ITanalyze

تقریبا از دهه 1980 به بعد موضوع جامعه اطلاعاتی به طرز فزاینده‌ای مورد توجه اندیشمندان، سیاست شناسان و دانشمندان علوم اجتماعی قرار گرفته است و مفهوم جامعه اطلاعاتی به سر چشمه‌ای از مباحثه‌ها و گفتمان‌های فراوان تبدیل شده است.

نقش اهمیت فزاینده کاربرد اطلاعات در فرآیند تولید، پردازش و توزیع فعالیت‌های جوامع باعث شده است تا برخی از کشورهای صنعتی جهان در ردیف جوامع اطلاعاتی به حساب آیند؛ در این جوامع برخلاف کشورهای صنعتی که اساسا به قدرت مکانیکی وابسته بودند همه چیز نیازمند رایانه و عصر اطلاعات است.

"ویلیام مارتین" در خصوص جامعه اطلاعاتی می‌گوید: "هر چند واژه جامعه اطلاعاتی از چند سال پیش متداول بوده است اما هنوز درباره مفهوم و محتوای آن تفاهم عملی حاصل نشده است".

می‌توان گفت: از سال 1980 به بعد بروز تغییرات اجتماعی، اقتصادی و فناوری ناشی از اطلاعات در پاره‌ای از کشورها سبب شده است تا این کشورها نه‌تنها از جوامع در حال توسعه بلکه از جوامع توسعه یافته نیز متمایز شوند، بنابراین بسیاری از نظریه پردازان و صاحب نظران علوم اجتماعی به تبیین و تعریف نوع جدیدی از جامعه پرداخته‌اند که در آن اطلاعات نقش جادویی را ایفا می‌کند. این تعاریف جامعه اطلاعاتی از جنبه‌های فناورانه، جغرافیایی، اقتصادی، سیاسی،اجتماعی و فرهنگی مورد توجه قرار دارند.

1تعریف فناورانه(تکنولوژیک)

مقبول‌ترین تعریف "جامعه اطلاعاتی" بر نوآوری فوق‌العاده فناورانه بنا شده است؛ همگرایی و پیوند رایانه و مخابرات در تمام ارکان زندگی همچون نظام مالیات، تامین اجتماعی، کارت‌های اعتباری، امنیت داخلی و خارجی وارد شده و انواع گوناگونی از اطلاعات را که به حالت رقمی‌درآمده است، ایجاد کرده‌اند.در این میان پیشرفت‌های خیره کننده در پردازش، نگهداری و انتقال اطلاعات در واقع به کاربرد فناوری‌های اطلاعاتی در تمام زوایای حیات اجتماعی انجامیده است. همچنین ارزانی تکنولوژی‌های پردازش و نگهداری اطلاعات موجب شده است تا گستره آن‌ها در ابعاد جهانی وسعت یابد. به هر حال، این رویکرد معتقد است که جامعه اطلاعاتی از عوارض توسعه شتابان فناوری اطلاعات است.امروزه، پدیده‌های کم و بیش آشنایی همچون تجارت الکترونیکی،‌ دولت الکترونیکی، آموزش مجازی، بانکداری الکترونیکی و حتی جنگ الکترونیکی و نیز جرایم سایبر که از علائم جامعه اطلاعاتی محسوب می‌شوند، همگی نشان می‌دهند که فناوری با یک تغییر بنیادین منجر به شکل گیری نوع جدید ی از جوامع تحت عنوان جامعه اطلاعاتی شده است.

2 تعریف اقتصادی

جامعه اطلاعاتی، از بعد اقتصادی، با اقتصاد مبتنی براطلاعات تعریف می‌شود. اقتصاد مبتنی بر اطلاعات اساسا نوعی اقتصاد خدماتی است که با اقتصاد صنعتی و کشاورزی که در زمره اقتصادهای تولیدی هستند تفاوت‌های کلی دارد؛ پدیده صنعت زدایی در کشورهای پیشرفته صنعتی، بازتابی از ظهور اقتصادهای اطلاعاتی در کشورهاست. همان گونه که شاهدیم، در نظام‌های اقتصادی پیشرفته، کسب و کارهای خدماتی مبتنی بر اطلاعات و دانش، روز به روز در موقعیت بهتری قرار می‌گیرد به گونه‌ای که می‌توان گفت: "امروزه برای بازارهای جهانی ادامه فعالیت بدون مدد گرفتن از قدرت رایانه‌ها و سیستم مخابرات امکان پذیر نیست".

بنابراین گزارش صنایع کارخانه‌ای مبتنی بر شبکه‌های جهانی گروه‌های مختلف مدیران، مهندسان و کارکنان خط تولید، همانند خدمات مالی شرکت‌های بزرگ که در مبادلات خارجی فعالیت دارند، نمی‌توانند خارج از شبکه‌های نوین اطلاعات و ارتباطات به فعالیت بپردازند.ثروتمندترین کشورهای امروز جهان آنهایی هستند که بیش از دیگران از ساختار نوین اطلاعاتی جهان بهره مند می‌باشند.

3 تعریف فرهنگی "جامعه اطلاعاتی"

مشخص است که در جهان کنونی، از نظر حجم اطلاعات در گردش، افزایش شگفت انگیزی رخ داده است به حدی که اندیشمندی نظیر ژان بودریار فرهنگ معاصر را معطوف به انفجار نشانه‌ها می‌داند.

فرانکو بستر در این خصوص می‌نویسد: "در دهه‌های اخیر انفجاری از تنوع رخ داده و باعث شده است بسیاری از مردم به صورت قابل توجه به آنها دسترسی پیدا کنند همچنین بر اثر این رویدادها، چشم انداز حیرت آوری از نشانه سازی به وجود آمده است".