چالشهای بخش خصوصی در توسعه فیبرنوری
برنا - توسعه اینترنت پرسرعت و شبکه فیبرنوری از اولویتهای اصلی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اعلام شده اما تجربه کاربران نشان میدهد که بهرهبرداری از ظرفیت بخش خصوصی برای اجرای این پروژهها، با وجود مزایا، با چالشهای عملیاتی جدی همراه است.
توسعه شبکه اینترنت ثابت و به ویژه فیبرنوری در سالهای اخیر به یکی از اولویتهای اصلی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تبدیل شده است. با افزایش تقاضای کاربران خانگی و کسبوکارها برای اینترنت پرسرعت، ضرورت توسعه زیرساختهای فیبرنوری بیش از پیش آشکار شده است. «ستار هاشمی»، وزیر ارتباطات در سخنرانیها و مصاحبههای خود بارها بر اهمیت مشارکت بخش خصوصی تأکید کرده و آن را عاملی کلیدی برای تسریع توسعه و ارتقای کیفیت خدمات دانسته است. با این حال، تجربه عملی نشان میدهد که حضور بخش خصوصی، هرچند مثبت؛ اما با چالشهای عملیاتی قابل توجه همراه بوده است، این وضع کیفیت خدمات اینترنت کاربران را تحت تأثیر قرار داده است.
فرصتها و چالشهای ورود بخش خصوصی به شبکه فیبرنوری
به گزارش برنا، پیش از ورود بخش خصوصی، مخابرات ایران مسئولیت کامل نگهداری و توسعه شبکه فیبرنوری از نصب و راهاندازی گرفته تا رسیدگی به خرابیها را بر عهده داشت. هدف وزارت ارتباطات از واگذاری پروژهها به بخش خصوصی، کاهش هزینه و افزایش سرعت اجرا بود. مدل پیمانکاری به صورت نظری امکان تمرکز مخابرات بر مدیریت کلان و نظارت بر کیفیت خدمات را فراهم میکند، اما خلأهای نظارتی و محدودیتهای اجرایی پیمانکاران باعث شده تا این اهداف به شکل کامل محقق نشود.
مسئولیتها و خلاهای نظارتی
یکی از مشکلات اصلی، نحوه تقسیم مسئولیتها میان مخابرات و پیمانکاران است. در بسیاری از مناطق، هنگام بروز قطعی یا اختلال شبکه، مخابرات مسئولیت خرابیها را به پیمانکاران واگذار میکند و خود از رسیدگی مستقیم اجتناب میکند. در عین حال، پیمانکاران به دلیل فقدان سازوکار پاسخگویی سریع و محدودیتهای اجرایی، قادر به حل فوری مشکلات نیستند و خرابیها بارها به تعویق میافتد. این وضع نه تنها اعتماد کاربران را کاهش داده، بلکه بهرهوری کسبوکارهای آنلاین و کیفیت خدمات اینترنت در مناطق تحت پوشش را نیز تحت تأثیر قرار داده است.
در این راستا سرپرست ادارهکل ارتباطات شرکت مخابرات ایران در گفتوگو با برنا گفت: «مشترکین برای اعلام خرابی یا قطعی شبکه در وهله نخست باید با شماره تلفن ۲۰۲۰ تماس بگیرند و اولویت ما نیز همین مسیر است. با این حال، در صورتی که به هر دلیل امکان تماس وجود نداشته باشد، کاربران میتوانند از طریق پنل کاربری خود تیکت ثبت کنند تا مخابرات موضوع را به پیمانکاران طرف قرارداد ارجاع دهد.»
داوود زارعیان در ادامه افزود: «پیمانکاران در هر منطقه موظف به رسیدگی به مشکلات هستند. البته این پیمانکاران بخش خصوصی محسوب میشوند، اما از مخابرات حقوق دریافت میکنند. در صورتی که پیمانکار در منطقهای به وظایف خود عمل نکند یا کوتاهی داشته باشد، تغییر پیمانکار در دستور کار قرار خواهد گرفت.»
با این حال نمونههای متعدد از قطعی طولانیمدت و خرابیهای مکرر شبکه، ضعف سازوکارهای نظارتی و پاسخگویی را نشان میدهد. تضاد میان اظهارات مسئولان درباره اهمیت حضور بخش خصوصی و واقعیتهای میدانی، انتقادات کاربران را افزایش داده و نوعی بیاعتمادی ملایم، اما موجه نسبت به مدیریت پروژههای فیبرنوری ایجاد کرده است.
نقش وزارت ارتباطات در تدوین استانداردها و مقررات لازم برای پیمانکاران بخش خصوصی نیز قابل توجه است. بدون قراردادهای الزامآور، زمانبندی مشخص برای رسیدگی به خرابیها و سازوکارهای پایش عملکرد، حضور بخش خصوصی نمیتواند کیفیت خدمات را به شکل قابل قبول تضمین کند. فقدان نظارت دقیق و ابزارهای ارزیابی عملکرد، نقطه ضعف اصلی مدیریت شبکه فیبرنوری در شرایط کنونی است و وزارت ارتباطات میبایست با تقویت سازوکارهای نظارتی و ایجاد شفافیت، نقش رگولاتور خود را به صورت واقعی و مؤثر ایفا کند.
تجربههای موفق جهانی و راهکارهای پیشنهادی
تجربههای موفق جهانی نشان میدهد که مدلهای ترکیبی میان بخش عمومی و خصوصی، با نظارت دقیق و قراردادهای استاندارد، امکان تحقق اهداف توسعه شبکه بدون کاهش کیفیت خدمات را فراهم کرده است. ایران نیز میتواند با الهام از این تجربهها، حضور بخش خصوصی را به شکل مؤثری مدیریت کرده و ضمن تسریع توسعه، کیفیت خدمات اینترنت را ارتقا دهد.
حضور بخش خصوصی در توسعه شبکه فیبرنوری اقدامی مثبت و استراتژیک است، اما عدم تعریف دقیق مسئولیتها، فقدان نظارت عملیاتی مؤثر و نبود سازوکارهای پاسخگویی فوری، تجربه کاربران را تحت تأثیر منفی قرار داده است. وزارت ارتباطات و نهادهای ذیربط میبایست ضمن حفظ مشارکت بخش خصوصی، استانداردهای عملیاتی و قراردادهای با زمانبندی مشخص را الزامی کرده و سازوکارهای پایش و پاسخگویی سریع را توسعه دهند. تنها در این صورت وعدهها و اهداف توسعه شبکه، با واقعیتهای میدانی و نیازهای کاربران همخوانی پیدا خواهد کرد.