تنبلی اجتماعی عامل توفیق پیامک‌های کلاهبرداری
زهرا طوسی - ارسال عدد به سامانه‌ای خاص، نوید تحقق آرزوهای انباشته‌ای است که این روز‌ها شهروندان به آن روی خوش نشان می‌دهند و مجریان نیز با سینه ستبر، بانگ بر می‌آورند که ای جماعت! ...
این محتوا و جاذبه برنامه ماست که میلیون‌ها مخاطب را جذب خود کرده است. این در حالی است که درآمدهای نداشته جوانان و خانواده‌ها، آنان را به سوی بخت آزمایی و دل سپردن به شانس و اقبال راهنمایی می‌کند. بتازگی، صدا و سیما با ارایه یک سامانه آگهی، باز شدن بخت مردم را به یکی از روزهای هفته حواله می‌دهد و افراد را ترغیب می‌کند اگر می‌خواهند به رؤیای خود برسند، عدد یک را به فلان شماره ارسال کنند. راستی چه اتفاقی سبب شده است همه بسیج شوند تا مخابرات میلیاردر شود؟ 5/1 میلیون پیامک در یک برنامه تلویزیونی چقدر نصیب مخابرات می‌کند و صدا و سیما از عواید حدود ۵۰ میلیون پیامک در طول ماه و ۶۰۰ میلیون پیامک در سال چقدر سود می‌برد؟
کار‌شناسان معتقدند، گرایش به آزمودن شانس و یکشبه پولدار شدن بی‌تردید از آثار و پیامدهای جدی کاهش درآمد خانوار‌ها و دور شدن اجتماع از تحقق حداقلی نیازهایی است که معمولا در قالب اقلام رفاهی در ذهن خود دارند، مثل ماشین و سفر و خانه و دیگر اقلامی که می‌تواند در جامعه برای آن‌ها تشخص ایجاد کند. اما چرا همچنان رسیدن به ثروت های بادآورده، بخشی از انرژی جامعه را صرف خود می کند؟
تنبلی اجتماعی عامل اقبال به بخت آزمایی
«حسین اکبری» دبیر انجمن جامعه‌شناسی ایران در خراسان رضوی است. این استاد دانشگاه می‌گوید: محتواهای تولیدی که هر روز از طریق تلویزیون، پیامک و دیگر رسانه‌ها به مخاطبان منتقل می‌شود به دو دسته تقسیم می‌شوند که یک دسته شامل پیام‌های تبلیغات تجاری و بازاریابی می‌شود که در همه جای دنیا رایج است، بدین صورت که با زدن تخفیف یکسری امتیاز به مشتری می‌دهند تا وی به خرید کالا تشویق شود و همه این پیام‌ها در نهایت با هدف فروش کالا تولید می‌شوند.
این استاد دانشگاه فردوسی در گفت‌وگو با خبرنگار ما، ادامه می‌دهد: دومین دسته که شامل قرعه کشی‌ها شده و مبتنی بر شانس طراحی می‌شوند محتواهایی است که بسیار گسترده در سطح جامعه تبلیغ می‌شوند و می‌توان از آن‌ها به عنوان آسیب یاد کرد.
وی با اشاره به اینکه این پیام‌ها مردم را به دریافت پول و جایزه‌های بزرگ بر اساس شانس تشویق می‌کند، می‌افزاید: اقبال مردم به شرکت در قرعه کشی‌ها به دلیل مشکلات اقتصادی موجود و نوعی تنبلی اجتماعی در کشور مربوط می‌شود.
این جامعه‌شناس ادامه می‌دهد: می‌توان گفت به دست آوردن پول بادآورده مبتنی بر شانس در کشور ما نهادینه شده و این موضوع یک آسیب اجتماعی محسوب می‌شود.
اکبری می‌افزاید: رگه‌های دیگری از این تنبلی اجتماعی را می‌توان در تمایل مردم به گرفتن سود از موسسات مالی و اعتباری و عضویت در شرکت‌های هرمی ردیابی کرد.
این استاد دانشگاه معتقد است؛ ایرانی جماعت به سمتی می‌رود که دوست دارد با دلالی، خرید و فروش ارز، شرکت در قرعه‌کشی‌ها و دیگر راه‌های پیشنهادی توسط رسانه‌ها ره صد ساله را یکشبه طی کند و عده‌ای با شناسایی این مهم از آن به عنوان یک اهرم استفاده کرده و با تبلیغات این حس را تقویت و از آن بهره‌برداری‌های میلیاردی می‌کنند. این جامعه‌شناس تصریح می‌کند: مهم‌ترین آسیبی که از این راه به جامعه وارد می‌شود، صدمه به فرهنگ کار و تلاش و تولید است.
وی با بیان اینکه مردم در این قرعه‌کشی‌ها هزینه می‌کنند و همیشه در حالت انتظار بسر می‌برند، می‌افزاید: صدا وسیما نیز به خاطر ملاحظات مالی که دارد در ترویج این فرهنگ نادرست دخیل شده و به نوعی مورد سوء استفاده قرار گرفته است.
وی با اشاره به اینکه غنی بودن کشور از منابع و ذخایر معدنی و طبیعی مانند نفت و چشم داشتن به درآمدهای ارزی ناشی از آن نیز جامعه را به سمت نوعی تنبلی و بی‌انگیزگی برای کار سوق داده، ادامه می‌دهد: هم اکنون صدا و سیما نیز به این مهم دامن زده و به جای ترویج فرهنگ کار نقش تخریبی را در این زمینه بازی می‌کند.
نتیجه بزرگ برای کاری کوچک
مشاور ارشد خانواده نیز پولدار شدن در جامعه را یک خواسته همگانی می‌داند و می‌افزاید: امروزه پول عامل رسیدن به امکانات، پیشرفت و حتی تحصیل است و به عبارتی برخی معتقدند اگر پول خوشبختی نمی‌آورد، جلوی بدبختی‌ها را می‌گیرد.
«محمود یزدانی» در گفت‌وگو با خبرنگار ما می‌افزاید: مسؤولان باید مراقب باشند مردم چطور پولدار می‌شوند و آن را طوری هدایت کنند که موجب رشد اقتصادی وعدالت در جامعه شود.
یزدانی می‌گوید: برای پولدار شدن راه‌های غیر طبیعی مانند کم فروشی و گران فروشی وجود دارد و راه‌های طبیعی از طریق کار و تلاش که در اسلام نیز بر آن تأکید شده است. وی با بیان اینکه اسلام بر تولید ثروت از راه تولید و کار شرافتمندانه تأکید دارد، تصریح می‌کند: در آموزه‌های دینی کار درست انجام دادن، نظم و انضباط، خوش قولی و ارتباط درست با مردم بنیان تولید ثروت و موفقیت پایدار شمرده می‌شود.
وی با اشاره به تفاوت آگاهی بخشی و اطلاع رسانی با تبلیغات معتقد است، وقتی در تبلیغات یک کالا از قرعه کشی و جایزه گذاشتن سخن به میان می‌آید بدان معناست که قرار است ضعف‌های موجود بدان وسیله پوشانده شود.
وی ادامه می‌دهد: هم اکنون برای کاری کوچک مانند زدن پیامک و مثلاً واریز 10 هزار ریال به فلان سامانه، به فرد وعده جایزه بزرگی را می‌دهند، این بهترین روش ترغیب افراد برای شرکت در مسابقه‌ای است که می‌دانند شانس برنده شدن ندارند.
این کار‌شناس اجتماعی ادامه می‌دهد: نتیجه این کار عادت کردن جامعه به تلاش برای دستیابی به پول و ثروت از راه‌های غیر طبیعی است. در این میان، «کار» به شر گریز ناپذیری تبدیل می‌شود که باید در اسرع وقت با یافتن راهی به سوی ثروتمند شدن از آن فرار کرد.
یزدانی می‌افزاید: باید دید در نظر گرفتن یک جایزه بزرگ برای یک کار کوچک چه معنایی می‌تواند داشته باشد و آسیب آن چیست؟ با دقت بیشتر در این مهم متوجه می‌شویم افراد با درصد برنده شدن یک در ده‌ها میلیون، حاضر می‌شوند از خیر مقداری از پول خود بگذرند و این همان کلک و فریبی است که هدف غایی برگزار کننده مسابقه است.
وی توضیح می‌دهد: این مثال همان مردی است که در روزنامه آگهی داد راز پولدار شدن را می‌داند و حاضر است با دریافت مبلغی آن راز را طی مراسمی برای افراد فاش کند، شمار زیادی این مبلغ را پرداخت کردند و وی در روز مراسم روی صحنه رفت و گفت؛ راز پولدار شدن من این بود که در ازای این وعده از شماها این مبلغ را دریافت کنم و هم اکنون یک مرد ثروتمند باشم، حالا شما هم میتوانید راهی به همین منوال برای خود بیابید! (منبع: قدس)