران پیوند جدید میان یاخته های عصبی مغز است.
مغز کسی که دو زبان بلد است نسبت به مغز کسی که تنها یک زبان میداند، متراکم تر است و آمادگی بیشتری دارد برای یادگیری زبان سوم و چهارم و ... به تجربه میدانیم: مغزی که تهی است، پرسشی مطرح نمی‌کند و چیز جدیدی یاد نمی‌گیرد ولی مغزی متراکم است، بهتر و سریع‌تر از مغز کسی که کمتر متراکم است، می‌آموزد. به عبارت دیگر، رفتار مغز برخلاف معده است. مغز را هرانداز بیشتر پر کنید، آمادگی بهتر و جایی بیشتر برای انباشتن دانش، داده و اطلاعات، باز می‌کند.
مغزپژوهان انگلیسی تراکم مغز دو گروه از رانندگان را اندازه‌گیری کرده اند: میانگین چگالی مغز رانندگان تاکسی لندن (Cab) خیلی بیشتر از تراکم مغز رانندگان اتوبوس‌های خطی در لندن است. افراد گروه اول مجبورند نشانی بیش از ۶۰ هزار خیابان را بخاطر بسپارند و راه رسیدن به حدود ۹۰ هزار نشانی را از بر بلد باشند (آنهم بدون استفاده از برنامه‌های کاربردی ناوبری و مسیریابی موبایلی) تا بتوانند پروانه تاکسیرانی خود را دریافت یا تمدید کنند. ولی اعضای گروه دوم به دلیل رفت و برگشت دوره‌ای و مداوم بین دو نقطه ثابت در شهر، نیازی به یادگیری نشانی‌های جدید و حفظ آدرس هزاران خیابان و هزاران نشانی را در مغز و حافظه طبیعی خود ندارند.
احساس تنهاماندگی مرگبار
افراد معتاد به برنامه‌های کاربردی رایانه، گوشی همراه و شبکه‌های اجتماعی، چه بسا پیش از ابتلا به فراموشی، دچار احساس تنهاماندگی و انزوای بیمارگون می‌شوند. بسامد پدیدۀ تنهاماندگی به قدری است که کشور بریتانیا، برای جلوگیری از ضایعات آن و کمکرسانی بموقع به تنهاماندگان، وزارت تنهایی را تأسیس کرده است. (www.gov.uk/government/news/loneliness-minister-its-more-important-than-ever-to-take-action). تنهاماندگی نتیجه‌ی کمبود ارتباطِ عینیِ میان‌فردی و فزونیِ ارتباطاتِ غیرعینی (مجازی) است.
فرایند تکینه‌سازی انسان یا singularization که برنامه‌های کاربردی "تدریس از دور"، "دورهمایش"، "دورکاری" و رسانه‌های اجتماعی باعث آن هستند، همدردی و دلجوئی عاطفی را یاد نمی‌دهند.
فرایند تکینه‌سازی، یکی از دلایل افزایش خودکشی در میان کاربران جوان در شمال اروپا و در ایالات متحده آمریکا است.
مغزپژوهان، محل درک تنهایی در مغز انسان را در کنار محل احساس رنج و درد، یافته و مستند کرده اند.
ما اکنون در بحبوحۀ یکی از بزرگترین تلاش های شناختی تاریخ علم، زندگی می کنیم: کوشش برای درک پیچیده ترین موضوع در جهان، یعنی مغز! دانشمندان در حال جمع آوری حجم وسیعی از داده ها در مورد ساختار و عملکرد مغز هستند. ده‌ها هزار محقق، زمان و انرژی زیادی را صَرفِ تفکر در مورد کارهای مغز می‌کنند، می‌کنند. مغزپژوهی ما را قادر می‌سازد که هم فعالیت مغز را توصیف کنیم، هم آن را بهتر بپرورانیم و به کار گیریم و هم این که آن را دستکاری " نوابیغ شرور" براهانیم. (نک: www.theguardian.com/science/2020/feb/27/why-your-brain-is-not-a-computer-neuroscience-neural-networks-consciousness)
(منبع:عصرارتباط)