تبلت‌های ماموران سرشماری از کجا آمدند؟
نادر نینوایی - اگرچه سرشماری نفوس و مسکن امسال مطابق رویه قبلی برگزار شد اما سرشماری این نوبت در شکل اجرا تفاوت‌های زیادی با دوره‌های قبلی داشت و رنگ و بوی الکترونیکی به خود گرفته بود.
امسال درواقع برای نخستین بار از مردم خواسته شد تا از طریق اینترنت مشخصات خود را ثبت کنند و البته در عین حال مرکز آمار هم تبلت‌هایی را تهیه کرده و در اختیار ماموران سرشماری قرار داد تا انتخابات ایران نیز حال و هوای قرن بیست و یکمی پیدا کند.
در حالی که ما نیز مثل بسیاری از فعالان عرصه آی‌تی به نوعی از اینکه سرانجام سرشماری در کشور به صورت اینترنتی صورت گرفته و سرانجام ابزارهای هوشمند جای خود را به قلم و خودکارهای ماموران آمار داده بودند خوشحال بودیم، ناگهان یک تماس تلفنی ناشناس با تحریریه هفته‌نامه عصر ارتباط توجه ما را به موضوع جالبی در این رخداد جلب کرد که کمتر به آن توجه شده است.
این فرد در تماس تلفنی خود با تحریریه پرسش‌هایی را درباره تبلت‌هایی که مرکز آمار برای انجام سرشماری خریده است مطرح کرد که توجه ما را به این موضوع جلب کرد.
پرسش‌هایی که در بررسی‌های اولیه خود با آن مواجه شدیم، این بود که چه تعداد مامور سرشماری توسط مرکز آمار به تبلت مجهز شدند. مناقصه خرید تبلت‌ها چه زمانی برگزار شده، برنده مناقصه چه شرکتی بوده، ارزش کل مناقصه چقدر بوده، مشخصات و مدل این تبلت‌ها چه بوده و پرسش‌هایی دیگر از این دست.
استفاده از تبلت برای سرشماری
در روش جدیدی که ماموران سرشماری امسال به کار گرفتند رویه به این صورت بود که ماموران سرشماری به محل زندگی خانوارها مراجعه کرده و از طریق مصاحبه با یکی از اعضای خانوار، اطلاعات مورد نظر را جمع‌آوری و در تبلت همراه خود ذخیره می‌کردند.
البته افرادی که از طریق اینترنتی فرم خانوار خود را تکمیل کرده بودند نیز مجددا توسط مامور سرشماری نشدند بلکه مامور سرشماری تنها «کد آماری» که از طریق سیستم کامپیوتری یا پیامک به آنها داده شده است را دریافت کرده و در تبلت خود وارد می‌کرد.
آمار رسمی از تعداد تبلت‌های خریداری شده برای این سرشماری اعلام نشده است اما به گفته معاون اقتصادی مرکز آمار ایران، تعداد ماموران اجرایی طرح سرشماری امسال نسبت به دوره قبل، بیش از یک پنجم کاهش یافته است.
بنابراین با نظر به آمار حدود 110 هزار نفری دور قبل باید گفت که این بار 25 هزار نفر برای انجام سرشماری به کار گرفته شده‌اند که در احتمال نخست می‌بایست 25 هزار تبلت نیز داشته باشند.
گران‌ترین تبلت موجود در بازار در حال حاضر حدود 3 میلیون و 100 هزار تومان قیمت دارد و ارزانترین تبلت نیز 280 هزار تومان قیمت دارد.
به این ترتیب می‌توان این احتمال را مطرح کرد که خرید یک تبلت با قیمت و کارایی متوسط نباید کمتر از یک میلیون تومان هزینه داشته باشد.
لذا با یک محاسبه سرانگشتی ساده می‌توان گفت خرید 25 هزار تبلت برای ماموران سرشماری با متوسط قیمت یک میلیون تومان، احتمالا 25 میلیارد تومان هزینه در بر داشته است.
اما فارغ از این محاسبات غیر دقیق باید سراغ مرجع اصلی و اطلاعات مستند می‌رفتیم.
مناقصه سال 93 مرکز آمار برای خرید تبلت
در جست‌وجوی خود در منابع اینترنتی اما به مناقصه‌ای در سال 93 به سفارش مرکز آمار ایران برخورد کردیم. در اسفند ماه سال 93 مرکز آمار ایران فراخوان مناقصه عمومی دو مرحله ای را برای خرید 15 هزار تبلت در روزنامه "اقتصاد پویا" منتشر کرد.
مرکز آمار ایران در این آگهی که در روزهای پایانی سال هم منتشر می‌شد مناقصه عمومی خرید تعداد پانزده هزار دستگاه تبلت را از طریق سامانه تدارکات الکترونیکی دولت اجرا کرد.
بر اساس اعلان این سازمان کلیه مراحل برگزاری مناقصه از دریافت اسناد مناقصه تا ارائه پیشنهاد مناقصه‌گران و بازگشایی پاکت‌ها از طریق درگاه سامانه تدارکات الکترونیکی دولت (ستاد) به آدرسsetadiran.ir انجام شده است.
همچنین تاریخ انتشار این مناقصه در سامانه مذکور ششم اسفند بوده و مهلت زمانی دریافت اسناد تا روز شانزدهم اسفند تعیین شده بود. همچنین شرکت‌کنندگان در مناقصه تا 24 اسفند 93 وقت داشتند که پیشنهادهایشان را ارایه دهند و دو روز بعد پاکت‌ها باز شده و برنده اعلام می‌شد.
برای اطلاع دقیق از نتیجه مناقصه مذکور با روابط عمومی مرکز آمار تماس گرفتیم که شماره بخش مرتبط با فناوری اطلاعات این مرکز را به ما دادند. در تماس با این بخش نیز فرد مسوولی برای پاسخ‌گویی حضور نداشت، به همین جهت پرسش‌ها و شماره تماس هفته‌نامه را در اختیار یکی از کارکنان گذاشتیم که تا لحظه تنظیم این گزارش پاسخی از این مرکز درباره برنده این مناقصه و سایر پرسش‌های پیرامون آن ارایه نشد.
لذا ناچار شدیم به سایت خود مرکز آمار مراجعه کنیم و نتیجه جست‌وجو در این سایت نیز حاصلی نداشت. لذا باز هم ناچار به مراجعه به گوگل و جست‌وجوی بیشتر شدیم که این بار در یک سایت ناشر مناقصات به برگزاری مناقصه‌ای دیگر با مشخصات جدید در سال 94 برخورد کردیم که با توجه به اجرای مجدد این مناقصه می‌شد حدس زد که احتمالا مناقصه سال 93 بی‌سرانجام مانده بود.
مناقصه سال 94 مرکز آمار جهت خرید تبلت و پاور بانک
مرکز آمار ایران در 16 خرداد ماه سال 94 هم بار دیگر مناقصه‌ای را برای خرید 15 هزار تبلت به اجرا گذاشت که این بار اما جزییات مناقصه شامل 15 هزار تبلت و 15 هزار پاوربانک بود. اعلام رسمی این مناقصه نیز در دو نوبت و از طریق روزنامه "عصر اقتصاد" صورت می‌گرفت.
به نظر می‌رسد خرید این پاور بانک‌ها نیز از این جهت بوده که در صورت تمام شدن شارژ تبلت‌ها ماموران سرشماری بتوانند به کمک این پاور بانک‌ها آنها را شارژ کنند.
مهلت ارسال مدارک متقاضیان این مناقصه تا 28 خرداد ماه 94 تعیین شده بود و می‌بایست تا دو روز بعد نیز پاکت‌ها باز شده و نتیجه مناقصه مشخص می‌شد.
با این وجود اما از سرانجام این مناقصه نیز اطلاعی به دست نیاوردیم.
به این ترتیب نتایج جست‌وجو و بررسی‌های ما نشان می‌دهد که ظاهرا مرکز آمار ایران برای 25 هزار مامور سرشماری خود در سال 95 اقدام به تهیه 15 هزار تبلت و 15 هزار پاوربانک کرده است که با توجه به تنوع قیمتی تبلت و پاوربانک، امکان تعیین و تخمین دقیقی از برنده مناقصه، ارزش مناقصه، برند و مدل تبلت‌ها و پاوربانک‌ها و البته سایر هزینه‌ها و اقدامات نرم‌افزاری در پس این سرشماری در دست نیست.
اگرچه در آخرین خبر، سازمان محیط زیست با محاسبه دقیق نتایج زیست‌محیطی برگزاری الکترونیکی و اینترنتی سرشماری سال 95 اعلام کرده با سرشماری اینترنتی نفوس و مسکن، از حدود ۶۵ هزار تن انتشار دی اکسیدکربن جلوگیری و ۲۴۵۰ درخت حفظ شد.
هفته‌نامه عصر ارتباط منتظر پاسخ مسوولان مرکز آمار ایران در خصوص هزینه‌های سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و پشتیبانی طرح سرشماری اینترنتی سال 95 است.