دانشگاه ها در مسیر جامعه اطلاعات نیستند
ابتدایی‌ترین نکته در پذیرش جامعه‌ی اطلاعاتی داشتن نگرش صحیح نسبت به این موضوع است که باید در سطح کلان جامعه ابقا و سپس در درون جامعه جاری شود، در این میان دانشگاه‌ها به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های کوچک از جامعه‌ی بزرگ اطلاعاتی نقش‌ها و وظایفی در راستای برقراری زیرساخت‌های مناسب برعهده دارند که این امر مستلزم سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی است اما شواهد نشان می‌دهند که هنوز برنامه‌ی دانشگاهی مشخصی در جهت حمایت و گذر به جامعه‌ی اطلاعاتی حتی در راستای تعریف حداقل وظایف در کشور انجام نشده و صرفا حرکت‌هایی با نگاه اهمیت IT شکل گرفته است.
به گزارش (ایسنا)، جامعه‌ی اطلاعاتی، جامعه‌ای است که همه‌ی وجوه کاربردهای مطرح برای انسان مبتنی بر روش‌های اطلاعاتی و IT انجام می‌شود که شامل خدمات آموزشی، بهداشتی، رفاهی، همچنین خدمات حاکمیتی شامل ارتباطات ملت و دولت به همراه کسب و کار افراد به شیوه‌های مبتنی بر فن‌آوری اطلاعات است.
کارشناسان بر این عقیده‌اند که با تربیت بیش از اندازه‌ی مهندس فن‌آوری اطلاعات و نرم‌افزار نمی‌توان به بالا بردن آمادگی الکترونیکی و کسب معیارهای مناسب جهت حضور در جامعه‌ی اطلاعاتی امید داشت بلکه پیشنهاد برای رفع این مشکلات باید از سوی مدیریت کشور مطرح شود و دولت هدایت درست مسیر را انجام دهد.
جامعه در مسیر گذار به جامعه‌ی اطلاعاتی قرار ندارد
محمدعلی حیدری - کارشناس فن‌آوری اطلاعات - جامعه‌ی اطلاعاتی را ترکیب فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات دانست و اظهار کرد: در کشورهای توسعه یافته مرسوم است که رشته‌ها متناسب با نیاز جامعه در دانشگاه‌ها شکل گیرد و جامعه و صنعت تعیین‌کننده‌ی حرکت آتی دانشگاه‌ها هستند.
او تصریح کرد: در سال جاری، کشور در زمینه‌ی آمادگی الکترونیکی آخرین رده را بین 64 کشور با اقتصاد قابل قبول به دست آورد که این نشان می‌دهد جامعه در مسیر پیشرفت IT و گذار به جامعه‌ی اطلاعاتی نیست.
او ادامه داد: حال با توجه به صنعت عقب مانده تولید نرم‌افزار کشور و البته ورشکست شدن همین شرکت‌های موجود و اینکه این دانشگاه‌ها بر اساس نیاز جامعه حرکت نمی‌کنند، چه آینده‌ای را برای این فارغ‌التحصیلان متصور هستیم، جای نگرانی شدیدی دارد.
اما به گفته‌ی اساتید دانشگاه کمیت و کیفیت رشته‌های فن‌آوری اطلاعات در دانشگاه‌های ما تطبیقی با نیازهای جامعه در راستای حرکت به سوی جامعه‌ی اطلاعاتی ندارند و نبود این دو معیار در کنار ضعف ریشه‌یی اشتغال، دانشجویان اینگونه رشته‌ها را با مشکل مواجه می‌کند.
شواهد نشان می‌دهند که نگرش‌ها سلیقه‌ای است و باعث شده در تکنولوژی‌های بالا عقب بمانیم؛ همگامی دانشگاه و صنعت برای جذب نیروهای فارغ‌التحصیل می‌تواند گام ابتدایی در این حوزه باشد و دولت باید آینده‌ی شغلی دانشجویان را تضمین کند تا به معیارهای جامعه‌ی اطلاعاتی نزدیک‌تر شویم چرا که جذب موفق نیروهای متخصص در بستر IT از شاخص‌های جامعه‌ی اطلاعاتی است.
آمادگی الکترونیکی میزانی برای حرکت به سمت جامعه‌ی اطلاعاتی است
محمد فتحیان - استاد دانشگاه - جامعه‌ی اطلاعاتی را جامعه‌ی مدرن مبتنی بر IT دانست و اظهار کرد: بسیاری از کشورها پیشرفت کرده و به درجات بالا از تشکیل جامعه‌ی اطلاعاتی رسیدند اما کشور ما هنوز به درجات مناسبی نایل نشده و در مرحله‌ی گذار به سر می‌برد.
او میزان آمادگی الکترونیکی را پیمانه‌هایی برای اندازه‌گیری حرکت کشورها به سمت جامعه‌ی اطلاعاتی دانست و تصریح کرد: رتبه‌ی کشور ما در سال جاری پایین‌تر از سال‌های گذشته بود و این به دلیلی است که سایر کشورها رشد بیشتری داشتند و ما به نسبت سایر کشورها سرعت حرکت کمتری داشتیم.
وی دانشگاه جایگاهی برای تربیت نیروی انسانی متخصص و ماهر در IT دانست و تصریح کرد: دوره‌های مرتبط با IT در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و تحصیلات تکمیلی در دانشگاه‌ها بر پا می‌شود تا افراد را در عرصه‌ی جامعه و برای اثر‌گذاری پرورش دهند.
تحقق جامعه‌ی اطلاعاتی مستلزم پژوهش در نیازهای جامعه است
به عقیده‌ی مدیرگروه IT دانشگاه صنعتی شریف برای رسیدن به استاندارد جامعه‌ی اطلاعاتی باید پژوهش‌ها را به سمت نیازهای جامعه سوق دهیم و ارتباط به‌گونه‌ای باشد که صنعت آمادگی حمایت از پایان‌نامه‌های فوق لیسانس را داشته باشد.
دکتر جعفر حبیبی دانشگاه را بخشی از جامعه‌ی اطلاعاتی دانست و با اشاره به افت رتبه‌ی آمادگی الکترونیکی که به عنوان معیاری در سنجش حرکت در جامعه‌ی اطلاعاتی مطرح است گفت: دانشگاه‌های کشور از جهت دانش تکنولوژی از دنیا عقب نیست؛ مقالات ارایه شده و ژورنال‌های بین‌المللی رشد چشمگیری داشته اما این که چرا نتوانسته‌ایم در دنیای واقعی دانش را کاربردی کنیم به دلیل گرفتاری‌های زیرساختی بوده است.
وی مهم‌ترین نقش دانشگاه را ابعاد آموزش و پژوهشی دانست و افزود: سیلابس‌های ارایه شده چه آکادمیک و چه کاربردی باید از توانایی رفع نیازهای جامعه برخوردار باشد.
توسعه‌ی فرهنگی و آموزشی رکن اولیه‌ی گذار به جامعه‌ی اطلاعاتی
اما عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف معتقد است: توسعه‌ی فرهنگی و آموزش رکن اساسی و از شاخص‌های اولیه‌ی گذار به جامعه‌ی اطلاعاتی است اما آموزش‌ها در کشور تاکنون به طور غیررسمی و بر اساس اشتیاق جوانان بوده و آموزش‌ها به نوعی سینه به سینه بوده‌اند و برنامه‌ی مشخص آموزشی در وزارت آموزش و پرورش در این باره نداشتیم.
یحیی تابش، داشتن شاخص‌ها و معیارها را برای سنجش و موقعیت کشور در جامعه‌ی اطلاعاتی ضروری دانست و اظهار کرد: برای این که در جامعه‌ی اطلاعاتی موقعیت خود را بسنجیم نیازمند شاخص‌هایی هستیم که توسعه‌ی زیرساخت‌ها و دسترسی به آن و آموزش سه نکته مهم در بررسی این شاخص‌هاست.
این استاد دانشگاه ادامه داد: سواد رایانه‌یی و چگونگی استفاده از IT در آموزش ضرورتی برای گذار به جامعه اطلاعاتی است و امید است مطالعات اولیه در وزارت آموزش و پرورش نتایج خوبی را به همراه داشته باشد تا بعد همه به گواهی نامه سواد رایانه‌یی مجهز باشند.
تحلیلگران بر این باورند که جایگاه دانشگاه باید متناسب با نیاز جامعه‌ی اطلاعاتی تعریف و حمایت شود اما در حال حاضر این جایگاه با نگاه مدبرانه و بر اساس این جامعه نیست و در حالی که عملکرد دانشگاه برای حفظ فرهنگ بومی باید فراگیر و مستمر باشد اما در هیچ برنامه‌ی دانشگاهی حرکتی در جهت حمایت از جامعه‌ی اطلاعاتی حتی در راستای حداقل تعریف وظایف مستقیم انجام نشده است.
حضور دنشگاه‌ها در جامعه‌ی اطلاعاتی اجتناب‌ناپذیر است
علی‌اکبر صفوی - عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شیراز - با اشاره به پیش‌بینی بروز اختلالات در تعهداتی که کشور در اجلاس جامعه‌ی اطلاعاتی داده است، اظهار کرد: انجمن جامعه‌ی جهانی اطلاعاتی بر مبنای پیش‌بینی‌هایی از بروز اختلال در انجام تعهدات اجلاس جامعه‌ی اطلاعاتی که سه سال قبل تشکیل شده است خبر داده بود که افت رتبه‌ی آمادگی الکترونیک یکی از موارد عنوان شده بود که رخ داد.
به گفته‌ی او ماهیت جامعه‌ی اطلاعاتی فراگیر است و در تمام ابعاد زندگی فردی و اجتماعی جامعه‌ی بین‌المللی دیده شده است و به همین دلیل لزوم حضور دانشگاه‌ها و متخصصان دانشگاهی اجتناب‌ناپذیر است. دانشگاه در کشور به عنوان نهاد حقوقی مدنظر نیست، باید حقوق دانشگاهیان در مباحث بین‌المللی روشن شود و به عنوان نماد حقوقی مطرح باشد.
حوزه‌ی جامعه‌ی اطلاعاتی به کم‌کاری دچار شده است
یک استاد دانشگاه کم‌کاری‌های صورت گرفته در حوزه‌ی جامعه‌ی اطلاعاتی در چند سال اخیر را عاملی در کاهش رتبه‌ی آمادگی الکترونیکی کشور برشمرد و گفت: سقوط پله‌های آمادگی الکترونیکی زنگ خطری است که سیاست‌گذاران بزرگ کشور را مورد خطاب قرار می‌دهد.
محمد عشقی - عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی - بررسی نقش و عملکرد دانشگاه‌ها در حوزه‌ی جامعه‌ی اطلاعاتی را مستلزم یک کار پژوهشی فراگیر دانست و اظهار کرد: با انجام یک طرح پژوهشی برای سنجش عملکرد دانشگاه‌هادرگذشته می‌توان پایه‌ای برای مقایسه‌ی فعالیت‌های سال‌های آتی پیدا و آینده را هدف‌گذاری کرد. شورای عالی انفورماتیک بدنه‌ی مناسبی برای انجام چنین پژوهشی است.
عشقی با تاکید بر اینکه دانشگاه‌ها خود باید آمادگی الکترونیکی را در خود ایجاد کنند، افزود: زمانی که دانشگاه می‌خواهد مبلغ یک فرهنگ باشد باید خود مجری باشد؛ در اولین مرحله دانشگاه باید آمادگی الکترونیکی خود را در هر سطح ممکن بالا ببرد تا بتوان گفت محصولات دانشگاه شامل اساتید، دانشجویان و کارکنان از آمادگی الکترونیکی خوبی بهره‌مند هستند.
نقش دانشگاه در جامعه اطلاعاتی ایجاد زیرساخت‌های فرهنگی و علمی است
نعمت نشاط - یک کارشناس فن‌آوری اطلاعات - معتقد است: جامعه‌ی اطلاعاتی تنها حضور تکنولوژی‌های جدید و حضور سیستم‌ها و شبکه‌های پرسرعت نیست و به همین دلیل ابتدایی‌ترین نکته در پذیرش جامعه‌ی اطلاعاتی داشتن نگرش صحیح نسبت به این موضوع است که این نگرش صحیح باید از سطح کلان جامعه ابقا و سپس در درون جامعه جاری شود.
نشاط با اظهار تاسف از نبود آمادگی لازم در سیستم‌های کلان و مهم نظیر مدیریت خدمات شهری، پست و بانکداری گفت: تا زمانی که ضعف‌های اساسی مرتفع نشود و آمادگی ارتقا پیدا نکند، امیدی در نزدیک شدن به اهداف جامعه‌ی اطلاعاتی نیز نخواهد بود، چرا که در تصویر این نوع جامعه، زندگی تکنولوژی حاکم است، اما هدف آمادگی زیرساخت‌های حیاتی در کشور است که یکی از این اهداف، مشتری مداری و جلب رضایت مشتری است.
این کارشناس نقش دانشگاه‌ها را در زیرساخت‌های فرهنگی و علمی مهم دانست و تصریح کرد: در اهداف کلان با رویکرد جامعه‌ی اطلاعاتی دانشگاه به عنوان جزئی در تسریع این اهداف دیده می‌شود و درک این موضوع باید در نگرش صحیح جامعه قرار بگیرد.
به عقیده‌ی برخی از اساتید دانشگاه که دانشگاه باید تحصیل کرده‌ی مطلع تربیت کند و منظور از مطلع یعنی با جامعه‌ی اطلاعاتی جهانی آشنا باشد؛ دانشگاه‌ها باید خود را از نظر IT تا جایی که می‌توانند بالا ببرند تا محصولاتشان بر مبنای فن‌آوری اطلاعات باشد و حداقل برای به‌روز نگه داشتن خود از بسترهای این فن‌آوری سود ببرند چرا که دانشگاه یک زیر جامعه‌ی کوچک اطلاعاتی است که اطلاعات را با تحصیل‌کرده‌ها مبادله می‌کند و مردم عادی به طور غیرمستقیم از آن بهره می‌برند.
اما عده‌ای از تحلیلگران بر این باورند که مهم‌ترین عامل برای تسهیل رسیدن کشورها به جامعه‌ی اطلاعاتی ارج نهادن به بحرانی بودن و اهمیت این موضوع است که باید توسط مدیران کلان کشور به درستی برداشت شود و بعد از شناخت اهمیت، صرف وقت و هزینه و طراحی برنامه‌ی جامع به وجود آید که متاسفانه کشور در این زمینه با ضعف روبه‌رو است.
- ۸۶/۰۸/۱۵