حوادث تهران و درسی که نمی‌گیریم
علی شمیرانی - اگر نخواهیم خیلی دور برویم، حادثه پلاسکو، انتخابات اخیر ریاست جمهوری و حالا نیز حوادث تروریستی در تهران نشان داد ما در مدیریت بحران در فضای سایبری ضعف‌هایی داریم که نیازمند رسیدگی است.
حوادث مذکور نشان داد که سواد سایبری و رسانه‌ای در کشور با مشکلاتی از جنس زیر مواجه است:
1- بسیاری از کاربران (فارغ از میزان تحصیلات و جایگاه اجتماعی) هیچ توجهی به اصالت پیام‌ها و اخبار نداشته و صرفا نقش لوله‌های انتقال سایبری را بازی می‌کنند.
2- بخش قابل ملاحظه‌ای از پیام‌ها و شایعات در فضای سایبری به شکلی کاملا هدفمند و از سوی جریان‌ها و افراد خاصی تهیه می‌شوند. جریان‌ها با هدف تاثیر بر افکار عمومی وارد عمل می‌شوند و افراد هم برای جلب توجه، لایک و ...
3- در هنگام بروز حوادثی که افکار عمومی تشنه کسب اطلاعات است، برخی رسانه‌ها نیز برای جانماندن از به اصطلاح رقبای جدید خود در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های موبایلی، وارد رقابت قربانی کردن صحت اخبار برای سرعت در انتشار آنها می‌شوند که مشکلات خاص خود را تولید می‌کند. موضوعی که نیازمند مدیریت و فراگیری مبانی "اطلاع‌رسانی در بحران" برای مدیران رسانه‌ها است.
در حوادث روز چهارشنبه تهران هم کم نبودند روزنامه‌نگارانی که جوگیر شده و برای آنکه نشان دهند مطلع هستند، به ارسال پیام‌های غلطی پرداختند که با بازنشر از سوی سایرین، زمینه‌ساز ایجاد نگرانی‌هایی شد.
4- در شرایطی از این دست، اتفاق دیگری که رخ می‌دهد، شکل‌گیری چرخه معیوب و مزاحم، شایعه و تکذیب است. اتفاقی که خود به عنوان عاملی مستقل از حادثه، منشاء ایجاد مشکلاتی برای مردم می‌شود. مثل شایعه استفاده نکردن مردم از متروها در حوادث روز چهارشنبه تهران.
5- رسانه مهمی به نام صدا و سیما، اصولا در سوار شدن بر جریان خبری همچنان کند عمل کرده و همین موضوع موجب سرازیر شدن توده مردم به سمت منابع دیگر می‌شود. اگرچه از رسانه‌هایی در حد صدا و سیما انتظار واکنش‌های هیجانی همچون شبکه‌های اجتماعی نمی‌رود، اما به هر حال سرعت عمل بیشتر، بخش زیادی از تحرکات عمدی برای اثرگذاری بر افکار عمومی را خنثی می‌کند.
واقعیت آن است که هم مردم و هم مسوولان، در شکل‌گیری مسایل فوق نقش دارند. مردم به علت رفتارهای غیرمسوولانه و مسوولان نیز به علت کندی در رفع ضعف‌ها. شاید اگر در حوادث پلاسکو و انتخابات ریاست‌جمهوری شاهد شناسایی و برخورد جدی با عوامل شایعه‌ساز در فضای سایبری بودیم، امروز و در حادثه تهران، بخش زیادی از انرژی مردم و نهادهای مسوول صرف پاکسازی شایعات نمی‌شد.
- ۹۶/۰۳/۲۱