حذف موبایل و کامپیوتر از سبد خرید ایرانی‌ها
وقتی پوشک بچه در کشور به یک موضوع رسانه‌ای تبدیل شده و حتی مسوولان هم از این معضل انتقاد می‌کنند، شاید حرف زدن از کمبود و نبود گوشی موبایل و کامپیوتر کمی طنز به نظر برسد.
**به هر حال هرچه سلسله‌مراتب نیازهای جامعه به طبقات پایین «هرم مازلو» نزدیک‌تر می‌شود، حرف زدن راجع‌به مسایل بالای آن هرم، شاید اصلا گوش شنوایی نداشته باشد.**
اما به هر حال در شرایط موجود این فقط خریداران بازار موبایل و کامپیوتر نیستند که شاید بتوانند به‌کل قید خریدهای خود را زده یا آن را به تعویق بیندازند، این وسط حلقه گسترده‌ای از شاغلان بازار موبایل و کامپیوتر شامل واردکنندگان، توزیع‌کنندگان، فروشندگان و سایر خدمات مرتبط با آنها نیز با کاهش خرید و فروش‌ها باید آماده سرودن غزل خداحافظی از این کسب‌وکار باشند. کما اینکه آمار سال 96 و 97 نشان می‌دهد میزان رشد تعطیلی مغازه‌های عرضه موبایل و کامپیوتر در کشور شتاب بیشتری گرفته است.
تا همین چند ماه قبل گوشیهای آیفون جزو گوشیهای گران‌قیمت به حساب می‌آمد، اما با این وجود تقریبا یک روز پس از رونمایی و عرضه این گوشی در آمریکا، در کمال تعجب در تهران شاهد عرضه این گوشی‌ها هم بودیم، یعنی تقریبا سریع‌تر از هر جای دیگر در دنیا.
البته این سبک گوشی‌ها در روزهای اول عرضه قیمت بالاتری داشتند و فقط ژن‌های خوب این گوشی‌ها را می‌خریدند، اما کمی بعد که قیمت‌ها افت می‌کرد، می‌شد این گوشی‌ها را دست اقشار مختلف جامعه هم دید و برخی افرادی که توانایی خرید آنها را نداشتند، با جمع کردن پولشان می‌توانستند یک گوشی گران‌قیمت چهار میلیون تومانی بخرند.
اما اکنون با همین پول (چهار میلیون تومان) می‌توان یک گوشی پایین‌رده و شاید برخی مدل‌های میان‌رده از برندهای کمتر شناخته‌شده و نه‌چندان خوش‌اقبال بازار را خرید که تا دیروز کسی اصلا نگاهشان هم نمی‌کرد. حالا با نرخ فعلی دلار خرید گوشیهای لاکچری، 15 تا 16 میلیون تومانی برای خواهانش آب می‌خورد.
در این میان قیمت لپ‌تاپ هم سر به فلک کشیده و برخی حتی جرات نگاه کردن به فهرست قیمت آنها را هم ندارند.
ما در هفته‌نامه عصر ارتباط یک بررسی میدانی در خصوص وضعیت خرید موبایل و کامپیوتر انجام دادیم که نتایج آن جالب بود و می‌تواند مورد استفاده فروشندگان و واردکنندگان لپ‌تاپ و موبایل نیز قرار گیرد.
**بررسی‌های ما نشان می‌دهد که تقریبا 90 درصد کاربران ایرانی در شرایط فعلی به‌کل قید خرید گوشی جدیدتر را زده‌اند و ترجیح می‌دهند با همان گوشی قدیمی سر کنند. اما وقتی از آنها پرسیدیم که اگر به هر دلیل از جمله مفقود شدن، دزدی، یا تخریب کامل گوشی، ناچار به خرید یک موبایل جدید باشند، حاضرند چه میزان پول برای گوشی پرداخت کنند؟ پاسخ‌ها جالب بود، تقریبا 95 درصد پاسخ‌دهندگان، حداکثر دو تا سه میلیون تومان مد نظرشان بود.**
قابلیت‌های مورد نظر گوشی
اما طبعا افزایش قیمت‌ها موجب تغییر رفتارهای کاملا محسوس در میان خریداران ایرانی شده است. برخی از کاربران موبایل‌های هوشمند که فقط به خاطر اینکه از گوشی قبلی «خسته» شده بودند، سالی دو یا سه گوشی عوض می‌کردند، حالا نه‌تنها خستگی از گوشی باعث نمی‌شود گوشی خود را عوض کند، بلکه حتی بسیاری رو به استفاده از قاب‌های گوشی ضد‌ضربه برای محافظت از گوشی‌هایشان آورده‌اند. درواقع باتوجه به افزایش ناگهانی قیمت موبایل، مراقبت از گوشی‌ها بیشتر شده و البته مردم با این قیمت‌ها توان خرید گوشیهای به‌روز و با برندهای شناخته‌شده را ندارند.
وقتی از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی عصر ارتباط پرسیدیم، در صورتی که به هر علت گوشی‌شان خراب یا مفقود شود ترجیح می‌دهند چه گوشی بخرند، با پاسخ‌های جالبی روبهرو شدیم.
آقایان بیشتر سخت‌افزار، پردازنده و پشتیبانی گوشی از اپ‌ها و سیستم‌عامل‌های جدید اولویت اصلی‌شان بود و با توجه به قیمت‌های فعلی ترجیح می‌دادند گوشی بخرند که تا مدت بیشتری اپ‌های ارایه‌شده را ساپورت کند.
**به این ترتیب آقایان باتوجه به گرانی فعلی قید قابلیت‌هایی مانند دوربین، شکل ظاهری و برند را زده‌اند و اولویت اصلی‌شان را توانایی انجام کارهای روزمره، توان سخت‌افزاری و میزان نگهداری شارژ گوشی قرار داده‌اند.
از سوی دیگر خانم‌ها همچنان توان دوربین گوشی و شکل ظاهری آن از اهمیت ویژه‌ای برایشان برخوردار است، هرچند که باتوجه به قیمت‌ها قید خرید دو یا سه برند خیلی شناخته‌شده را زده‌اند.**
درمجموع باتوجه به شرایط فعلی به نظر می‌رسد گوشیهای پنج برند اصلی دنیای موبایل از این پس با کاهش حجم فروش روبهرو شوند و از سوی دیگر گوشیهای پایین‌رده و میان‌رده برندهای کوچک‌تر و حتی ناشناخته به بازار کشور راه پیدا کنند. کما اینکه**در حال حاضر برندهای عجیب و غریبی در بازار موبایل دیده می‌شود که تا پیش از این هیچ‌گاه اسم آنها نیز به گوش نخورده بود و به‌عبارتی اصلا مشخص نیست دارای استانداردهای موسوم SAR از سازمان رگولاتوری ایران هستند یا نه؟**
کمبود لوازم یدکی موبایل معضل آتی
در تحقیق صورت‌گرفته توسط عصر ارتباط وقتی از کاربران گوشی‌ها در خصوص اینکه اگر گوشی‌شان آسیب جدی ببیند، مثلا صفحه‌نمایش موبایلشان بشکند یا آنتن‌دهی گوشی از بین برود چه می‌کنند، حدود 85 درصد آنها اعلام کردند که با توجه به قیمت‌های فعلی ترجیح می‌دهند همچنان گوشی خود را تعمیر کرده و باز هم از همان استفاده کنند.
در شرایطی که اولویت اصلی مردم تعمیر گوشی و استفاده مداوم از آن است، طبیعی است که در درازمدت باتوجه به استهلاک گوشیهای فرسوده در دست مردم، تقاضای لوازم یدکی موبایل بیشتر شده و قیمت این لوازم افزایش یابد.
این در حالی است که از سوی دیگر در سال‌های گذشته شاهد بوده‌ایم که سازندگان گوشی پس از آنکه چند سال از ساخت یک گوشی گذشته است، دیگر لوازم یدکی آن را تولید و عرضه نمی‌کنند تا کاربران مجبور شوند که گوشیهای جدیدتر آنها را بخرند. با این تفاسیر کاملا قابل پیش‌بینی است که در سال‌های آتی بازار سیاهی که برای تامین قطعات یدکی خودرو در کوبا وجود دارد در حوزه لوازم یدکی موبایل‌های از رده خارج در ایران نیز شکل بگیرد. صدالبته که بازار لوازم تقلبی، غیر استاندارد، بی‌مصرف و حتی خطرناک هم داغ خواهد شد.
کوبا سال‌ها است که با تحریم خودرو مواجه است و به همین دلیل هم تعمیر خودروهای قدیمی و بازار فروش لوازم یدکی آنها به بازاری پرسود تبدیل شده که حتی در مواردی خرید یک یدکی خاص قیمتش به اندازه یک اتومبیل در خارج از کوبا تمام می‌شود.
**با ادامه روند فعلی هیچ بعید نیست در آینده نه‌چندان دور ایران به موزه‌ای از گوشیهای هوشمند از رده خارج تبدیل شود که همین امر اپ‌نویسان داخلی را نیز ناچار می‌کند که اپ‌هایی برای سیستم‌عامل‌های قدیمی و از رده خارج نوشته و به مرور چشم امیدشان از دستیابی به بازارهای جهانی بسته شود.**
حمید توسلی، عضو کمیسیون سخت‌افزار سازمان نظام صنفی رایانه‌ای نیز در خصوص رونق گرفتن فروش قطعات یدکی و دست دوم در بازار موبایل و کامپیوتر می‌گوید: اکنون در بازار با افزایش قیمت ناشی از کمبود عرضه مواجهیم. واردات که از ابتدای سال با ارز رسمی 4200 تومانی انجام می‌شد، اکنون به رقم 8100 تومان رسیده؛ یعنی قیمت‌ها دو برابر شده ولی باید توجه داشت درآمد دانشجو، محصل و کارمندی که به لپ‌تاپ و گوشی تلفن همراه، تبلت، هارد و غیره نیاز دارد در این مدت دوبرابر نشده است. بنابراین این افراد به اجناس دست‌دوم جذب می‌شوند یا تعمیر تجهیزات قدیمی را در اولویت قرار می‌دهند و در این میان واردکننده که با دشواری‌های فراوان تجهیزات IT را وارد کشور می‌کند هم نمی‌تواند کالاهای خود را به فروش برساند.
وی در ادامه به آثار مخرب گرانی کالا و تجهیزات فناوری اطلاعات و ارتباطات بر اشتغال‌زایی پرداخته و می‌گوید: در حال حاضر بسیاری از کسب‌وکارها بر بستر IT شکل‌گرفته‌اند. برای مثال به دیتاسنتر، سرور، هارددیسک و غیره احتیاج دارند و درصورتی‌که این اقلام به‌سختی و طی فرایند طولانی وارد کشور شود بسیاری از این کسب‌وکارها و مشاغل امکان ادامه حیات نخواهند داشت.
خطر لطمه جدی به مشاغل موبایل‌محور
از آنجا که به‌هیچ‌وجه مشخص نیست وضع موجود و فاصله زیاد میان درآمدها و اولویت‌های مهم‌تر مثل نیازهای اساسی مردم با اقلامی همچون موبایل و کامپیوتر تا چه میزان ادامه یافته یا شاید دایمی شود، از این رو می‌توان پیش‌بینی کرد که مشاغل مبتنی بر موبایل و کامپیوتر با صدمات و مشکلات جدی‌تری مواجه شوند.
برای مثال، برنامه‌نویسان و اپ‌نویس‌ها هم شاید در آینده با مشکلاتی مواجه شوند. چرا؟ وقتی یک کاربر با مشکل عدم توانایی برای تغییر مدل گوشی خود مواجه باشد، شاید ترجیح دهد برای استفاده طولانی‌مدت‌تر از آن قید برخی کاربری‌های جانبی گوشی را بزند.
این کاربری‌ها می‌توانند شامل استفاده از برخی بازی‌های کامپیوتری و حتی اپلیکیشن‌ها نیز بشود که قاتل باتری گوشی محسوب شده و موجب استهلاک سریع‌تر گوشی می‌شود.
**این وضعیت درست مشابه شرایط فردی است که در بیابان گیر کرده و ناچار است تا اطلاع ثانونی آبی را که در اختیار دارد صرف استحمام نکرده و تنها برای رفع تشنگی آن هم با مدیریت کامل و حساب‌شده استفاده کند.**
فراموش نکنیم که در حال حاضر افراد زیادی در حوزه تحویل کسب‌وکارهای اینترنتی مشغول به کار بوده و هر روز از صبح تا شب برای مسیر‌یابی جهت گرفتن مسافر و تایید رسید سفر می‌بایست با گوشی خود کار کنند که همین امر نیز طبیعتا استهلاک گوشیهای آنها را افزایش می‌دهد و در آینده‌ای نه‌چندان دور تامین قطعات یدکی موبایلشان یا خرید گوشی جدید به چالشی جدی برای آنها تبدیل می‌شود.
به هر حال هرچه بیشتر به موضوع دقت شود، احتمال به خطر افتادن مشاغل و فرصت‌های شغلی بیشتری تنها در حوزه موبایل به چشم می‌خورد.
پرش ناگهانی قیمت لپ‌تاپ
در این روزها همه اجناس از پوشک بچه گرفته تا موبایل و کنسول‌بازی به تبع نرخ ارز با افزایش قیمت مواجه بوده‌اند و صدالبته که لپ‌تاپ نیز از این قاعده مستثنا نبوده و حتی شاید با شیبی سریع‌تر افزایش قیمت داشته است.
برای مثال، قیمت یکی از لپ‌تاپ‌های نسبتا معمولی یک برند شناخته‌شده (HP)، از حدود 5/2 میلیون تومان در اواخر سال گذشته به بیش از پنج میلیون تومان رسیده است. این در حالی است که پیش‌بینی می‌شد با از بین رفتن تعرفه لپ‌تاپ قیمت‌ها اندکی کاهش یابد، اما افزایش نرخ ارز این موضوع را به امری محال تبدیل کرده است.
براساس تحقیق میدانی عصر ارتباط **97 درصد پاسخ‌دهندگان اعلام کردند که در این شرایط به‌هیچ‌عنوان قصد خرید لپ‌تاپ یا ارتقای آن را ندارند و اولویت آنها حفظ دستگاه‌های قدیمی‌شان است.** یکی از پاسخ‌دهندگان با ذکر اینکه قیمت باتری لپ‌تاپش که خراب شده در همین چند ماه اخیر چندبرابر شده به ما گفت که قیمت باتری لپ‌تاپش حدود 170 هزار تومان شده است و در این شرایط فعلا ترجیح می‌دهد به شکل مستقیم آن را به برق متصل کند و قید خرید باتری را زده است.
از سوی دیگر **حدود 80 درصد پاسخ‌دهندگان نیز به ما اعلام کردند درصورتی‌که لپ‌تاپشان خراب شود سراغ لپ‌تاپ‌های قدیمی خود می‌روند و باتوجه به قیمت‌های فعلی، خیال خرید لپ‌تاپ را نیز به ذهنشان راه نمی‌دهند.**
در حال حاضر قطعات یدکی لپ‌تاپ هم با افزایش قابل ملاحظه‌ای روبهرو بوده است و در مراجعه خبرنگار ما به برخی پاساژهای کامپیوتر در تهران مشخص شد که برای تعویض یک فن ساده مادربورد و سوکت آن هزینه 160 هزار تومانی باید به تعمیرکاران برای تامین قطعه و نصب آن پرداخت شود که این مبلغ رشدی تقریبا چهار برابری را نسبت به سال قبل نشان می‌دهد.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
در حال حاضر امیدی به گشایش در زمینه تعدیل قیمت موبایل و لپ‌تاپ در کشور نیست و واردکنندگان نیز یا در این شرایط، جنسی وارد نکرده‌اند یا در صورت ورود جنس، برنامه‌ای برای عرضه گوشی و لپ‌تاپ‌های وارداتی در بازار ندارند. به این ترتیب حفظ کامپیوتر و گوشیهای فعلی اولویت اول ایرانیان است که طبیعتا با بالا رفتن عمر این لوازم، استهلاک آنها نیز افزایش می‌یابد. از آنجا که توقف تولید و عرضه قطعات یدکی گوشیهای قدیمی توسط سازندگان خارجی امری طبیعی و عادی است، لذا به نظر لازم است واردکنندگان لوازم یدکی گوشی برنامه‌ای دقیق برای واردات گسترده لوازم یدکی لپ‌تاپ‌ها و موبایل‌های رایج و پرکاربرد در کشور داشته باشند تا بتوانند در سال‌های آتی نیاز افزایشی کاربران به تامین قطعات یدکی موبایل و لپ‌تاپ را برآورده کنند.
**همچنین در شرایط فعلی گرانی‌ها، احتمالا برخی واردکنندگان سودجو نیز سراغ برندهای متفرقه و غیراستاندارد در حوزه موبایل و کامپیوتر خواهند رفت که با توجه به تجربه و عدم نظارت‌های کافی بر استاندارد بودن یا نبودن این کالاها، احتمالا مشکلات زیادی برای خریداران این محصولات ایجاد خواهد شد.
و در نهایت اینکه در به‌هم‌ریختگی بازار احتمالا شاهد خروج بیشتر نمایندگی‌های قانونی و فروشندگان خوش‌نام خواهیم بود که جای آنها را افراد سودجو و متقلبی پرخواهد کرد که با هر ترفندی صرفا به دنبال فروش کالاهای تقلبی، کارکرده، مسروقه و ... هستند.**
- ۹۷/۰۶/۲۶